«Δεν αναγνωρίζουμε εθνότητες ή γλώσσες»
Περισσότερα βήματα προς την κατεύθυνση του συμβιβασμού με τα Σκόπια καλεί την Αθήνα να κάνει ο αναπληρωτής βοηθός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ κ. Μάθιου Μπράιζα σε συνέντευξή του προς «Το Βήμα της Κυριακής». Καλεί επίσης τους ηγέτες της Ελλάδας και της πΓΔΜ να προσέλθουν σε απευθείας διαπραγματεύσεις, με τη συνδρομή του ΟΗΕ, προκειμένου να εξευρεθεί σύντομα λύση στο ζήτημα της ονομασίας. Τον συναντήσαμε την περασμένη Πέμπτη το μεσημέρι μόλις έφθασε στην Αθήνα από την Αρμενία, όπου ολοκλήρωσε την περιοδεία του στις χώρες του Καυκάσου, και προτού μιλήσει στο συνέδριο του «Economist» από το οποίο αναχώρησε αμέσως μετά προκειμένου να συναντηθεί με την υπουργό Εξωτερικών κυρία Ντόρα Μπακογιάννη. Ο κ. Μπράιζα, ο οποίος συνέχισε τις επαφές του στην Αθήνα την Παρασκευή και θα επιστρέψει απόψε στην Ουάσιγκτον, είναι υπεύθυνος για τις σχέσεις των ΗΠΑ με τη Νότια Ευρώπη και τον Καύκασο. Ανήκει στη νεότερη γενιά των υψηλόβαθμων στελεχών της αμερικανικής διπλωματίας, αν και ήδη θητεύει σχεδόν 20 χρόνια στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Εχει επισκεφθεί αρκετές φορές την Ελλάδα και ακόμη περισσότερες την ευρύτερη περιοχή καθώς αποτελεί όχι μόνο τον τομέα του διπλωματικού ενδιαφέροντός του αλλά και του προσωπικού, δεδομένου ότι η σύζυγός του είναι Τουρκο-αμερικανίδα με την οποία παντρεύτηκε το περασμένο καλοκαίρι στην Κωνσταντινούπολη.
– Πώς εξηγείτε την αναφορά σε «μακεδονικό έθνος» και «μακεδονική γλώσσα» από τον βοηθό υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ Ντάνιελ Φριντ;
«Δεν θα έβλεπα κάποιο ιδιαίτερο νόημα σε αυτό. Εμείς ως κράτος αναγνωρίζουμε κράτη, όχι εθνότητες ή γλώσσες. Γι’ αυτό πραγματικά πιστεύω ότι θα ήταν λάθος να αποδίδαμε κάτι παραπάνω σε αυτό το σχόλιο. Κάνουμε ό,τι μπορούμε για να υποστηρίξουμε τη διαδικασία στον ΟΗΕ προκειμένου να εξευρεθεί συμβιβασμός στο θέμα της ονομασίας».
– Γιατί τότε οι ΗΠΑ αναγνώρισαν τη «Δημοκρατία της Μακεδονίας» το 2004 και δεν περίμεναν να λυθεί πρώτα το ζήτημα της ονομασίας;
«Τον Νοέμβριο του 2004 το καυτό ζήτημα ήταν το δημοψήφισμα που επρόκειτο να διοργανωθεί στη χώρα αυτή και υπήρχε η ανησυχία ότι θα μπορούσε να γείρει προς μια κατεύθυνση η οποία θα υπονόμευε την ενότητά της. Ο πρόεδρος Μπους αποφάσισε ότι θα ήταν χρήσιμο να αναγνωρίσει τη «Δημοκρατία της Μακεδονίας» σε μια προσπάθεια να σημειωθεί θετική έκβαση στο δημοψήφισμα. Τελικά η εκτίμησή μας είναι ότι η κίνηση αυτή βοήθησε στο να διατηρηθεί η ενότητα του βόρειου γείτονά σας».
