Δεν υπάρχει φωτογραφία του Τόμας Πίντσον τα τελευταία 40 χρόνια. Στα βιβλία του Πίντσον όχι μόνο δεν μπαίνει φωτογραφία του αλλά και το βιογραφικό του σημείωμα είναι όλο κι όλο τρεις σειρές. Η μυθολογία που έχει αναπτυχθεί γύρω από τη ζωή του αόρατου συγγραφέα συνοδεύει την έκδοση κάθε νέου βιβλίου του. Τα εκατομμύρια των αναγνωστών του ελπίζουν κάποια στιγμή ο Πίντσον να παρουσιαστεί δημοσίως και να δουν το πρόσωπό του στην τηλεόραση ή στον Τύπο. Οπως φαίνεται, αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Μάλιστα στο πρόσφατο μυθιστόρημά του Against the Day στο εξώφυλλο, αν εξαιρέσει κανείς το ήμισυ μιας ακατανόητης κόκκινης σφραγίδας, δεν υπάρχει παρά μόνο το όνομα του συγγραφέα και ο τίτλος του βιβλίου.
Είναι σχεδόν αδύνατον να συνοψίσει κανείς την υπόθεση του Against the Day. Το βιβλίο είναι τεράστιο (1.085 σελίδες μεγάλου σχήματος) και δεν περιστρέφεται γύρω από μία μόνη υπόθεση αλλά από δεκάδες. Επιπλέον αναρίθμητα πρόσωπα παρουσιάζονται, εξαφανίζονται ή επιστρέφουν, χωρίς τα περισσότερα να αφήνουν φανερά ίχνη.
Αν ήθελε ωστόσο κανείς να μιλήσει για μια υπόθεση με στοιχειώδη μυθιστορηματική πλοκή, αυτή είναι η παρακάτω: ένας αναρχικός ονόματι Γουέμπ Τραβέρσε δολοφονείται από δύο άτομα κατ’ εντολήν ενός πλουτοκράτη ονόματι Σκέρσντεϊλ Βάιμπ. Οι γιοι του αναρχικού αποφασίζουν να εκδικηθούν τη δολοφονία του πατέρα τους. Είναι η μόνη ιστορία που έχει αρχή, μέση και τέλος. Η πρόθεση όμως του Πίντσον εδώ, όπως και στα άλλα του έργα, δεν είναι να μας αφηγηθεί μια ιστορία αλλά να μιλήσει για την καταστροφή, τη μωρία, την αποτυχία, τη συλλογική δίψα για το χρήμα, την επιτυχία πάση θυσία, τη δύναμη και την εξουσία, δηλαδή για όλες τις πιθανές μορφές του κακού. Γι’ αυτό άλλωστε και ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει στη Δεύτερη Επιστολή του Αποστόλου Πέτρου που αναφέρεται στην Ημέρα της Κρίσεως.
Αναρχικοί και πλουτοκράτες
Τα πρόσωπα που παρελαύνουν στο Against the Day (αναρχικοί και πλουτοκράτες, μαθηματικοί, χρήστες ναρκωτικών) κινούνται στο Σικάγο, στο Κολοράντο, στη Νέα Υόρκη, στη Βενετία, στη Βιέννη και στη Σιβηρία. Υπάρχουν όμως και δύο τόποι φανταστικοί, που μαζί με τους πραγματικούς συνθέτουν τον μυθιστορηματικό χάρτη του Πίντσον.
Το βιβλίο ξεκινάει από την Παγκόσμια Εκθεση του 1893 στο Σικάγο και τερματίζεται λίγο μετά τη λήξη του Β´ Παγκοσμίου Πολέμου. Το ύφος του Πίντσον είναι αυτό της παρωδίας, ακόμη και όταν στο δεύτερο μέρος χρησιμοποιεί με τρόπο έκδηλα μανιεριστικό τις τεχνικές του κατασκοπευτικού μυθιστορήματος (χαρακτηριστικά τα φανταχτερά και αστεία ονόματα που δίνει στους χαρακτήρες του), αλλά τα υλικά του είναι υλικά της τραγωδίας. Οι πάντες π.χ. βλέπουν να έρχεται ο Α´ Παγκόσμιος Πόλεμος, κανένας όμως δεν μοιάζει ικανός να τον σταματήσει.
Δαιμονικό παιχνίδι
Αλλού ο Πίντσον μιμείται κοροϊδευτικά κάποιους από τους λεγόμενους συγγραφείς της ουτοπίας, λ.χ. τον Εντουαρντ Μπέλαμι, πεζογράφο στον οποίο οφείλουμε το κλασικό Κοιτάζοντας προς τα πίσω. Παρωδεί κι άλλους συγγραφείς του 19ου αιώνα που έχουν πλέον ξεχαστεί, όπως λ.χ. ο Εντουαρντ Σιμς (ο οποίος είχε επηρεάσει και τον Ε.Α. Πόου, ειδικά στην Αφήγηση του Αρθουρ Γκόρντον Πιμ), που είχε ισχυριστεί ότι η Γη είναι τρύπια στους πόλους. Υπάρχουν απηχήσεις και από άλλους, νεότερους συγγραφείς, αλλά αυτές εντάσσονται στο δαιμονικό παιχνίδι της γλώσσας ή του ύφους που αριστοτεχνικά στήνει ο σπουδαίος αυτός πεζογράφος, δημιουργώντας ένα αρχιτεκτόνημα της γλώσσας, το οποίο ωστόσο δεν καταλήγει σε κάποιο κτίσμα. Πού καταλήγει; Ισως στο εσωτερικό μιας «μηχανής του χρόνου» σύμφωνα με τη «New York Review of Books», δηλαδή στην ίδια την καρδιά του μυθιστορήματος όπως το χειρίστηκαν οι μεγάλοι μάστορες που προηγήθηκαν του Πίντσον, ο Τζόις λ.χ. ή ο Προυστ.
Το φιλόδοξο αυτό έργο είναι μία ακόμη απόδειξη ότι οι μεγάλες αφηγήσεις στη λογοτεχνία προέρχονται πλέον σχεδόν αποκλειστικά από τον Νέο Κόσμο. (Ας αναφέρω μόνο δύο σχετικά πρόσφατα χαρακτηριστικά παραδείγματα: τον Υπόγειο κόσμο του Ντον Ντελίλο και το Τούνελ του Γουίλιαμ Γκας.)
Κάποιοι κριτικοί ισχυρίζονται ότι το Against the Day είναι ένα μεταμοντέρνο βιβλίο αλλά ο Πίντσον είναι βέβαια πολύ πιο σημαντικός συγγραφέας από τον Τζον Μπαρθ. Αλλοι το κατατάσσουν στην ασαφή εκείνη κατηγορία που αποκαλείται meta-fiction. Το βέβαιον είναι ότι πρόκειται για το πλέον φιλόδοξο μυθιστόρημα του Πίντσον, ισάξιο για πολλούς του Ουράνιου τόξου της βαρύτητας. Υποθέτω πως οι εκδόσεις Χατζηνικολή, που εκδίδουν τα έργα του στα ελληνικά, θα θελήσουν να προσφέρουν και αυτό το βιβλίο του στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Ο Θεός να βοηθήσει τον μεταφραστή του.
