Δύο ήταν οι μάγοι των χρόνων της πρώτης νιότης μας, όταν μιλούσαμε για πιάνο: ο Αρθούρος Ρουμπινστάιν και μετά ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ. Ο πρώτος πέθανε το 1982. Και μετά από 15 χρόνια ο Σβιατοσλάβ ξαναβρίσκει τον Αρθούρο στον παράδεισο των μουσικών όλου του κόσμου.
Ευτυχώς, όταν τον πρόδωσε η καρδιά του ήταν πλήρης ημερών: είχε κλείσει τα 82, χρόνια μεστά γιατί είχε το χάρισμα της δημιουργίας. Δεν υπήρξε απλός εκτελεστής. Πολλές από τις ερμηνείες του θα μείνουν στην ιστορία της μουσικής ως υποδείγματα, σημεία αναφοράς. Το «Καλώς συγκερασμένο κλειδοκύμβαλο» του Μπαχ, σονάτες του Μπετόβεν, μερικά έργα του Σούμαν, του Λιστ, του Ραχμάνινοφ, του Ντεμπυσί, του Ραβέλ και του Προκόφιεφ. Κανένας δεν τα ζωντάνεψε όπως αυτός.
Τι το ξεχωριστό είχε η ερμηνεία του; Θα μπορούσε να αναλυθεί αν υπήρχαν λέξεις για να περιγράψουν την πεμπτουσία της μαγείας. Τα μαγικά του δάκτυλα έδιναν στη μουσική σάρκα και οστά. Μόνο αυτός μπορούσε να αποκαλύψει στο ακροατήριο την πραγματική δύναμη που κρύβει μέσα του κάθε μουσικό έργο.
Τεράστια προσπάθεια, που απαιτούσε συμμετοχή και της τελευταίας μυϊκής ίνας του σώματός του. Γυμναζόταν τακτικά για να μπορεί να παίξει σωστό πιάνο. Δινόταν ολοκληρωτικά στο κομμάτι για να μπορέσει να το αποδώσει. Και τι περίεργο: έπαιζε πάντα από παρτιτούρα. Γιατί τάχα, μήπως δεν ήξερε απέξω τις νότες; Οταν τον ρώτησαν απάντησε ότι ήθελε να δίνει όλη του την προσοχή στο παίξιμο, να μη σπαταλάει δυνάμεις για να ενεργοποιήσει τη μνήμη του.
Αυτή είναι η έκσταση και πολλές φορές κατάφερνε να τη μεταδώσει και στους τυχερούς ακροατές του, που ενίοτε έμοιαζαν σαν υπνωτισμένοι, όταν, λόγου χάρη, τον άκουγαν στις αγγλικές σουίτες του Μπαχ ή στις τελευταίες σονάτες του Σούμπερτ. Και ασφαλώς σε τέτοια μυσταγωγία όλοι ένιωθαν ότι εκτέλεση ενός μουσικού έργου δεν σημαίνει να παίζεις απλώς τις νότες. Σημαίνει μύηση και ευλάβεια σχεδόν θρησκευτική. Δεν είναι να απορεί λοιπόν κανείς που προτιμούσε πάντα να παίζει είτε σε μικρά θέατρα είτε σε παλιές εκκλησίες. Από το 1962 αγαπημένος χώρος του είχε γίνει μια παλιά ρωμαϊκή αποθήκη κοντά στην πόλη Τουρ της Γαλλίας.
Τα τελευταία χρόνια ζούσε στο Παρίσι. Σαν να προαισθάνθηκε όμως το τέλος του, επέστρεψε στις 5 Ιουλίου στη γενέθλια γη. Την τελευταία του πνοή την άφησε στην Κεντρική Κλινική της Μόσχας την Παρασκευή. Το υπουργείο Πολιτισμού της Ρωσίας ανακοίνωσε ότι αιτία του θανάτου ήταν η καρδιά, που δεν μπόρεσε να ξεπεράσει το σοβαρό έμφραγμα το οποίο έκρυβαν οι πόνοι που είχε νιώσει ξαφνικά την Πέμπτη, ενώ ξεκουραζόταν στο εξοχικό σπίτι του έξω από τη Μόσχα.
Η λαμπρή πορεία του ξεκίνησε από το Ζιτομίρ της Ουκρανίας. Εκεί γεννήθηκε στις 20 Μαρτίου 1915 και πρώτος δάσκαλός του ήταν ο πατέρας του, πιανίστας και ο ίδιος και βιρτουόζος στο εκκλησιαστικό όργανο. Τα υπόλοιπα είναι γνωστά. Ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ αναδείχτηκε πρώτο αστέρι της Σοβιετικής Ενωσης στη δεκαετία του ’40 και παγκόσμιο αστέρι στη δεκαετία του ’50. Το 1950 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο ΕΣΣΔ, το 1961 με το Βραβείο Λένιν και πήρε την ανώτατη διάκριση στη χώρα του: ονομάσθηκε Καλλιτέχνης του Λαού της ΕΣΣΔ. Κανένας λοιπόν δεν δοκίμασε έκπληξη, πριν από δύο χρόνια, με τα λόγια που είπε ο πρόεδρος της Ρωσίας Μπορίς Γέλτσιν, για να τον τιμήσει με την ευκαιρία της ογδοηκοστής επετείου των γενεθλίων του: «Οι ερμηνείες του αποτελούν πηγή έμπνευσης και αγάπης για την ομορφιά».