– Στο ζήτημα της ονομασίας όμως βοήθησε;
«Ποιος ξέρει; Το καυτό ζήτημα εκείνης της εποχής ήταν: θα διατηρηθεί ενωμένη η χώρα; Αν αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα που είναι τόσο επικίνδυνο όσο αυτό, τότε η μακροχρόνια λύση άλλων προβλημάτων πρέπει να επιτευχθεί σε μακροχρόνιο επίπεδο».
– Η Αθήνα έχει διανύσει τη μισή απόσταση αποδεχόμενη σύνθετη ονομασία που θα περιέχει τον όρο «Μακεδονία». Δεν πρέπει τώρα τα Σκόπια να διανύσουν την άλλη μισή;
«Πρέπει και οι δύο πλευρές να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις με εποικοδομητικό πνεύμα. Οντως η Ελλάδα έκανε το δύσκολο βήμα να συμφωνήσει σε μια σύνθεση ονομασία. Κατανοώ πόσο μακριά από το σημείο που βρισκόταν πήγε η ελληνική εξωτερική πολιτική και κατανοώ επίσης πόσο μικρή πλειοψηφία έχει η ΝΔ στη Βουλή. Γι’ αυτό συμφωνώ ότι η Ελλάδα διήνυσε σημαντική απόσταση. Πιστεύουμε ότι και η κυβέρνηση των Σκοπίων μετακινήθηκε, αποδεχόμενη την πιθανότητα να αλλάξει την ονομασία. Αποφάσισε ότι η ίδια η ονομασία της χώρας θα αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων. Γι’ αυτό πιστεύω ότι και οι δύο πλευρές μετακινήθηκαν προς τα εμπρός. Ελπίζουμε ότι εντός των ημερών ή εβδομάδων θα ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις».
– Για να κλείσει όμως το θέμα γρήγορα η άλλη πλευρά πρέπει να διανύσει τη μισή απόσταση.
«Εκείνοι πιστεύουν ότι μετακινήθηκαν πολύ και τώρα είναι η σειρά της Ελλάδας να μετακινηθεί λίγο περισσότερο. Για εμάς δεν έχει σημασία ποιος θα είναι ο συμβιβασμός αλλά και οι δύο πρέπει να πάνε λίγο παραπέρα. Επαναλαμβάνω ότι χαιρετίζουμε το εποικοδομητικό πνεύμα της Αθήνας, αλλά και των Σκοπίων. Οπως σε κάθε διαπραγμάτευση τα λίγα τελευταία μέτρα είναι τα πιο δύσκολα».
– Αν διενεργηθούν πρόωρες εκλογές στην πΓΔΜ δεν θα καθυστερήσουν την εξεύρεση λύσης;
«Το ζήτημα της ονομασίας σαφέστατα βάρυνε στον υπολογισμό του πρωθυπουργού Γκρούεφσκι για την αναγκαιότητα διεξαγωγής πρόωρων εκλογών. Δεν γνωρίζουμε αν η νέα κυβέρνηση θα επιθυμεί γρήγορο συμβιβασμό ή αν θα υπάρξουν αντίθετες επιπτώσεις λόγω αυτού που συνέβη στο Βουκουρέστι».
– Μπορεί να σημειωθεί προεκλογική έξαρση του εθνικισμού.
«Βεβαίως. Αυτό είναι το ρίσκο του να οδηγείται μια διαπραγμάτευση σε τόσο κρίσιμο σημείο όπως στο Βουκουρέστι. Η Ελλάδα άσκησε το δικαίωμα του βέτο και αυτή η απόφαση αντηχεί στον βόρειο γείτονά της. Του προκάλεσε σοκ και ο κόσμος αντιδρά».
– Πιέζει η Ουάσιγκτον τα Σκόπια να προσφύγουν στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ προκειμένου να αναγνωριστούν ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας»;
«Πρώτη φορά το ακούω. Δεν έχω ακούσει κανέναν στην κυβέρνησή μας να μιλάει για την ανάγκη να προωθηθεί κάτι στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Ενδεχομένως να αποτελεί φιλοδοξία ορισμένων πολιτικών στα Σκόπια».
