Η διαμάχη για το λεξικό Μπαμπινιώτη * Ενα σύντομο κείμενο του καθηγητή κ. Δημήτρη Μαρωνίτη * Από τον αντιπρόεδρο του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας κ. Ι. Ν. Καζάζη σύντομη επιστολή που συνοδεύει κείμενο του Δ.Σ. του ΚΕΓ * Ενα σχόλιο του καθηγητή κ. Νάσου Βαγενά Απάντηση Δ. Ν. Μαρωνίτη
«Κύριε Διευθυντά,
Σε πρόσφατη, ενυπόγραφη και ομόφωνη ανακοίνωση του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, υπογραμμίστηκε γενικώς το έλλειμμα επιστημονικής, ηθικής και πολιτικής ευθύνης, που χαρακτηρίζει τον κ. Μπαμπινιώτη. Λάθος εκτίμηση: δεν πρόκειται για έλλειμμα, αλλά για απόλυτο κενό. Ο κύριος αυτός δεν είναι μόνον ποινικώς κολάσιμος συκοφάντης, αλλά και αυτόχρημα γελοίος. Και στους γελοίους υπάρχει μία απάντηση: ο καγχασμός. Τα υπόλοιπα είναι πρόβλημα της έγκριτης εφημερίδας σας.
Δ. Ν. Μαρωνίτης Επιστολή Ι. Ν. Καζάζη και ανακοίνωση ΚΕΓ
Κύριε Διευθυντά,
Παρακαλώ να δημοσιεύσετε στο «Βήμα» της επόμενης Κυριακής το ομόφωνο κείμενο των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, εις απάντηση του προκλητικού κειμένου του συνεργάτη σας κυρίου Γ. Μπαμπινιώτη υπό τον τίτλο «Το κερασάκι στην τούρτα» («Το Βήμα της Κυριακής» 19-7-98).
Παρακαλούμε η δημοσίευση του κειμένου αυτού να γίνει στο τεύχος των «Νέων Εποχών».
Για το Διοικητικό Συμβούλιο Ι. Ν. Καζάζης
Αντιπρόεδρος του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας
«Κύριε Διευθυντά:
Το κείμενο αυτό γράφεται για την υπεύθυνη ενημέρωση των αναγνωστών του «Βήματος» και δεν απευθύνεται προς τον κ. Μπαμπινιώτη. Ο οποίος στο «Βήμα« της 19.7.1998, μετά την απαραίτητη αυτοδιαφήμιση, και αδυνατώντας να απαντήσει επί της ουσίας στην Ανακοίνωση του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας και στις επιστολές Χριστίδη και Καζάζη («Βήμα» 28.6.1998), εκτρέπεται σε μια επίθεση πρωτοφανούς (ακόμη και με τα δικά του μέτρα) χυδαιότητας εναντίον του ΚΕΓ και των προσώπων που το στελεχώνουν. Το Δ.Σ. του ΚΕΓ δεν πρόκειται να ασχοληθεί με την προσωπική διάσταση αυτής της επίθεσης. Οι αναγνώστες της εφημερίδας μπορούν εύκολα να συναγάγουν συμπεράσματα για το ήθος του κ. Μπ. από αυτό το δείγμα γραφής που δεν είναι άλλωστε και το πρώτο.
Η επίθεση, ωστόσο, στο έργο του ΚΕΓ δεν μπορεί να μείνει αναπάντητη. Γιατί αυτό το Δ.Σ. κατάφερε, ξεκινώντας από το μηδέν, μέσα σε μία τετραετία να οργανώσει ένα πρότυπο ίδρυμα και να σχεδιάσει και, με τους εντός και εκτός Ελλάδος συνεργάτες του να διεκπεραιώσει (με λιτό προϋπολογισμό, σκληρή εργασία και απόλυτη διαφάνεια, αλλά χωρίς θόρυβο και τυμπανοκρουσίες), έργο τεράστιο, χάρη στο οποίο κέρδισε ήδη τη διεθνή αναγνώριση. Τούτο πιστοποιούν η μεγάλη επιτυχία των διεθνών συνεδρίων που οργάνωσε, τα ερευνητικά, συγγραφικά και εφαρμοσμένα προγράμματα που διεκπεραίωσε και διεκπεραιώνει όλα συλλογικά και συνεργατικά και η σειρά των εκδόσεών του (δίγλωσσων των περισσοτέρων).
