Το νόστιμο προϊόν που ονομάζεται σοκολάτα φτιάχνεται από τους σπόρους ενός φυτού με… όχι και τόσο εύηχο όνομα: θεόβρωμα κακάο, που ωστόσο δεν σχετίζεται με τη βρώμα αλλά προέρχεται από τα αρχαία ελληνικά και σημαίνει «φαγητό των θεών». Οι Αζτέκοι λάτρευαν το κακαόδεντρο θεωρώντας το πηγή δύναμης και πλούτου και χρησιμοποιούσαν τους σπόρους του σαν ένα είδος νομισματικής μονάδας. Επίσης ανακάλυψαν ότι σπάζοντας τους σπόρους του κακάου και ανακατεύοντάς τους με άλλα μπαχαρικά έφτιαχναν ένα δροσιστικό και αναζωογονητικό πικρό ποτό. Τον 16ο αιώνα οι ευρωπαίοι εξερευνητές έφεραν αυτό το ποτό στη Γηραιά Ηπειρο και, προσθέτοντας γλυκαντικά, το κακάο έγινε μια ακριβή πολυτέλεια. Οι πλάκες σοκολάτας εμφανίστηκαν το 1800.
Λαχτάρα για σοκολάτα και η νευροψυχολογία του εγκεφάλου
Δεν πρόκειται για απλή επιθυμία για σοκολάτα αλλά για λαχτάρα, κάτι παραπάνω από τη γεύση του γλυκού. Πράγματι η σοκολάτα δημιουργεί μια μοναδική αίσθηση έντονης επιθυμίας την οποία δεν προκαλούν άλλα γλυκά.
Είναι όμως πράγματι εθιστική; Στην πραγματικότητα, η σοκολάτα περιέχει υψηλά ποσοστά ζάχαρης, κάτι που εξηγεί εν μέρει την υποτιθέμενη ιδιότητά της ως «εξαρτησιογόνου». Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα επιστημόνων του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, την αγάπη για τα γλυκά την κληρονομούμε από τους γονείς μας. Συγκεκριμένα βρέθηκε ένα γονίδιο στα ποντίκια που είχαν κληρονομήσει έφεση για τα γλυκά από τους γονείς τους. Το γονίδιο αυτό ήταν διαφορετικό από το αντίστοιχο γονίδιο στα ποντίκια που δεν προτιμούσαν τα γλυκά – κάτι που ίσχυε και για τους γονείς τους.
Γιατί η ικανότητα διάκρισης των γλυκών ουσιών και η θετική αντίδραση προς αυτές να αποτελούσε πλεονέκτημα για τους προγόνους μας; Επισημαίνεται ότι ένα τέτοιο γενετικό χαρακτηριστικό θα βοηθούσε τους προϊστορικούς ανθρώπους να αναζητούν ιδιαίτερα θρεπτικές, υψηλής ενέργειας τροφές – π.χ., φρούτα -, ενώ παράλληλα η «αντίθετη γεύση» θα τους βοηθούσε να αποφύγουν τα πικρά, δηλητηριώδη φυτά.