– Γιατί αναμείχθηκε η Ουάσιγκτον στις διαπραγματεύσεις οι οποίες αποτελούν αντικείμενο του ΟΗΕ;
«Η Ουάσιγκτον κάνει απλώς ό,τι μπορεί για να υποστηρίξει τον πρέσβη Νίμιτς και τη διαδικασία στον ΟΗΕ. Γι’ αυτό η πρέσβειρα [των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ] Βικτόρια Νούλαντ πήγε στα Σκόπια [την Τετάρτη] και εξέφρασε την ελπίδα ότι είναι θέμα ημερών ή εβδομάδων και όχι μηνών ή ετών. Ετσι πρέπει να λυθεί το όλο ζήτημα, σε απευθείας διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους ηγέτες με τη συνδρομή του ΟΗΕ. Το να οδηγηθεί στο Συμβούλιο Ασφαλείας σημαίνει ότι θα συμφωνήσουν τρίτοι και όχι οι δύο πλευρές. Εμείς θέλουμε επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των δύο πλευρών».
– Πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί συμφωνία εντός ημερών όταν επίκεινται εκλογές στην πΓΔΜ;
«Αυτό εξαρτάται από την ηγεσία των Σκοπίων. Η πρέσβειρα Νούλαντ εξήλθε των συνομιλιών μεταξύ όλων των ηγετών στα Σκόπια με μια αίσθηση συγκρατημένης αισιοδοξίας ότι η συμφωνία είναι δυνατή εντός ημερών ή εβδομάδων. Η κυβέρνηση των Σκοπίων είναι εκείνη που πρέπει να αποφασίσει αν αυτό αφορά ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα. Εμείς πιστεύουμε ότι είναι».
– Θα κάνει κάτι η Ουάσιγκτον για να εγγυηθεί την ενότητα της πΓΔΜ, όπως ελπίζουν πολλοί στα Σκόπια;
«Δεν ξέρω τι θα μπορούσε να κάνει. Ο μόνος τρόπος για να παραμείνει ο βόρειος γείτονάς σας ενωμένος και ευημερών είναι να λυθεί το ζήτημα της ονομασίας και να προχωρήσει η διαδικασία ένταξής του στο ΝΑΤΟ και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Βεβαίως απογοητευτήκαμε από το ότι δεν ελήφθη η απόφαση για την ένταξη της «Μακεδονίας» στο ΝΑΤΟ. Οταν θα γίνει πλήρες μέλος του, θα έχει κάνει το σημαντικότερο βήμα για τη διατήρηση της ενότητάς της».
– Επικρατεί η εντύπωση πως η Ουάσιγκτον θεώρησε την Ελλάδα ως το «κακό παιδί» στο Βουκουρέστι.
«Δεν υπάρχουν κακά παιδιά εδώ. Αλλά ούτε και στα Σκόπια. Αυτοί πιστεύουν πως πρέπει οι ίδιοι να αποφασίσουν πώς θα ονομάζονται και είναι αρκετά ορθή η άποψή τους. Εμείς ανησυχούμε βαθιά για την ενότητα της χώρας».
– Πολλοί αναμένουν αντίποινα από την Ουάσιγκτον κατά της Αθήνας – π.χ. στο θέμα του Αφγανιστάν, των εξοπλιστικών, του Κυπριακού ή του Αιγαίου. Ανησυχούν ότι θα πληρώσουμε με άλλον τρόπο το βέτο.
«Η ανησυχία αυτή αντικατοπτρίζει μια βαθιά παρανόηση ή έλλειψη κατανόησης για τον τρόπο με τον οποίο οι ΗΠΑ χαράσσουν την εξωτερική πολιτική τους. Ο κόσμος πιστεύει πως υπάρχουν συνωμοσίες. Μακάρι να ήμασταν τόσο καλά οργανωμένοι ώστε να μπορούσαμε να καταφέρναμε κάτι τέτοιο! Δεν μπορούμε, ούτε θέλουμε».
– Αν όμως παρουσιαστεί η ευκαιρία;
«Ο στόχος μας είναι να βάλουμε τα Σκόπια στο ΝΑΤΟ. Αν επιβάλουμε αντίποινα κατά της Ελλάδας θα είναι πιο δύσκολο να λυθεί το ζήτημα της ονομασίας. Γνωρίζουμε ποια θα είναι η αντίδραση στη χώρα».