Συγκεκριμένα:
Επιστημονικά Συνέδρια: 9 συντελεσμένα, και 4 επικείμενα (ως τον Ιούνιο του 1999)·
Προγράμματα, 7 συντελεσμένα, και 28 εν εξελίξει·
Εκδόσεις: 10 συντελεσμένες, και 18 επικείμενες (ως τον Ιούνιο του 1999).
Μεταξύ των Συνεδρίων εξέχει εκείνο για τις «Ισχυρές» και «ασθενείς» γλώσσες στο πλαίσιο της Ενωμένης Ευρώπης. Μεταξύ των συναντήσεων να τονιστεί και η, από κοινού με την αρμόδια διεύθυνση του ΥΠΕΠΘ, σταθερή εκπροσώπηση της χώρας στις διεθνείς εκθέσεις γλωσσών (Παρισιού, και Ρώμης), όχι με έναν πάγκο με πέντε δέκα βιβλία, αλλά με οργανωμένες συζητήσεις στρογγυλής τραπέζης, και με ειδικό τόμο του ΚΕΓ για την προώθηση της ελληνικής γλώσσας νέον και επίκαιρο κάθε χρόνο.
Από τα Προγράμματα ας αναφερθούν όσα εκπονούνται, σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και με άλλες Διευθύνσεις του Υπουργείου Παιδείας, για τη Μέση Εκπαίδευση· όσα εκπονούνται σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Αποδήμου Ελληνισμού και με το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού· και μια σειρά προγραμμάτων για λογαριασμό, και με τη συνεργασία, του Υπουργείου Πολιτισμού (με το οποίο έχει πρόσφατα υπογραφεί πενταετής προγραμματική συμφωνία).
Για να φανούν το είδος και η, θεωρητική και πρακτική συνάμα, εμβέλεια των εκδόσεων του ΚΕΓ, ιδού ένα δείγμα των:
επίτομο Λεξικό της Δημώδους Μεσαιωνικής Ελληνικής·
αναλυτικότατο Ελληνοαγγλικό Λεξικό (Α’ τόμος συνταγμένος από τον Δ. Γεωργακά): το πρώτο λεξικό της νεοελληνικής, που αντλεί από τεκμήρια, δηλ. από την τράπεζα δεδομένων του Γεωργακά (2,5 εκατομ. δελτίων με χωρία της νεοελληνικής γραμματείας)·
Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσας (από τα προϊστορικά χρόνια ως την όψιμη αρχαιότητα, με τη συνεργασία 80 ειδικών επιστημόνων), η πρώτη συλλογική προσπάθεια να αντικατασταθεί το κλασικό εγχειρίδιο του Μανόλη Τριανταφυλλίδη·
εγχειρίδιο (το πρώτο στην Ελλάδα) για τη διδασκαλία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας από μετάφραση στο Λύκειο·
πρότυπο Μεταφραστικό Πρόγραμμα για τη διδασκαλία της αρχαίας γραμματείας από μετάφραση·
έκδοση της Παλαιάς τε και Νέας Διαθήκης στη δημώδη μετάφραση του 16ου αιώνα από τον Ιωαννίκιο Καρτάνο·
Ανθολόγιο πεζών κειμένων του 16ου αιώνα·
Πιστοποίηση της Ελληνομάθειας (για απονομή κρατικών τίτλων· κατ’ ανάθεση του ΥΠΕΠΘ, το οποίο προέβη ήδη στη νομοθετική ρύθμιση, έτσι ώστε οι πρώτες εξετάσεις να γίνουν μέσα στο επόμενο εξάμηνο)·
τρίτομο ερευνητικό και συγγραφικό έργο: «Επίπεδα Γλωσσικής Συμπεριφοράς» (βασικό, μεσαίο και προχωρημένο)· κατ’ ανάθεση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ούτως ώστε να υποστηριχτεί η συγγραφή νέων βιβλίων, η οργάνωση της εκμάθησης της ελληνικής ως ξένης ή δεύτερης γλώσσας και τέλος η Πιστοποίησή της.
Πλήρης Κατάλογος προγραμμάτων, εκδηλώσεων και εκδόσεων, με τον χρόνο εκτέλεσης ή παράδοσης, εντός της θητείας του παρόντος Δ.Σ., επισυνάπτεται σ’ αυτό το κείμενο. Και μόνη η ανάγνωσή του μαρτυρεί το εύρος των συνεργασιών, τις οποίες εξασφάλισε το ΚΕΓ: ανέρχονται σε 250 οι συνεργαζόμενοι επιστήμονες από όλα τα πανεπιστήμια της Ελλάδας και της Κύπρου, μεταξύ των οποίων πολλοί είναι νέοι Ελληνες γλωσσολόγοι και αρκετοί ώριμοι και καθιερωμένοι ξένοι.
