Οι γκάφες του Σίδνεϊ

* Τα ρεκόρ-«μαϊμούδες» και οι καρχαρίες της κολύμβησης

Στις 15 Σεπτεμβρίου 2000 τα βλέμματα όλου του κόσμου θα στραφούν στο Σίδνεϊ και στους πρώτους «Πράσινους Ολυμπιακούς Αγώνες» της Ιστορίας. Οι Αυστραλοί υπόσχονται ότι από την τελετή έναρξης ως τη λήξη της Ολυμπιάδας νικητής θα είναι ένα νέο ολυμπιακό ιδεώδες: η προστασία του περιβάλλοντος. Το Σίδνεϊ, σε στενή συνεργασία με την οικολογική οργάνωση Greenpeace, ανέδειξε την «πράσινη πολιτική» σε αιχμή του δόρατος της επιτυχημένης εκστρατείας για την ανάληψη των Αγώνων. Μόνο που η επιτυχία σταμάτησε κάπου εκεί. Στη διάρκεια της προετοιμασίας για την Ολυμπιάδα η Οργανωτική Επιτροπή του Σίδνεϊ διέπραξε τη μία γκάφα μετά την άλλη. Οταν η αυστραλέζικη τηλεόραση άρχισε να προβάλλει στις αρχές του 1998 τους «Αγώνες», ένα τηλεοπτικό σατιρικό σόου με θέμα την Ολυμπιάδα του 2000, κριτικοί και κοινό είχαν βρει το σενάριο παρατραβηγμένο. Στο σόου ο δρόμος των 100 μέτρων ήταν έξι μέτρα λιγότερο, τα εισιτήρια δεν χωρούσαν στα μηχανήματα ακύρωσης, καρχαρίες κυνηγούσαν τους κολυμβητές και η τελετή έναρξης της Ολυμπιάδας είχε «ξεπουληθεί» σε αμερικανική εταιρεία ντόνατς. Σήμερα, έναν μήνα πριν από την έναρξη των Ολυμπιακών του Σίδνεϊ, κριτικοί και κοινό πιστεύουν ότι η πραγματικότητα έχει ξεπεράσει τη φαντασία των σεναριογράφων.

Τον ρόλο του «βασιλιά της γκάφας» κρατά με επιτυχία η Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του Σίδνεϊ 2000 (SOGOC) με μια προετοιμασία που έχει όλα τα στοιχεία της γνήσιας φαρσοκωμωδίας: αδέξιες προσπάθειες για να καλυφθούν οι τρύπες στον προϋπολογισμό, γραφειοκρατικά μπερδέματα, εκτροχιασμούς τρένων, ανεπαρκείς συγκοινωνίες, υπερτιμημένα δωμάτια ξενοδοχείων, σκάνδαλα, ακόμη και καρχαρίες. Το 1993, όταν το Σίδνεϊ κέρδισε ανέλπιστα την Ολυμπιάδα, παίρνοντάς τη μέσα από τα χέρια του Πεκίνου, χιλιάδες ενθουσιασμένοι Αυστραλοί γιόρτασαν την εθνική επιτυχία στο λιμάνι της πόλης. Από τότε η ευφορία ενός έθνους που αγαπάει τον αθλητισμό έχει δώσει τη θέση της στην αβεβαιότητα και στην αγωνία. Οι επιδόσεις της SOGOC δημιουργούν αμφιβολίες για την απρόσκοπτη διεξαγωγή των Αγώνων και φόβο για εθνική ταπείνωση μπροστά στα μάτια τεσσάρων δισ. τηλεθεατών σε ολόκληρο τον κόσμο.

Την περασμένη εβδομάδα οι σεναριογράφοι των «Αγώνων» είχαν νέο υλικό χάρη σε μια νέα γκάφα. Ο κ. Ρον Κλαρκ, ο διάσημος πρώην πρωταθλητής των μέσων ταχυτήτων, έκαψε το χέρι του στην επίσημη γενική πρόβα της Αφής του ολυμπιακού βωμού. Ηταν η δεύτερη φορά. Ο κ. Κλαρκ είχε κάψει πάλι το χέρι του στην Τελετή Αφής κατά την έναρξη της Ολυμπιάδας του Μονάχου το 1956, αλλά αυτή τη φορά το έγκαυμα ήταν χειρότερο. Πριν από 44 χρόνια οι γερμανοί τεχνικοί, φοβούμενοι ότι ο πυρσός δεν θα ανάψει εύκολα τον βωμό, είχαν αυξήσει την παροχή φυσικού αερίου. Αυτή τη φορά οι Αυστραλοί είχαν υποσχεθεί στον συμπατριώτη τους ότι όλα θα πάνε καλά. Δεν πήγαν.

