Δεν είναι ωραίο να είσαι φτωχός, αλλά και να είσαι πλούσιος είναι άλλο δράμα. «Δύο τραγωδίες υπάρχουν στη ζωή: η μία είναι να μην μπορεί κανείς να αποκτήσει αυτό που θέλει και η άλλη είναι να το αποκτά» θυμίζει τη ρήση του Οσκαρ Γουάιλντ ο βρετανός συντάκτης ιατρικών θεμάτων στους Times του Λονδίνου Τζον Νάις, στο βιβλίο του Αρκετά πια που κυκλοφόρησε στις 24 Ιανουαρίου 2008. Δεν είναι τόσο ασυνήθιστη ως ιδέα, αφού ο Επίκουρος είχε καταδείξει πολύ νωρίτερα ότι η υπερβολή στον πλούτο, στη δόξα, στην προβολή δεν φέρνει τελικά την ευτυχία, αλλά το νέο βιβλίο φέρει το άρωμα της εποχή μας και είναι από αυτή την άποψη επικίνδυνα ελκυστικό. Με υπότιτλο «Σπάζοντας τα δεσμά με τον Κόσμο του Πιο Πολύ» και με ρητή επανάληψη της λέξης «Αρκετά» σε κάθε κεφάλαιο – Αρκετή Πληροφόρηση, Αρκετό Φαγητό, Αρκετά Αγαθά, Αρκετή Δουλειά, Αρκετές Επιλογές, Αρκετή Ευτυχία, Αρκετή Ανάπτυξη – διακηρύσσει την ιδέα ότι μπορούμε να πάψουμε να ζητούμε περισσότερα από τη σύγχρονη ελεύθερη αγορά προτού έρθει το τέλος του κόσμου.
Τίθεται, βέβαια, το ερώτημα πόσο πολύ είναι το «αρκετό», μαζί με το παράπονο «γιατί να επιβάλλουμε όρια στις ανάγκες μας, όταν δουλέψαμε τόσο σκληρά ως έθνος για να αποκτήσουμε την ευμάρεια που απολαμβάνουμε σήμερα;». Ο συγγραφέας καθησύχασε πρόσφατα τους νέους καταναλωτές στο περιοδικό «New Consumer»: «Οντως, το «να επιβάλλεις όρια» ακούγεται τρομακτικά αυστηρό. Αλλά το «αρκετά» σημαίνει να προσδιορίσεις το ανώτατο όριο κάθε πράγματος που θέλεις να απολαύσεις στη ζωή. Πάρτε για παράδειγμα το φαγητό: ένα πρώτης τάξεως γεύμα είναι κάτι ωραίο, αλλά η χρόνια υπερβολή οδηγεί στην παχυσαρκία, στην αρρώστια και στην αναπηρία. Ξεπερνώντας το όριο φέρνεις το αντίθετο αποτέλεσμα από αυτό που επιθυμείς». Το βιβλίο προσφέρει έναν χρηστικό οδηγό κατανάλωσης στο τέλος κάθε κεφαλαίου.
Στην κοινωνική μας ζωή το Facebook επιτρέπει να παρακολουθούμε ασήμαντες λεπτομέρειες της προσωπικής ζωής όλων των φίλων μας, ενώ μετρήθηκε ότι το 2006 στάλθηκαν στη Μεγάλη Βρετανία 1.035 εκατομμύρια γραπτά μηνύματα τον μήνα. Παρ’ όλα αυτά, καθώς τα κινητά επιτρέπουν να αλλάζουμε διαρκώς τον σχεδιασμό μας, γίναμε λιγότερο αξιόπιστοι κοινωνικά. Εξι τρισεκατομμύρια επαγγελματικά mail στάλθηκαν το 2006, ενώ ο μέσος χρήστης ηλεκτρονικού υπολογιστή λαμβάνει 35 προσωπικά mail τη μέρα – σύμφωνα με το EmailStarCentre. Και πάλι, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το να είσαι σε θέση να ελέγχεις διαρκώς τα mail σου ισοδυναμεί με το να αφαιρείς 10 πόντους από το IQ σου. Μέσα στα τελευταία 30 χρόνια έχουμε κατασκευάσει περισσότερες πληροφορίες απ’ ό,τι τα περασμένα 5.000 χρόνια μαζί και παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με έρευνα του The Henley Centre, το 70% των ανθρώπων συμφωνεί ότι «δεν είναι ποτέ αρκετή η πληροφόρησή μας». Εν ολίγοις, μέσα στα τελευταία τριάντα χρόνια κινδυνεύουμε να γίνουμε είτε πολύ πιο πλούσιοι είτε πολύ πιο φτωχοί, αλλά σίγουρα πιο ευτραφείς, πιο ευπαθείς, πιο θλιμμένοι, πιο χαζοί.
Διαφορετική εξήγηση σε αυτό το φαινόμενο δίνει το βιβλίο The selfish capitalist. Origins of Affluenza του Ολιβερ Τζέιμς, βρετανού κλινικού ψυχολόγου, δημοσιογράφου και παραγωγού τηλεοπτικών ντοκυμαντέρ, το οποίο κυκλοφόρησε επίσης μέσα στον Ιανουάριο του 2008. Με τον τίτλο Ο Εγωιστής Καπιταλιστής παραπέμπει σαφώς στο κλασικό έργο του Ρίτσαρντ Ντόκινς Το εγωιστικό γονίδιο, και επιχειρεί μια ανάλογη ρηξικέλευθη ερμηνεία αποδίδοντας την καπιταλιστική αποτυχία όχι μόνο στην «αφθονία», η οποία έχει προσβάλει μέσα στα τελευταία 30 χρόνια τον σύγχρονο αγγλόφωνο κόσμο σαν ιός, αλλά και στην παράλληλη επικράτηση των θεωριών της γενετικής και της εξελικτικής ψυχολογίας που θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι ο καπιταλισμός που κοιτάει μόνο το συμφέρον του είναι επωφελής για εμάς. Ο συγγραφέας δεν αποκηρύσσει τον πλούτο αφού μας έχει προσφέρει τόσες ανέσεις, αλλά προτείνει να μειώσουμε το μέγεθος της απόγνωσής μας υιοθετώντας μια μορφή μη εγωιστικού καπιταλισμού ή να αντικαταστήσουμε τον καπιταλισμό με ένα άλλο σύστημα. Καταλήγει διά της τεθλασμένης στο ίδιο συμπέρασμα με τον Νάις.
Φυσικά εκδηλώθηκαν οι έννομες αντιδράσεις. «Αρκετά με την «αρκετοποίηση»», διακήρυξε ο Daniel Ben-Ami στη λογοτεχνική επιφυλλίδα The Spiked Review Books. «Μοιάζει παράξενο να υποστηρίζει κανείς ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είχε ενσωματωμένο το πρόγραμμα για να εφεύρει τη μοντέρνα εποχή αλλά όχι και για να την αντιμετωπίσει επιτυχώς». Και ακόμη πιο συγκεκριμένα: «Οι » αντι-καταναλωτές» είναι σνομπ υπερόπτες μεταμφιεσμένοι σε ριζοσπάστες. Μην αγοράσετε αυτά τα βιβλία».