Οπως και άλλες γλυκές τροφές, η σοκολάτα προάγει την παραγωγή ενδορφινών, ορμονών που θεωρούνται η φυσική, εσωτερική «μορφίνη» του οργανισμού και παράγουν αισθήματα ευχαρίστησης και ευφορίας. Υπάρχουν περισσότερα από 300 διαφορετικές χημικές ουσίες στη σοκολάτα που ευνοούν την αίσθηση λαχτάρας γι’ αυτήν – και τα οποία δεν είναι ακόμη σίγουρο πώς επηρεάζουν τον άνθρωπο. Περαιτέρω έρευνες από το Πανεπιστήμιο της Iowa δείχνουν ότι πολλές γυναίκες επιθυμούν έντονα τη σοκολάτα πριν από την έμμηνο ρύση, κάτι που πιθανόν εξηγείται από το ότι η σοκολάτα περιέχει μαγνήσιο, που ανακουφίζει από την ένταση. H λαχτάρα των εγκύων για σοκολάτα μπορεί να οφείλεται σε ελαφρά αναιμία, που ίσως «γιατρεύεται» από τον σίδηρο που περιέχει η σοκολάτα. Αλλά και τα διεγερτικά του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως η καφεΐνη, που υπάρχει σε μικρή ποσότητα, βοηθάνε στην αίσθηση της εγρήγορσης που έχουμε αφού φάμε μια σοκολάτα, λίγο-πολύ με τον ίδιο τρόπο που προκαλείται όταν πίνουμε καφέ. Αλλο ελαφρύ διεγερτικό είναι η θεοβρωμίνη, που συμβάλλει στη χαλάρωση των λείων μυών στους πνεύμονες.
H σοκολάτα του πάθους και του πόθου
Οταν τρώμε σοκολάτα επηρεάζεται το δίκτυο των νευροδιαβιβαστών, των χημικών αγγελιοφόρων του εγκεφάλου που λειτουργούν μεταφέροντας ηλεκτρικά μηνύματα ανάμεσα στους νευρώνες του. Αυτά τα μηνύματα προκαλούν τις αλλαγές στις αισθήσεις και στα αισθήματα που νιώθουμε. H σοκολάτα περιέχει ακόμη ένα φυσικό «ναρκωτικό αγάπης», την τρυπτοφάνη. Πρόκειται για χημική ουσία την οποία χρησιμοποιεί ο εγκέφαλος προκειμένου να συνθέσει τον νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη, που δημιουργεί αίσθηση χαράς και ευφορίας. Ορισμένα ναρκωτικά λειτουργούν ώστε να αυξήσουν τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο και έτσι προκαλούν έντονη ευχαρίστηση και έκσταση – εξ ου και το όνομα του ναρκωτικού.
Αλλη χημική ουσία που υπάρχει στη σοκολάτα, η φαινυλαιθυλαμίνη, έχει το παρατσούκλι «αμφεταμίνη της σοκολάτας». Υψηλές συγκεντρώσεις φαινυλαιθυλαμίνης προάγουν τα αισθήματα έλξης, ενθουσιασμού, επιπολαιότητας αλλά και φόβου. H ίδια ουσία λειτουργεί διεγείροντας τα κέντρα ευχαρίστησης του εγκεφάλου και φθάνει σε υψηλό επίπεδο κατά τον οργασμό.
Τα παραπάνω ισχύουν και για το ανανταμίδιο, που θεωρείται η πιο ισχυρή ψυχοτρόπος ουσία της σοκολάτας. Το ανανταμίδιο είναι νευροδιαβιβαστής που στοχεύει στις ίδιες εγκεφαλικές δομές, όπως και το THC, η ενεργή ουσία της ινδικής κάνναβης.
Βεβαίως πολλοί επιστήμονες είναι σκεπτικοί σχετικά με το κατά πόσον η σοκολάτα μπορεί να προκαλέσει τέτοιες αλλαγές. Σύμφωνα με τον νευροεπιστήμονα Daniele Piomelli, η δράση των χημικών ουσιών της σοκολάτας στον εγκέφαλο είναι έμμεση. Ετσι οι χημικές ουσίες θρυπτοφάνη και φαινυλαιθυλαμίνη βρίσκονται στη σοκολάτα σε μικρές ποσότητες, ενώ επίσης είναι παρούσες και σε άλλες τροφές (π.χ., στη γαλοπούλα), οι οποίες δεν προκαλούν ανάλογα συναισθήματα. Αλλά για να επηρεάσει η σοκολάτα τον εγκέφαλο με αντίστοιχο της κάνναβης τρόπο θα έπρεπε κανείς να καταναλώσει πολλά κιλά σοκολάτας!