Μία ημέρα αργότερα η κακοτυχία χτύπησε το αεροδρόμιο του Σίδνεϊ. Η διακοπή του ρεύματος κράτησε 80 ολόκληρα λεπτά βυθίζοντας στην απελπισία εκατοντάδες επιβάτες, αλλά και τους διοργανωτές, που φοβούνται παρόμοια προβλήματα στην υποδοχή των τουριστών για την Ολυμπιάδα. Στη συνέχεια ο οδηγός ενός ολυμπιακού τρένου (που θα μεταφέρει τους θεατές στα αγωνίσματα) κατόρθωσε να το… εκτροχιάσει (ήταν ο 31ος εκτροχιασμός εφέτος στη Νέα Νότια Ουαλία).

* Το «αστέρι» και τα ντόπινγκ

Αλλες γκάφες έχουν σχέση με τις δημόσιες σχέσεις. Η SOGOC κρατούσε άκρως απόρρητο το σχέδιο του ολυμπιακού βωμού όπου θα καίει η ολυμπιακή φλόγα σε ολόκληρη τη διάρκεια των Αγώνων. Αλλά οι εργάτες που μετέφεραν τον βωμό στο Ολυμπιακό Στάδιο δεν είχαν ιδέα για τη μυστικότητα. Τον εγκατέστησαν την ώρα που τοπική ομάδα ράγκμπι παραχωρούσε συνέντευξη Τύπου και το στάδιο ήταν γεμάτο φωτογράφους.

Τη στιγμή ακριβώς που όλοι είχαν πιστέψει ότι τίποτε δεν μπορούσε να πάει χειρότερα, τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν πρόωρα στον κ. Ιαν Θορπ, ο οποίος στα 17 του χρόνια είναι το ανατέλλον άστρο της εθνικής ομάδας κολύμβησης. Ο Τύπος τον παρουσιάζει σαν τον νέο Μαρκ Σπιτζ, τον αμερικανό κολυμβητή που κέρδισε τα επτά χρυσά μετάλλια στο Μόναχο το 1972. Αλλά ξαφνικά άρχισαν να εμφανίζονται σχόλια για τα μεγάλα χέρια και πόδια του κ. Θορπ που αποδίδονταν στη χρήση αυξητικής ορμόνης. (Ο αθλητής διέψευσε τα πάντα και προσέφερε δείγμα αίματος για να αποδείξει ότι δεν κάνει χρήση αναβολικών.) Στη δίνη άλλου σκανδάλου, οικογενειοκρατίας αυτή τη φορά, βρέθηκε ο αυστραλός αντιπρόεδρος της ΔΟΕ κ. Κίβαν Γκόσπερ. Η κορούλα του Σόφι, 11 ετών, αντικατέστησε την τελευταία στιγμή ένα άλλο κοριτσάκι και έγινε (με μέσον) η πρώτη πολίτις της Αυστραλίας που παρέλαβε τον ολυμπιακό πυρσό.

* Οι δύτες και τα καμάκια

Κατά μία διαβολική σύμπτωση δύο από τα σεναριογραφικά ευρήματα του σόου «Αγώνες» επαληθεύθηκαν κατά τον πιο οδυνηρό τρόπο για τη SOGOC. Στο πρωτάθλημα τριάθλου του Περθ, που θεωρείται προολυμπιακή δοκιμή, ο αγώνας δρόμου ήταν κατά δύο χιλιόμετρα βραχύτερος του κανονικού (οι διοργανωτές το αντελήφθησαν όταν οι αθλητές έσπασαν όλα τα ρεκόρ). Τα ρεκόρ μπορεί να ξανασπάσουν αν λάβουν μέρος και καρχαρίες στο ολυμπιακό αγώνισμα της κολύμβησης που θα διεξαχθούν στο λιμάνι του Σίδνεϊ. Οι φόβοι είναι βάσιμοι, καθώς ένας καρχαρίας τεραστίων διαστάσεων αλιεύθηκε τον περασμένο μήνα στο λιμάνι. Ελλείψει καλύτερης λύσης δύτες οπλισμένοι με καμάκια θα αναλάβουν το έργο της φρούρησης των κολυμβητών από τους καρχαρίες.