Χάρη, τέλος, στα τρία Αρχεία και τις Βιβλιοθήκες του, το ΚΕΓ στην πράξη καθίσταται πλέον Κέντρο Τεκμηρίωσης της Ελληνικής Γλώσσας όλων των περιόδων: Αρχαίας, Μεσαιωνικής και Νέας, και είναι σε θέση να παρέχει σύνθετες υπηρεσίες στην ελληνική εκπαίδευση και στην έρευνα της ελληνικής.
Ειδικά μνημονεύουμε τη δράση του Τμήματος Λεξικογραφίας, επειδή αυτό βρέθηκε κατεξοχήν στο στόχαστρο του κ. Μπ. Το Τμήμα αυτό έχει αναλάβει και εκπονεί: (α) τη Χαρτογράφηση των Εστιών εκμάθησης της ελληνικής ανά τον κόσμο (Βάση δεδομένων και Σχεδίασμα της Εξέλιξης των ελληνικών σπουδών σήμερα, με ιστορική αναδρομή έως την Αναγέννηση)· (β) τη σύνταξη και έκδοση Επίτομου Λεξικού της Δημώδους Μεσαιωνικής· (γ) την εκτύπωση του Α’ τόμου του Ελληνοαγγλικού Λεξικού Γεωργακά (μόνον το στοιχείο Α αριθμεί επτά χιλιάδες σελίδες· θα κυκλοφορήσει σε λίγους μήνες)· (δ) τη συνέχιση της σύνταξης του εθνικού αυτού Λεξικού, ασφαλώς με διεθνή συνεργασία, και τον εξηλεκτρονισμό και την αξιοποίηση του Αρχείου Γεωργακά· (ε) την εκτύπωση του τόμου Πρακτικών της Διεθνούς Ημερίδας Ελληνικής Λεξικογραφίας (η οποία έγινε στη Θεσσαλονίκη τον περασμένο Νοέμβριο). Να διευκρινιστεί ότι το Τμήμα Λεξικογραφίας δεν έχει κανένα λόγο να αισθάνεται «ανταγωνιστικά» προς το Λεξικό Μπαμπινιώτη, εφόσον το ΚΕΓ, με ένα σκεπτικό που δεν είναι της παρούσης και με επικείμενη την έκδοση του Νεοελληνικού Λεξικού του Ιδρύματος Μαν. Τριανταφυλλίδη, έχει εξαρχής αποκλείσει από τις δραστηριότητές του την κατηγορία των μονόγλωσσων λεξικών της νεοελληνικής.
Ερωτάται κατόπιν όλων αυτών: ποια η αξιοπιστία του κ. Μπ., όταν εξισώνει αυτή τη δραστηριότητα με «μηδενικό έργο»;
Ποια είναι, άλλωστε, η αξιοπιστία του κ. Μπ., όταν μιλά για προϋπολογισμό 400 εκατομμυρίων, όταν είναι γνωστόν ότι το 1997 ο τακτικός προϋπολογισμός, και οι δημόσιες επενδύσεις μαζί, δεν επιβάρυναν το ΥΠΕΠΘ παρά με 135 εκατομμύρια συνολικά; Διότι το ΚΕΓ δημοσιοποίησε τα έσοδα και τα έξοδά του στη Συνέντευξη Τύπου, που έδωσε στην Παλαιά Βουλή για τον απολογισμό της πρώτης τριετίας του! Τούτο άλλωστε έκαμε τον Υπουργό Παιδείας Γεράσιμο Αρσένη να παρατηρήσει, στην ίδια συνέντευξη, ότι, ενώ ο τακτικός προϋπολογισμός του ΚΕΓ βαίνει μειούμενος, αντίθετα ο κύκλος εργασιών του διευρύνεται θεαματικά, και να συγχαρεί το ΚΕΓ για την παραγωγικότητά του: «το ΚΕΓ στον βραχύ βίο του εμφανίζει έναν αξιοζήλευτο λόγο παραχθέντος έργου προς διατεθέντες πόρους».
