Αντρέ Μαλρό: ένας σύγχρονος Πρωτέας

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Αντρέ Μαλρό: ένας σύγχρονος Πρωτέας Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του η σποδός του μεγάλου γάλλου συγγραφέα μεταφέρεται στο Πάνθεον Στο Πάνθεον θα μετφεθεί το Σάββατο η σποδός του Αντρέ Μαλρό, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του. Είναι ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζακ Σιράκ που θα εκφωνήσει τον τιμητικό λόγο με τον ίδιο τρόπο που ο ίδιος ο Μαλρό, υπουργός

Είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του η σποδός του μεγάλου γάλλου συγγραφέα μεταφέρεται στο Πάνθεον

Στο Πάνθεον θα μετφεθεί το Σάββατο η σποδός του Αντρέ Μαλρό, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του. Είναι ο Πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας Ζακ Σιράκ που θα εκφωνήσει τον τιμητικό λόγο με τον ίδιο τρόπο που ο ίδιος ο Μαλρό, υπουργός τότε Πολιτισμού της κυβέρνησης Ντε Γκωλ, πραγματοποίησε τη διάσημη ομιλία του για τη μεταφορά της σποδού του ήρωα της γαλλικής Αντίστασης Ζαν Μουλέν στον ίδιο χώρο.

Οπως αναγράφεται στερεότυπα στις σελίδες του γαλλικού Τύπου, ο Μαλρό είναι ο πέμπτος συγγραφέας («μετά τον Βολταίρο, τον Ρουσό, τον Ουγκό και τον Ζολά»), αλλά και η ένατη προσωπικότητα επί των ημερών της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας που παίρνει θέση σ’ αυτή τη «νεκρόπολη των μεγάλων ανδρών». Η τελετή θα μεταδοθεί ζωντανά από τη γαλλική τηλεόραση (οι έλληνες τηλεθεατές μπορούν να την παρακολουθήσουν στο κανάλι TV5) και, όπως επισημαίνει ένας από τους σχολιαστές, η λαμπρότητά της θα έρθει, κατά πάσα πιθανότητα, σε αντίθεση με τη «σκυθρωπή» κηδεία του συγγραφέα στο μικρό νεκροταφείο του Verrieres-le-Buisson, κοντά στο Παρίσι, παρουσία μόνο των οικείων του.

«Δεν υπήρξε ποτέ πληκτικός». Η παρατήρηση αυτή δεν κολακεύει μόνο τον Μαλρό, αλλά απηχεί και το πολυσχιδές της προσωπικότητάς του. Ταξιδιώτης στην Απω Ανατολή αλλά και συγγραφέαςΩ διανοούμενος αλλά και μαχητής στον Ισπανικό Εμφύλιο ή μέλος της γαλλικής Αντίστασης στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου ΠολέμουΩ τυχοδιώκτης αλλά και υπουργός Πολιτισμού στο πλευρό του Ντε Γκωλ για μια δεκαετία, από το 1959 ως το 1969. Ηταν, άλλωστε, ο Μαλρό που έδωσε παραδειγματικό νόημα στο αξίωμα του υπουργού Πολιτισμού.

«Η επιθυμία να γίνεις βασιλιάς είναι ανοησία», έλεγε, «όμως ο καθένας οφείλει να αναζητεί ένα βασίλειο». Αναδρομικά, είναι δύσκολο να τον ταυτίσει κανείς, με τρόπο περιοριστικό, με μία από τις ιδιότητές του. Αυτός ο δυναμισμός υποδεικνύει μιαν ουσιαστικότερη αλήθεια. Ο Μπρους Τσάτουιν, που αφιέρωσε στον Μαλρό ένα σύντομο δοκίμιο, γράφει στο τελευταίο του βιβλίο «Ανατομία της ανησυχίας: Επιλογή κειμένων 1969-1989» («Anatomy of Restlessness: Selected Writings 1969-1989», Viking) ότι υπάρχουν δύο τύποι συγγραφέων: «αυτοί που απομονώνονται και αυτοί που κινούνται». Ο Τσάτουιν κατατάσσει στους πρώτους τον Φλομπέρ, τον Τολστόι, τον Ζολά, τον Πόε και τον Μαρσέλ Προυστ «στο μονωμένο με φελλό δωμάτιό του». Στους δεύτερους ανήκουν ο Μέλβιλ, ο Χέμινγκγουεϊ, ο Γκόγκολ και ο Ντοστογέφσκι.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν, όπως είναι φανερό, τόσο ο Τσάτουιν (που πέθανε το 1989, σε ηλικία 48 ετών, προσβληθείς από μια σπάνια ασθένεια στην Κίνα) όσο και ο Μαλρό. Μόνο που ο δυναμισμός του τελευταίου δεν εκφράζεται μόνο με μια υπαρξιακή ανάγκη για κίνηση, αλλά λαμβάνει τελικά πρωτεϊκή μορφή αλλάζοντας πρόσωπα και ιδιότητες. Περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε άλλον συνάδελφό του τον 20ό αιώνα, ο Μαλρό αποδεικνύει ότι η επιλογή του επαγγέλματος του συγγραφέα δεν συνεπάγεται υποχρεωτικά αποχώρηση από τη ζωή έστω και με τη μορφή της εισόδου στην Κιβωτό για την οποία κάνει λόγο ο Προυστ. Με αυτό το πνεύμα μπορεί ίσως κανείς να συλλάβει την ουσία της παρατήρησης εκείνης που θέλει την πεζογραφία του να μη συνιστά τόσο μυθοπλασία όσο «ένα είδος φαντασιακής επεξεργασίας της εμπειρίας».