Παρ’ όλο που τα αμερικανικά ντόνατς δεν εξαγόρασαν την τελετή έναρξης της Ολυμπιάδας, η Κόκα-Κόλα και η Μακ Ντόναλντς έχουν αγοράσει τα αποκλειστικά δικαιώματα για αναψυκτικά και έτοιμο φαγητό στους Αγώνες. Για να εξασφαλίσουν την επένδυση, οι χορηγοί απαγόρευσαν αρχικώς τη μεταφορά από τους θεατές άλλων ποτών και τροφίμων στους χώρους των Αγώνων. Αλλά σε μια χώρα όπου το «esky», το καλαθάκι του πικνίκ, είναι εθνικό σύμβολο όσο και το κοάλα, σπόνσορες και διοργανωτές άλλαξαν γνώμη μετά τις οργισμένες λαϊκές αντιδράσεις.

Η καλύτερη απόδειξη ότι η ζωή μιμείται την τέχνη (έστω, τα τηλεοπτικά σόου) ήταν όταν εκδόθηκαν τα πρώτα εισιτήρια. Ηταν πολύ μεγάλα και δεν χωρούσαν στα αυτόματα μηχανήματα ακύρωσης. Οι διοργανωτές δήλωσαν τότε ότι τα «αναμνηστικά» αυτά εισιτήρια θα ελέγχονται στις εισόδους από υπαλλήλους. Αλλά κανείς δεν μπόρεσε να εξηγήσει με τρόπο πειστικό γιατί τα εισιτήρια τυπώθηκαν στις ΗΠΑ.

* Το χάος στις αφίξεις

Πολλά από τα προγράμματα των εκατομμυρίων δολαρίων που είχαν σχεδιαστεί για να κάνουν πιο εύκολη τη ζωή των επισκεπτών της Ολυμπιάδας εξακολουθούν να παρουσιάζουν προβλήματα. Το σύστημα αποσκευών στο αεροδρόμιο, που θα εξυπηρετήσει 700.000 ταξιδιώτες, «κολλάει» συνεχώς δημιουργώντας χάος στις αίθουσες των αφίξεων. Υστερα από όλα αυτά κανείς δεν εκπλήσσεται όταν δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 71% των τεσσάρων εκατομμυρίων κατοίκων του Σίδνεϊ δεν έχει καμία διάθεση να παρακολουθήσει τους Αγώνες. Οι προπωλήσεις των εισιτηρίων βρίσκονται πολύ χαμηλότερα από τις προσδοκίες των διοργανωτών με αποτέλεσμα την αποχώρηση αρκετών χορηγών. Αντιδράσεις προκαλούν επίσης τα ολοένα αυξανόμενα έξοδα. Οι δαπάνες για τους φορολογούμενους πολίτες υπολογίζονται σήμερα στα 2,3 δισ. δολάρια Αυστραλίας (500 δισ. δρχ.) και μάλλον θα αυξηθούν.

Οι μεταφορές των επισκεπτών με τις δημόσιες συγκοινωνίες εξακολουθούν να είναι ο μεγάλος πονοκέφαλος της SOGOC παρά το φιλόδοξο δίκτυο τρένων, λεωφορείων και φέρι μπόουτ που σχεδιάστηκε ειδικώς για τους Αγώνες. Οσο για τους εκτροχιασμούς, έχουν λογική εξήγηση. Για να καλυφθούν τα κενά των δρομολογίων που θα γίνονται επί 24ωρου βάσεως, προσελήφθησαν νέοι οδηγοί προς εκπαίδευση. Το σχέδιο ναυάγησε όταν 60 τρένα παραβίασαν τους κόκκινους σηματοδότες και καμιά δεκαριά παρά λίγο να εκτροχιαστούν. Καθώς μάλλον θα χρειαστούν περισσότερες θέσεις από όσες υπάρχουν, οι αρχές τόλμησαν το αδιανόητο: πρότειναν στους κατοίκους να μετακινούνται με τα πόδια για να απελευθερώσουν περισσότερες θέσεις για τους τουρίστες. Ηταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι. «Γιατί να μην κάνουμε το ίδιο και στα σχολεία και στα νοσοκομεία μας; Τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά» έγραψε ο αρθρογράφος της «Sydney Morning Herald». Μόνιμο παράπονο των κατοίκων του Σίδνεϊ είναι ότι νιώθουν σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας στην ίδια τους την πόλη. Και μόνιμη αγωνία τους είναι ότι οι γκάφες και τα προβλήματα δεν θα σταματήσουν μόλις αρχίσουν οι Αγώνες.


