Ηταν ίσως από τις λίγες φορές που ο ουρανός του Αιγαίου γέμισε με τόσο πολλά αεροπλάνα, οπλισμένα όλα με πυραύλους αέρος – αέρος, χωρίς να σημειωθούν πολλές παραβιάσεις του εθνικού εναέριου χώρου. Παραβάσεις των κανόνων εναέριας κυκλοφορίας έγιναν, και μάλιστα σοβαρές, αλλά παραβιάσεις ελάχιστες, αφού τα τουρκικά αεροσκάφη επιχειρούσαν κυρίως στα «σύνορα» των FIR Αθηνών – Λευκωσίας ή μόνο στο FIR Λευκωσίας. Και ήταν επίσης από τις σπάνιες φορές που υπήρχε τέτοια ένταση στο Αιγαίο και στη ΝΑ Μεσόγειο, με τόσο πολλές εικονικές αερομαχίες, προκλήσεις και αλληλεκτόξευση σοβαρών κατηγοριών, και δεν σημειώθηκε κανένα απολύτως ατύχημα ή (το χειρότερο) θερμό επεισόδιο.


Ο απολογισμός μιας συνηθισμένης, μεσαίας κλίμακας στρατιωτικής ασκήσεως, όπως είναι ο «Νικηφόρος» στην Κύπρο, είναι εντυπωσιακός: 200 και πλέον εξόδους πραγματοποίησαν τα ελληνικά μαχητικά, 190 εξόδους τα τουρκικά και καταγράφηκαν συνολικά περισσότερες από 90 εικονικές αερομαχίες. Ωσάν να επρόκειτο για πραγματική μάχη και προσπάθεια για κατάληψη εδαφών. Ο οικονομικός απολογισμός των δεκάδων πρόσφατων αερομαχιών είναι ακόμη πιο εντυπωσιακός. Περίπου μισό δισ. δρχ. στοίχισαν, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Πολεμικής Αεροπορίας, μόνον οι πτήσεις των ελληνικών μαχητικών από και προς την Κύπρο και άλλα τόσα θα στοίχισαν και στους Τούρκους. Ισως να είχε υπόψη του ο κ. Χόλμπρουκ όταν, επισκεπτόμενος πριν από λίγες ημέρες την Αγκυρα, χαρακτήρισε την ένταση στο Αιγαίο «σπατάλη χρημάτων».


Ο αντικειμενικός στόχος της άσκησης, που ήταν η παρουσία ελληνικών μαχητικών στην Κύπρο, επετεύχθη απόλυτα, παρά το γεγονός ότι η Πολεμική Αεροπορία αναγκάστηκε να απογειώσει δεκάδες αεροσκάφη της για να εξασφαλίσει πρόσβαση σε αυτά που θα πήγαιναν στην Κύπρο. Ολα τα αεροσκάφη πέρασαν, άλλα με σχετική ευκολία και άλλα όχι, το περίφημο «τρίγωνο» μεταξύ Κρήτης, Ρόδου και Κύπρου, πήραν μέρος στον «Νικηφόρο», προσγειώθηκαν και ανεφοδιάστηκαν για πρώτη φορά σε στρατιωτικό αεροδρόμιο στην Κύπρο, διανυκτέρευσαν εκεί και συμμετείχαν στη στρατιωτική παρέλαση. Μέσα όμως σε όλη αυτή την «εναέρια αναταραχή» οι Τούρκοι επιχείρησαν μετά μανίας να εξουδετερώσουν τη στρατηγική του Ενιαίου Αμυντικού Δόγματος, να διαπιστώσουν τις αντιδράσεις των ελλήνων πιλότων και εκτός του FIR Αθηνών και να υπενθυμίσουν ότι βρίσκονται πολύ κοντά στην Κύπρο και κυρίως ότι είναι έτοιμοι να επέμβουν, ό,τι και αν συμβεί στο νησί. Αυτός ήταν και ο στόχος τους. Οι παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έρχονταν σε δεύτερη μοίρα.