Η ίδια αυτή παρατήρηση ανοίγει τον δρόμο για να αντιληφθεί κανείς την έντονη ευαισθητοποίηση του Μαλρό απέναντι στην Ιστορία, που αντανακλάται στο έργο και τη ζωή του. Από τις αρχαιότητες της Καμπότζης ως την πτήση πάνω από την έρημο της Υεμένης, από την εφημερίδα «L’ Indochine» που ιδρύει στη Σαϊγκόν ως τα «Αντιαπομνημονεύματα», η αναμέτρηση του συγγραφέα με την Ιστορία πραγματοποιείται σε διαφορετικά πεδία και με διαφορετικούς όρους. Τελικά η ζωή και το έργο του Μαλρό είναι καθρέφτης του 20ού αιώνα. Ελληνικά αφιερώματα

Μια κρυφή Ελλάδα υπάρχει στην καρδιά όλων των ανθρώπων της Δύσης», σημειώνει ο Αντρέ Μαλρό. Τη σχέση του Μαλρό με την Ελλάδα διερευνά το βιβλίο του Τάκη Θεοδωρόπουλου «Οι μεταμορφώσεις της κρυφής Ελλάδας» που κυκλοφορεί σε δίγλωσση έκδοση (μεταφραστής του ελληνικού κειμένου στα γαλλικά είναι ο Gilles Decorvet) από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών. Αξιοσημείωτο είναι ότι το βιβλίο περιλαμβάνει και την ομιλία που πραγματοποίησε ο Μαλρό «εξ ονόματος της γαλλικής κυβέρνησης για την πρώτη φωταγώγηση της Ακρόπολης» στις 28 Μαΐου 1959 (η μετάφραση είναι της Μαρίνας Μέντζου, ανήκει δε στη συλλογή «Σελίδες για την Ελλάδα του 20ού αιώνα, Κείμενα Γάλλων Ταξιδιωτών», επιμέλεια Π. Μουλλά, Μαρίνας Μέντζου, εκδόσεις Ολκός).

Η έκδοση θα παρουσιαστεί σε ειδική εκδήλωση στο Γαλλικό Ινστιτούτο (Σίνα 31) την Τρίτη, 7.30 μ.μ., από τον συγγραφέα και τον Ριχάρδο Σωμερίτη. Είναι μία μόνο πτυχή του αφιερώματος στον Αντρέ Μαλρό που πραγματοποιεί το Ινστιτούτο. Αύριο, 9.00 μ.μ., θα προβληθεί η ταινία του Μαλρό «Η ελπίδα» (1939)Ω πρόκειται για ένα χρονικό του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, το οποίο ερμηνεύουν ηθοποιοί. Την Τρίτη, 9.00 μ.μ., θα προβληθεί το βίντεο του γάλλου δημοσιογράφου και συγγραφέα Ντανιέλ Ροντό (σκηνοθεσία Αλέν Φεραρί) «Andre Malraux ou la grande vie», ένα βιογραφικό πορτρέτο του συγγραφέα γυρισμένο το 1995.

Την Τετάρτη, 9.00 μ.μ., θα προβληθεί το ντοκιμαντέρ του Ολιβιέ Ζερμάν Τομά (σκηνοθεσία Ζαν Μαρί Καρζού), «De Gaulle, Malraux, Portraits Croises», που διερευνά τη διασταύρωση δύο μειζόνων προσωπικοτήτων της Γαλλίας του 20ού αιώνα. Τέλος, την Παρασκευή θα προβληθεί μια σειρά βιντεοταινιών του γνωστού μας Ζαν – Μαρί Ντρο με τίτλο «Journal de voyage avec Andre Malraux: Α la recherche des arts du monde entier», όπου οι αισθητικές αναζητήσεις παρουσιάζονται μέσα από την αντιπαραβολή περιηγήσεων σε μουσεία και μιας κινηματογραφημένης συζήτησης με τον συγγραφέα.