Αυτή η στιγμή είναι η λιγότερο κατάλληλη για να κάνουμε προβλέψεις για το μέλλον της ενωμένης Ευρώπης: η διαφορά απόψεων για τον πόλεμο στο Ιράκ έδειξε μια Ευρώπη διχασμένη, ενώ η ένταξη χωρών του πρώην ανατολικού μπλοκ οδηγεί στη συνύπαρξη παλαιών Δημοκρατιών, εν μέρει διατεθειμένων να θέσουν υπό συζήτηση την εθνική κυριαρχία τους, και νεότερων Δημοκρατιών αποφασισμένων να ενισχύσουν την εθνική κυβέρνησή τους ακόμη και ακολουθώντας μια πολιτική συμμαχιών πέρα από τα όρια της Ευρώπης. Μπορούμε λοιπόν να πούμε ότι από τη μία πλευρά υπάρχει μια ευρωπαϊκή συνείδηση και ταυτότητα, ενώ από την άλλη μια σειρά γεγονότων απειλεί να διαλύσει αυτή την ενότητα…
Σήμερα είναι ανήκουστο ένας Γάλλος να σκέφτεται πιθανό πόλεμο με τη Γερμανία, ενώ αυτού του είδους οι συγκρούσεις ήταν ο κανόνας επί 2.000 χρόνια. Πρόκειται για μια ιστορικά νέα κατάσταση η οποία συνοδεύει πλέον κάθε κίνησή μας, ακόμη και από την πλευρά του λιγότερο καλλιεργημένου Ευρωπαίου… Αν δύο αεροπλάνα είχαν συντριβεί στην Παναγία των Παρισίων ή στο Μπιγκ Μπεν, η αντίδραση θα περιείχε φρίκη, πόνο και οργή αλλά δεν θα είχε την έντονη έκπληξη και την εναλλαγή συνδρόμου κατάθλιψης και ενστίκτου άμεσης αντίδρασης με κάθε κόστος, που επέδειξαν οι Αμερικανοί…
H Ευρώπη είτε θα βαλκανιοποιηθεί και λατινοαμερικανοποιηθεί (υπόθεση μη ρεαλιστική) είτε θα επιδιώξει να αποτελέσει τον τρίτο πόλο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Ανατολή (θα δούμε αν η Ανατολή θα είναι το Πεκίνο ή – ποιος ξέρει – το Τόκιο ή η Σιγκαπούρη).
Για να αποτελέσει όμως τον τρίτο πόλο έχει μόνο μία επιλογή. Αφού επέτυχε τη συνοριακή και τη νομισματική ένωση, πρέπει να αποκτήσει μια ενιαία εξωτερική πολιτική και ένα δικό της αμυντικό σύστημα – έστω και υποτυπώδες εφόσον δεν πρόκειται να εισβάλει στην Κίνα ή να επιτεθεί στις ΗΠΑ.
Θα καταφέρουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να φθάσουν σε τέτοιες συμφωνίες; Φαίνεται αδύνατον να πραγματοποιηθεί κάτι τέτοιο αμέσως σε μια διευρυμένη Ευρώπη, που θα περιλαμβάνει την Εσθονία, την Τουρκία και ίσως κάποτε τη Ρωσία. H προοπτική αυτή όμως θα μπορούσε να ενδιαφέρει τον πυρήνα των χωρών που δημιούργησαν την EE. Αν από αυτόν τον πυρήνα προκύψει μια πρόταση, σιγά σιγά θα συνταχθούν μαζί του και άλλες χώρες.
Ουτοπία; Ναι, αλλά, όπως δείχνει η λογική, η ουτοπία μοιάζει αναπόφευκτη στη νέα διάρθρωση των παγκόσμιων ισορροπιών. Ή αυτό ή τίποτε. H Ευρώπη είναι καταδικασμένη για να επιζήσει, να βρει μηχανισμούς για μια κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας. Διαφορετικά θα γίνει, χωρίς να θέλουμε να προσβάλουμε κανέναν, Γουατεμάλα.
O κ. Umberto Eco είναι ιταλός φιλόσοφος και συγγραφέας.