Τουρκικά αεροσκάφη εμφανίστηκαν και στις ελεύθερες περιοχές της Κύπρου και δύο από αυτά (Φάντομ) φωτογράφισαν το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Πάφου, ενώ άλλα προσπάθησαν ανεπιτυχώς να εμποδίσουν τα ελληνικά να επιχειρήσουν ή να παρελάσουν στην Κύπρο. Οι Τούρκοι φάνηκαν ότι τους «ενδιαφέρει» η κάθε αεροπορική κίνηση στο νησί, αφού παρενόχλησαν ακόμη και το C-130 που μετέφερε τον κ. Α. Τσοχατζόπουλο προς και από την Κύπρο και ενώ το μεταγωγικό πετούσε σε αεροδιάδρομο που συνήθως πετούν τα πολιτικά αεροσκάφη, φθάνοντας με αυτόν τον τρόπο στο ύστατο σημείο των προκλήσεων.


Εκείνο όμως που προκάλεσε την εντύπωση των επιτελών δεν ήταν οι πολλές έξοδοι των τουρκικών αεροσκαφών, τις οποίες άλλωστε ανέμεναν στην Πολεμική Αεροπορία, αλλά η χρησιμοποίηση για πρώτη φορά από την τουρκική αεροπορία των ιπταμένων τάνκερ (για ανεφοδιασμό των αεροσκαφών τους εν πτήσει). Τα τάνκερ αυτά οι Τούρκοι τα έχουν δανειστεί από τους Αμερικανούς, με τη σαφή υπόσχεση στο συμβόλαιο ενοικιάσεως ότι δεν πρόκειται να τα χρησιμοποιήσουν στο Αιγαίο και κυρίως εναντίον άλλης χώρας – μέλους του ΝΑΤΟ. Εστι το υπουργείο Εθνικής Αμυνας αναγκάστηκε να προβεί σε διάβημα προς τους Αμερικανούς.


Η Πολεμική Αεροπορία φάνηκε για άλλη μία φορά καλά προετοιμασμένη. Την περασμένη Κυριακή, όταν άρχισε η άσκηση «Νικηφόρος», πραγματοποίησε μόνο σε μερικές ώρες 60 εξόδους μαχητικών για να προστατέψει τα αεροσκάφη της που πήγαιναν στην Κύπρο και για να υπερασπισθεί τον εθνικό εναέριο χώρο. Πρώτη φορά μέσα σε τόσο λίγο χρόνο «σηκώθηκαν» τόσο πολλά αεροσκάφη.






1η φωτογραφία: Φωτογραφία ντοκουμέντο: το τουρκικό αεροσκάφος εγκλωβίζεται στο ραντάρ του νεοαποκτηθέντος F-16 Block 50, στην πρώτη του αποστολή, ανοικτά της Ρόδου. Το ελληνικό μαχητικό έχει αναπτύξει ταχύτητα 229 μίλια την ώρα, με επιτάχυνση της βαρύτητάς του 2,9 G και βρίσκεται ακριβώς πίσω από το τουρκικό σε ύψος 14.590 ποδών. Αυτό σημαίνει ότι το τουρκικό έχει ήδη αναχαιτισθεί και ο πιλότος του προσπαθεί να «δραπετεύσει». Αν ο έλληνας χειριστής ενεργοποιήσει τους πυραύλους του, το τουρκικό αεροσκάφος καταρρίπτεται. 2ηφωτογραφία: Το ελληνικό F-16 ακολουθεί το τουρκικό που δεν υπακούει στην αναχαίτιση και ο έλληνας χειριστής προσπαθεί να το φέρει σε πιο κοντινή απόσταση από τα πολυβόλα του, ώστε πέραν των πυραύλων να μπορεί να χρησιμοποιήσει και τις σφαίρες του των 20 mm. 3ηφωτογραφία: Ηδη στην οθόνη του ελληνικού F-16 εμφανίζεται η «χοάνη» των πυροβόλων του. Η προσπάθεια του έλληνα χειριστή είναι με τους κατάλληλους ελιγμούς να καταφέρει να βάλει το τουρκικό μέσα στη «χοάνη», ώστε να μπορεί να το καταρρίψει και με τις σφαίρες του. Ο τούρκος «εισβολέας» το αντιλαμβάνεται και επιχειρεί ύστατο ελιγμό για να ξεφύγει.


4ηφωτογραφία: Το τουρκικό βρίσκεται ήδη στο στόχαστρο. Ουδεμία διέξοδο διαφυγής έχει. Η λέξη SIM που εμφανίζεται στην οθόνη σημαίνει ότι ο έλληνας χειριστής δεν έχει ενεργοποιήσει το πυροβόλο του. Αν είχε εντολή να το πράξει, τότε το τουρκικό θα είχε καταρριφθεί. Αρκεί και μία μόνο σφαίρα στα φτερά, όπου βρίσκονται οι δεξαμενές καυσίμων του.