Οι Πράσινοι Αγώνες Οι καλές επιδόσεις στην προστασία της φύσης και τα «φάουλ» του μπιτς βόλεϊ

Μόνος λόγος υπερηφάνειας μέχρι στιγμής είναι οι εντυπωσιακές επιδόσεις στην προστασία και στην αναβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος. Οι Αυστραλοί χρησιμοποίησαν πρωτοποριακή τεχνολογία για να καθαρίσουν από τη ρύπανση την περιοχή του Ολυμπιακού Σταδίου ­ από τις πιο μολυσμένες περιοχές της χώρας λόγω μιας χωματερής που λειτουργούσε επί 20 χρόνια. Εσωσαν από το χείλος… της εξόντωσης έναν σπάνιο βάτραχο, είδος που απειλείται με εξαφάνιση, και έσπασαν ήδη ένα παγκόσμιο ρεκόρ πείθοντας την Κόκα-Κόλα, τον πολυεθνικό χορηγό, να αλλάξει τον τρόπο ψύξης των προϊόντων της σε ένα σύστημα πιο φιλικό προς το περιβάλλον.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 2000 θα είναι η πρώτη κρίσιμη δοκιμασία της νέας «πράσινης πολιτικής» της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Υπό την αιγίδα της ΔΟΕ και του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ, τρίτος θεμέλιος λίθος του ολυμπισμού μετά τον αθλητισμό και τον πολιτισμό θα είναι από το έτος 2000 το περιβάλλον. Το Σίδνεϊ σε στενή συνεργασία με την οργάνωση Greenpeace ανέδειξε την προστασία του περιβάλλοντος σε πρώτη προτεραιότητα για να διεκδικήσει την ανάληψη των Αγώνων. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 η Greenpeace ήταν ανάμεσα στους υποψηφίους για την υποβολή των σχεδίων της κατασκευής του Ολυμπιακού Χωριού στο Σίδνεϊ. Οι άλλοι υποψήφιοι αντιπροσώπευαν κατασκευαστικούς κολοσσούς, αλλά τα σχέδια της Greenpeace ήταν τα μόνα που οραματίζονταν ένα Ολυμπιακό Χωριό «πράσινης τεχνολογίας» χωρίς αυτοκίνητα, με αποκλειστική χρήση της ηλιακής ενέργειας και της ανακύκλωσης.

Τα σχέδια της Greenpeace περιελήφθησαν στον επίσημο φάκελο της υποψηφιότητας του Σίδνεϊ και εντυπωσίασαν στο Μόντε Κάρλο το 1993. Πολλοί πιστεύουν ότι χωρίς την ιδέα των πρώτων «Πράσινων Αγώνων» η Ολυμπιάδα του 2000 θα διεξαγόταν στο Πεκίνο, που ήταν ως την τελευταία στιγμή η επικρατέστερη πόλη. Ανάμεσά τους και ο κ. Χουάν Αντόνιο Σάμαρανκ, ο πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, που δήλωσε ότι «το Σίδνεϊ κέρδισε τους Αγώνες του 2000 λόγω της ευαισθησίας που επέδειξε σε ζητήματα προστασίας του περιβάλλοντος».

* Οικολογική τεχνολογία

Η Ολυμπιάδα προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για την παγκόσμια προβολή της αποτελεσματικής χρήσης της «πράσινης τεχνολογίας». Το Σίδνεϊ άρχισε να καθαρίζει την περιοχή που θα φιλοξενήσει τους Αγώνες, το Homebush Bay, τον κόλπο που βρίσκεται στα δυτικά του λιμανιού, αμέσως μετά την ανάληψη των Αγώνων. Ηταν το μεγαλύτερο έργο επιχωμάτωσης στην ιστορία της Αυστραλίας, αλλά και το μεγαλύτερο έργο απορρύπανσης μιας περιοχής που υπήρξε χωματερή επί δύο δεκαετίες (1960-1980). Με τη χρήση μιας επαναστατικής τεχνικής που αναστρέφει τη χημική διαδικασία παραγωγής τοξικών αποβλήτων, η ρύπανση ανήκει στο παρελθόν του Homebush Bay, της πέμπτης πιο μολυσμένης κάποτε περιοχής της Αυστραλίας.