H σοκολάτα στο ερευνητικό εργαστήριο
Σύμφωνα με τα ευρήματα του καθηγητή Carl Keen, η κατανάλωση σοκολάτας βοηθάει στην αντιμετώπιση των καρδιοπαθειών λόγω των φλαβονοειδών που περιέχει. Τα φλαβονοειδή αραιώνουν το αίμα εμποδίζοντας το φράξιμο των αρτηριών. Οι σκεπτικιστές αμφιβάλλουν για αυτό, μια που η έρευνα χρηματοδοτήθηκε από την εταιρεία σοκολάτας Mars.
Ερευνητές στο Harvard διαπίστωσαν πειραματικά ότι τρώγοντας σοκολάτα τρεις φορές τον μήνα ζει κανείς έναν χρόνο περισσότερο από αυτούς που δεν τρώνε. Ειδικά η κατανάλωση σκούρας σοκολάτας («υγείας») βοηθάει στην αύξηση των επιπέδων της HDL, της «καλής» χοληστερόλης, που συμβάλλει στο να μη φράξουν οι αρτηρίες.
Δυστυχώς όμως τα ερευνητικά αποτελέσματα έχουν και άσχημα νέα αφού δείχνουν ότι όσοι καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες σοκολάτας έχουν χαμηλότερο προσδόκιμο ζωής λόγω των υψηλών ποσοστών λιπαρών που περιέχει και τα οποία οδηγούν σε παχυσαρκία και καρδιαγγειακά προβλήματα.
Σοκολατένια οδοντόπαστα;
Ερευνητές του Πανεπιστημίου της Οσάκα της Ιαπωνίας βρήκαν ότι το τσόφλι του κόκκου κακάου – από το οποίο γίνεται η σοκολάτα – περιέχει έναν αντιβακτηριδιακό παράγοντα που καταπολεμά την οδοντική πλάκα. Βεβαίως τα τσόφλια δεν μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην παραγωγή σοκολάτας. Αν όμως χρησιμοποιούνταν θα έκαναν άραγε τη σοκολάτα φιλική προς τα δόντια; Μάλλον όχι, γιατί δεν θα αντιστάθμιζαν το κακό που προξενεί η ζάχαρη, σύμφωνα με τους ερευνητές. Ετσι δεν πρόκειται να αντικατασταθεί σύντομα η οδοντόπαστα με σοκολάτα, εκτός αν παραλειφθεί η ζάχαρη.
Γιατί η σοκολάτα λιώνει στο στόμα;
Διότι η τήξη της είναι στους 36-37oC, την ανθρώπινη σωματική θερμοκρασία.
Σκύλοι και κατοικίδια
μεταβολίζουν τη θεοβρωμίνη της σοκολάτας πιο αργά απ’ ό,τι οι άνθρωποι. Αυτό που για εμάς αποτελεί ασφαλή δόση, για τα ζώα ίσως αποτελεί αιτία θανάτου αφού επηρεάζει καρδιά, νεφρά και το κεντρικό νευρικό σύστημα.
Chocoholism
Είναι η λέξη που δημιούργησαν οι αγγλόφωνοι για να περιγράψουν μια κατάσταση εθισμού στη σοκολάτα αντίστοιχη με αυτήν στο αλκοόλ. Υπάρχει ένα… σενάριο φυσικού εθισμού στη σοκολάτα που βασίζεται στον εξής βιολογικό μηχανισμό: έρευνες σε ψυχοτρόπες ουσίες δείχνουν ότι ο εθισμός συνδέεται με τη δημιουργία και την ενίσχυση παράξενων «μονοπατιών» που φτιάχνουν οι νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο. Είναι λοιπόν πιθανόν κάθε φορά που τρώει κανείς πολλή σοκολάτα να «ξανακαλωδιώνεται» ο εγκέφαλός του ώστε να δημιουργεί το αίσθημα της λαχτάρας για σοκολάτα ξανά και ξανά!