Το λεξικό του εναέριου χώρου


* Εθνικός εναέριος χώρος: ο αέρας που υπέρκειται του εδάφους (συμπεριλαμβανομένων και των νήσων) και επεκτείνεται σε έκταση δέκα μιλίων υπεράνω της θάλασσας. Στον χώρο αυτό ασκείται εθνική κυριαρχία.


* FIR (Flight Information Region): ζώνη ευθύνης και ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας. Αυτό σημαίνει ότι οποιοδήποτε αεροσκάφος (πολιτικό ή στρατιωτικό) εισέλθει σε αυτή οφείλει να ζητήσει την άδεια από τις αρμόδιες υπηρεσίες, όπως προβλέπουν οι διεθνείς κανονισμοί. Το FIR Αθηνών ανατολικά συμπίπτει με τα ελληνικά σύνορα.


* Παράβαση (κανόνων εναέριας κυκλοφορίας): οποιοδήποτε αεροπλάνο εισέλθει στο FIR μιας χώρας, χωρίς την άδειά της, δηλαδή την έγκριση του σχεδίου πτήσεώς του, κάνει παράβαση των διεθνών κανόνων εναέριας κυκλοφορίας.


* Παραβίαση: χαρακτηρίζεται η χωρίς άδεια είσοδος αεροσκάφους στον εθνικό εναέριο χώρο (παραβίαση των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων). Είναι κατανοητό ότι με την παραβίαση έχει γίνει και παράβαση.


* Αναχαίτιση: είναι η εναέρια αποστολή που καταλήγει στην ανάσχεση με οποιοδήποτε τρόπο της πορείας ενός αεροσκάφους. Στην ουσία η αναχαίτιση του στόχου μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στην κατάρριψή του, στην περίπτωση κατά την οποία ο «εισβολέας» δεν υπακούσει στις οδηγίες του αναχαιτίζοντος. Στις διαδοχικές φάσεις της αναχαίτισης ακολουθείται μια σειρά ελιγμών, προκειμένου να εξασφαλιστεί η προσέγγιση του στόχου με συνθήκες τέτοιες ώστε να επιτρέπουν την εξαπόλυση βλημάτων, στερώντας ταυτόχρονα το πλεονέκτημα αυτό από τον αντίπαλο. Ο «εισβολέας» οφείλει να υπακούσει στις οδηγίες του αναχαιτίζοντος, οδηγίες που δεν είναι τίποτε άλλο από ειδικά σήματα (που μεταφράζονται σε συγκεκριμένες κινήσεις του αεροσκάφους, σε εντολές από τον ασύρματο από την κοινή για όλους συχνότητα κινδύνου, ή ακόμα και με κινήσεις των… χεριών του πιλότου).


* Αναγνώριση: είναι η διαδικασία της πιστοποίησης της ταυτότητας ενός άγνωστου αεροσκάφους που εισέρχεται στο FIR. Υπάρχουν δύο περιπτώσεις αναγνώρισης: η διακριτική, όταν το αεροσκάφος αναχαίτισης πλησιάσει από απόσταση τον εναέριο «εισβολέα» μόνο και μόνο για να γνωρίσει τον τύπο του αεροσκάφους, και η κανονική, που αποσκοπεί στην καταγραφή περισσότερων στοιχείων, όπως η εθνικότητα του αεροσκάφους, ο αριθμός σειράς του και τα «εξωτερικά του φορτία», δηλαδή ο οπλισμός του.


* Εμπλοκή: αν ο «εισβολέας» αντιδράσει κατά τη φάση της αναχαίτισης με διάφορους ελιγμούς και παραμείνει μέσα στο FIR, ακολουθείται μια σειρά επιθετικών και αμυντικών ελιγμών και από τις δύο πλευρές με σκοπό την απόκτηση, του ενός από τους δύο, του πλεονεκτήματος εξαπόλυσης βλημάτων, ασχέτως αν τελικά εξαπολύονται. Πρόκειται για τις γνωστές «εικονικές αερομαχίες».


* Dog fight («σκυλοκαβγάς»): η εμπλοκή των αεροσκαφών με σκληρότερες όμως συνθήκες και σε ιδιαίτερα κοντινές αποστάσεις.