Από την αρχαιότητα ο Ηλιος ως θεότητα συντρόφευε τους αρχαίους Ελληνες, Αιγύπτιους και Ρωμαίους. Σήμερα απλώς «λατρεύουμε» τον ήλιο και συνδέουμε την παρουσία του με την ευχαρίστηση των καλοκαιρινών διακοπών, την ξεγνοιασιά και την ωραία, μαυρισμένη επιδερμίδα. Οταν ξεκίνησε η μόδα για μαύρισμα τον 20ό αιώνα, ο λόγος δεν ήταν αισθητικός αλλά καθαρά ιατρικός. Οι γιατροί άρχισαν να διαπιστώνουν ότι η έκθεση στον ήλιο βοηθούσε ασθενείς με ραχίτιδα ή παράπονα για πόνους στο στήθος ή στα κόκαλα. Ασθένειες όπως η φυματίωση δίνουν στο δέρμα μια ωχρή, «άρρωστη» όψη, σηματοδοτώντας το ωχρό ως αρρωστημένο. H σταδιακή έκθεση στον ήλιο ξεκίνησε για ιατρικούς λόγους και σύντομα έγινε συνώνυμο της καλής υγείας.



Γιατί να μαυρίσουμε;


Από μη επιστημονική άποψη και σύμφωνα με τις κοινωνικές επιταγές υπάρχει η πεποίθηση ότι ένα βαθύ μαύρισμα δείχνει όμορφο, μεταδίδοντας μια στάση «νιώθω υπέροχα», που προσθέτει στην αυτοπεποίθηση και στην ελκυστικότητα του ατόμου. Το μαύρισμα συνδέεται με ένα συγκεκριμένο στυλ ζωής και το μήνυμα «δείχνω καλά – αισθάνομαι καλά». Οι χαρακτηρισμοί «υγιής, ελκυστικός, λαμπερός» συνδέονται με την εικόνα του μαυρίσματος. Ο σύγχρονος άνθρωπος, περισσότερο από ποτέ, έχει την ανάγκη να εκπέμπει προς τους γύρω του το θετικό μήνυμα της υγείας, της ευεξίας και της επιτυχίας, που συνδέονται με το μπρούντζινο χρώμα του.


Το δέρμα ως μέσο έκφρασης


Επιστημονικά δεδομένα από τις πανεπιστημιακές κλινικές του Χάρβαρντ δείχνουν ότι η ποιότητα του δέρματος επηρεάζει την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου καθώς και την αυτοπεποίθησή του. Ερευνες αγοράς που έγιναν σε πελάτες σολάριουμ έδειξαν ότι οι γυναίκες με μαυρισμένο δέρμα αισθάνονται πιο ελκυστικές, λεπτές και σεξουαλικές, ενώ οι άνδρες δήλωσαν ότι τους κάνει να αισθάνονται πιο αθλητικοί και δυνατοί.


Το μαυρισμένο δέρμα σε συνδυασμό με συγκεκριμένο τρόπο ζωής μπορεί να αποτελεί σύμβολο οικονομικής ευημερίας και επιτυχίας, καθώς και πηγή αυτοεκτίμησης όσο και πηγή εκτίμησης από άλλους. Ετσι, το μαύρισμα ανταμείβει το άτομο για την εικόνα που παρουσιάζει προς τα έξω και το ωθεί να θέλει να τη διατηρήσει… ξαπλώνοντας λίγο παραπάνω κάτω από τον καυτό ήλιο!


Ασπρο – μαύρο


Ο άνθρωπος αρέσκεται να κατηγοριοποιεί τα πράγματα κρίνοντάς τα ως απολύτως καλά ή κακά, άσπρο – μαύρο. Ο,τι θεωρεί καλό τείνει να το κάνει υπερβολικά, ενώ αυτό που θεωρεί κακό προσπαθεί να το αποφύγει ή το κάνει αλλά με μεγάλη δόση ενοχών. Κλασικό παράδειγμα αποτελεί το αλκοόλ: στη διάρκεια του 20ού αιώνα υπήρχε διάχυτη η αντίληψη πως είναι κακό και γι’ αυτό αποκλείστηκε ή και απαγορεύτηκε με το σκεπτικό ότι μπορεί να προκαλέσει σημαντικές βλάβες στις κοινωνικές, ψυχολογικές, φυσιολογικές ή εργασιακές πτυχές της ζωής. Πράγματι, πολλά από αυτά συμβαίνουν όταν γίνεται κατάχρηση. Ωστόσο νεότερες έρευνες δείχνουν ότι το αλκοόλ έχει και θετική επίδραση στον οργανισμό, μια που σε μέτριες ποσότητες βοηθά στη μείωση καρδιαγγειακών νοσημάτων.