Τα 650 σπίτια των αθλητών στο Ολυμπιακό Χωριό θα χρησιμοποιούν αποκλειστικώς ηλιακή ενέργεια για να καλύψουν τις ανάγκες σε θέρμανση και ηλεκτρισμό. Θα είναι υπό αυτή την έννοια το μεγαλύτερο «ηλιακό προάστιο» στον κόσμο. Το κάθε «πράσινο σπίτι» θα καταναλώνει μόνο το 50% της ενέργειας που χρησιμοποιεί ένα τυπικό αυστραλέζικο σπίτι, αποδεικνύοντας ότι η οικονομία είναι με το μέρος της οικολογίας. Ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα καλύψουν και τις ανάγκες των Ολυμπιακών Αγώνων. Νερό της βροχής που θα συλλέγεται από την οροφή του Ολυμπιακού Σταδίου θα καλύψει το 50% των αναγκών της υδροδότησης, ενώ το νερό αυτό θα ανακυκλώνεται για τις ανάγκες της αποχέτευσης και του ποτίσματος των κήπων.

Οι 10.300 αθλητές, οι 5.000 αξιωματούχοι, οι 15.000 δημοσιογράφοι και οι 700.000 θεατές που θα παρακολουθούν κάθε ημέρα τους Αγώνες θα κάθονται σε καθίσματα από ανακυκλωμένα υλικά. Θα τρώνε σε πιάτα από φυσικά υλικά, που θα ανακυκλώνονται επίσης, ενώ η χρήση του πλαστικού PVC θα μειωθεί στο ελάχιστο.

* Αυστηροί κανόνες

Το «πράσινο πρόγραμμα» του Σίδνεϊ σημείωσε ήδη μία μεγάλη επιτυχία σώζοντας από την εξαφάνιση ένα σπάνιο είδος βατράχου, τον Gold Bell Frog. Τα αμφίβια ζούσαν σε ένα παλαιό λατομείο στον κόλπο του Homebush. Τώρα ζουν σε ειδικά διαμορφωμένο υδροβιότοπο και το είδος έχει εξαπλασιαστεί από τότε που άρχισαν οι εργασίες στον χώρο γύρω από το Ολυμπιακό Στάδιο. Στο λιμάνι του Σίδνεϊ ειδικοί παρατηρητές θα έχουν μοναδικό καθήκον την προστασία της φάλαινας (όχι όμως και του καρχαρία) κατά τη διεξαγωγή των θαλάσσιων αθλημάτων.

Παρά τις φιλότιμες οικολογικές προσπάθειες υπήρξαν και εδώ κάποιες παλινωδίες. Οι διοργανωτές δεν κατόρθωσαν να αντεπεξέλθουν στη δέσμευση ότι δεν θα χρησιμοποιήσουν στον κλιματισμό των χώρων χημικά τα οποία καταστρέφουν το στρώμα του όζοντος. Δεν κατόρθωσαν να καθαρίσουν το έδαφος από τα τοξικά απόβλητα στην περιοχή γύρω από το Ολυμπιακό Στάδιο (το έργο θα τελειώσει μετά τη λήξη της Ολυμπιάδας). Και ένα τεράστιο, αλλά προσωρινό γήπεδο του βόλεϊ κατασκευάστηκε τελικά στην παραλία Μπόντι παρά τις αντιδράσεις περιβαλλοντολόγων και ακτιβιστών για την προστασία του φυσικού βιοτόπου. Αλλά οι Αυστραλοί έχουν ήδη μια μεγάλη νίκη στο ενεργητικό τους. Επεισαν την Κόκα-Κόλα να εγκαταλείψει τη χρήση χημικών που καταστρέφουν το όζον στα νέα συστήματα ψύξης των αναψυκτικών.

Η Greenpeace και η κυβέρνηση της Αυστραλίας πιστεύουν ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες θα αλλάξουν πρόσωπο μετά το Σίδνεϊ 2000. Η ΔΟΕ θα επιβάλει όλο και πιο αυστηρούς κανόνες για την προστασία του περιβάλλοντος στις πόλεις που θα διεκδικούν την ανάληψη των Αγώνων. Και οι Αυστραλοί λένε ότι το «πράσινο ρεκόρ» τους είναι το μόνο που θέλουν να καταρρίπτεται κάθε τέσσερα χρόνια. «Ελπίζουμε ότι θα κάνουμε μόνο την αρχή και ότι οι πόλεις που θα φιλοξενήσουν τους Ολυμπιακούς στη νέα χιλιετία θα μας ξεπεράσουν» λέει εκπρόσωπος του υπουργείου Περιβάλλοντος και Φυσικής Κληρονομιάς της Αυστραλίας. Εμείς δεν έχουμε παρά να ελπίζουμε ότι η Αθήνα του νέφους θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να συναγωνιστεί το Σίδνεϊ (και όχι βέβαια στις γκάφες).