Προς τι λοιπόν, τέτοιες εύκολα ελέγξιμες παραποιήσεις της αλήθειας; Αυτό που ενοχλεί τον κ. Μπ. είναι ότι ένας φορέας, όπως το ΚΕΓ, δεν ελέγχεται από τον ίδιο με τους εργολαβικού χαρακτήρα σχεδιασμούς του. Τον ενοχλεί, επίσης, ότι το ΚΕΓ, με τη δράση του, απέδειξε ότι η μελέτη της γλώσσας, όταν γίνεται με αυστηρώς επιστημονική μέθοδο και με εξαρχής αποκλεισμό κάθε είδους ιδεολογικών προκαταλήψεων για τις τύχες της γλώσσας, μπορεί να παραγάγει έργο πράγματι στερεό και ωφέλιμο. Ακρως αντίθετους σκοπούς υπηρετεί η επικερδής ιδεολογικοποίηση των γλωσσικών προβλημάτων, στην οποία επιδόθηκε ανέκαθεν ο κ. Μπ., επιδιώκοντας να μοιράσει τον εκπαιδευτικό και επιστημονικό κόσμο σε φίλους και αντιπάλους. Καιρός, όμως, να αναλογιστεί τις ευθύνες του, από το 1974 και εφεξής, στη διαμόρφωση κλίματος καταστροφολογίας της γλώσσας (τεχνητού πανικού περί επερχόμενης αγλωσσίας), μισαλλοδοξίας και προκατάληψης, μέσα στο οποίο όπως επεσήμανε και η πρώτη, «σιβυλλική» τάχα, ανακοίνωση του ΚΕΓ προέκυψαν οι δικαστικού τύπου επιθέσεις στο λεξικό του.
Το ΚΕΓ θα συνεχίσει να εργάζεται στον χώρο της γλώσσας και της γλωσσικής αγωγής, θέτοντας προτεραιότητες καθαρώς επιστημονικές και εκπαιδευτικές (όχι πάντως εμπορευματικές)· με κοινωνική ευαισθησία και με προσήλωση προπάντων στις οικουμενικές ανθρωπιστικές αξίες του ελληνισμού, οι οποίες ενώνουν (και όχι σε «αξίες» που διχάζουν). Αυτή είναι άλλωστε η ακαδημαϊκή παράδοση της Θεσσαλονίκης, όπου ερίζωσε το ΚΕΓ.
Το Δ.Σ. του ΚΕΓ
ΥΓ. Αν το Τμήμα Λεξικογραφίας επεδίωκε τη διαφήμισή του, τότε ο «αγλωσσολόγητος» διευθυντής κ. Καζάζης, παλαιός μαθητής του Γεωργακά, θα είχε διατυμπανίσει σε όλα τα κανάλια πώς διέσωσε από βέβαιο αφανισμό το περίφημο Λεξικογραφικό Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη Γεωργακά, επαναπατρίζοντάς τα στο ΚΕΓ τρεις μόλις μήνες πριν από τις πλημμύρες που τον Φεβρουάριο του 1996 εκάλυψαν το 70% της πόλης του Grand Forks, Ν. Dakota, και κατέστρεψαν ολοσχερώς τα υπόγεια του Πανεπιστημίου, όπου φυλασσόταν επί μία δεκαετία η μοναδική αυτή στον κόσμο τράπεζα δεδομένων της νεοελληνικής γλώσσας… Επιστολή Ν. Βαγενά
Το κείμενο του κ. Γ. Μπαμπινιώτη («Το κερασάκι στην τούρτα»), που δημοσιεύτηκε στο «Βήμα» της περασμένης Κυριακής, θα ήταν ένα από τα συνήθη κείμενα της αντιπαράθεσής του με τον κ. Δ. Ν. Μαρωνίτη (βέβαια πολύ οξύτερο και με φρασεολογία λιβέλλου), αν δεν περιείχε τη βιαιότερη από κάθε άλλη φορά επίθεσή του εναντίον του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας. Είναι λυπηρό ότι ο κ. Μπαμπινιώτης εκμεταλλεύεται το κλίμα της συμπαράστασης, την οποία του παρέχει ο πνευματικός κόσμος για την άδικη και ανόητη δίωξη του Λεξικού του, για να επιτεθεί, ολομέτωπα αυτή τη φορά, εναντίον του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας, τους σκοπούς και το έργο του οποίου δεν γνωρίζει.
Δεν χρειάζεται να μελετήσει κανείς τα πολυάριθμα (για τον, έως σήμερα, τετράχρονο βίο του ΚΕΓ) δημοσιεύματά του και τα προϊόντα των εκπονηθέντων και εκπονουμένων προγραμμάτων του για να διαπιστώσει ότι ο χαρακτηρισμός από τον κ. Γ. Μπαμπινιώτη του έργου του ΚΕΓ ως «μηδενικού» είναι προϊόν τύφλωσης.