Το ζήτημα του ήλιου και της ηλιοθεραπείας ανήκει σε αυτή την κατηγορία προβληματικής. Υπάρχουν ορισμένες έρευνες που δείχνουν μια συσχέτιση ανάμεσα στο μαύρισμα και στον καρκίνο του δέρματος. H αντίδραση ήταν να καταλήξουμε ότι ο ήλιος κάνει κακό. Τώρα είτε προσπαθούμε να τον αποφύγουμε τελείως είτε τον απολαμβάνουμε με ενοχές είτε αγνοούμε εντελώς τα δεδομένα είτε προσπαθούμε να βρούμε συμβιβαστικές λύσεις, όπως το αντηλιακό, που μας επιτρέπουν να χαιρόμαστε τον ήλιο χωρίς αρνητικές συνέπειες. Δυστυχώς, όταν νιώθουμε ότι είμαστε προστατευμένοι, ξαναρχίζουμε τις υπερβολές στην ηλιοθεραπεία. Ισως, λοιπόν, όπως και στην περίπτωση του αλκοόλ, η λύση βρίσκεται στη χρυσή τομή, στη λογική έκθεση στον ήλιο. Ολοι ξέρουμε ότι ο ήλιος μάς κάνει να αισθανόμαστε όμορφα και χαλαρά. Υπάρχουν πολλά επιστημονικά δεδομένα που δείχνουν το όφελος από την έκθεση στον ήλιο.


Γιατί ο ήλιος μάς κάνει να αισθανόμαστε καλύτερα;


H ηλιοθεραπεία προσφέρει στον λουόμενο ένα χαλαρωτικό, ερωτικό συναίσθημα, μαζί με μια αίσθηση ευχαρίστησης και εσωτερικής γαλήνης. Το φαινόμενο αυτό σχετίζεται με το γεγονός ότι οι ενδορφίνες (οι ενδογενείς «μορφίνες» του εγκεφάλου) αυξάνονται ύστερα από μια δόση υπεριωδών ακτίνων.


Τα οφέλη από την έκθεση στον ήλιο


Παραγωγή βιταμίνης D, υπεύθυνης για την καλή υγεία, η έλλειψη της οποίας συνδέεται με ασθένειες όπως η ραχίτιδα και η οστεοπόρωση. H βιταμίνη D βρίσκεται σε λίγες τροφές και η κύρια πηγή παραγωγής της είναι το ίδιο το σώμα με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας (Boston summitt USA 2001 – 39 lectures – 60 scientists).


Πρόληψη της εποχικής μελαγχολίας: Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, όταν η ηλιοφάνεια είναι μειωμένη, εμφανίζεται ένα ψυχολογικό σύνδρομο γνωστό με το όνομα «εποχική συναισθηματική διαταραχή». Τα άτομα που έχουν επηρεαστεί αισθάνονται θλίψη, έλλειψη ευχαρίστησης και ενέργειας, εκνευρισμό, ενώ παράλληλα έχουν υπνηλία ή αϋπνία, αυξομείωση βάρους ή και τάσεις αυτοκτονίας. Ο Matsuoko και οι συνεργάτες του βρήκαν ότι η έκθεση στο ηλιακό φως (αλλά όχι το κανονικό φως εσωτερικού χώρου) βοηθά στην ίαση της ψυχικής αυτής ασθένειας. H έκθεση στον ήλιο καταστέλλει την έκκριση της ορμόνης μελατονίνη, η οποία λειτουργεί ως κατασταλτικό στο σώμα όταν εκκρίνεται στη διάρκεια της ημέρας. Τα άτομα που εκτίθενται στον ήλιο αισθάνονται πιο χαρούμενα και ευδιάθετα για ζωή.


Αϋπνία: H έρευνα του Rosenthal καθώς και του Boulos και συνεργατών έδειξε ότι η έκθεση στον ήλιο βοηθά στην καταπολέμηση των διαταραχών του ύπνου.


Προεμμηνορρυσιακό ψυχολογικό σύνδρομο: Πρόσφατα αναγνωρίστηκε το ψυχολογικό σύνδρομο το οποίο χαρακτηρίζει μεγάλο αριθμό γυναικών που υποφέρουν πριν από την έμμηνο ρύση από φυσιολογικά (φούσκωμα, πονόκοιλος, ευαίσθητο στήθος) αλλά και ψυχολογικά (στενοχώρια, εκνευρισμός, θυμός, άγχος, κλάμα, κούραση) συμπτώματα. Ερευνες των Parry και συνεργατών δείχνουν ότι η έκθεση στον ήλιο μπορεί να καταπραΰνει αυτά τα συμπτώματα σε κάποιες γυναίκες.


Ψωρίαση: Πρόκειται για δερματολογική ασθένεια που προκαλεί έντονες κόκκινες, ξηρές πλάκες δέρματος. Συχνά επιδεινώνεται σε στρεσογόνες καταστάσεις. Πρόκειται για χρόνια και δύσκολη στην αντιμετώπισή της ασθένεια. Εν τούτοις οι ακτίνες UV που βρίσκονται στο ηλιακό φως, σύμφωνα με τη δημοσίευση του Gonzales, μπορούν να συμβάλουν στη μείωση εμφάνισης της ψωρίασης.


Ηλιος: φίλος ή εχθρός;


Βεβαίως δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε και την επιστημονική βιβλιογραφία που συνδέει την υπερβολική έκθεση στον ήλιο – σε συνδυασμό με την τρύπα του όζοντος που δεν προστατεύει από την ακτινοβολία – με την εμφάνιση διαφόρων καρκίνων του δέρματος. Ωστόσο η τήρηση του μέτρου, δηλαδή η λογική έκθεση στον ήλιο με προφυλάξεις, φαίνεται ότι κρύβει και πολλά οφέλη.


H δρ Λίζα Βάρβογλη είναι Ψυχολόγος – ψυχοθεραπεύτρια.