Ο Αύγουστος ήταν αρχικά ο έκτος μήνας του χρόνου και ονομαζόταν Sextilis. Το 153 π.Χ. ο Ιανουάριος έγινε ο πρώτος μήνας του έτους και (κατ’ ακολουθίαν) ο Αύγουστος έγινε ο όγδοος. Το σημερινό όνομά του το πήρε το 8 π.Χ., από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο, από τον ομώνυμο τίτλο που είχε απονεμηθεί στον αυτοκράτορα Γάιο Οκταβιανό λίγα χρόνια πριν. Στα λατινικά «αύγουστος» σημαίνει «σεβαστός», «άξιος λατρείας».
Ανάμεσα στους αστερισμούς της Λύρας και του Βορείου Στέφανου, νότια από τον Δράκοντα, βρίσκεται ένας από τους γνωστότερους αστερισμούς που πήραν το όνομά τους από τους αρχαίους προγόνους μας, προς τιμήν του μυθικού ήρωα Ηρακλή. Ας σημειωθεί ότι ο Ηρακλής, γνωστός για τα κατορθώματά του, με αποκορύφωμα τους δώδεκα άθλους του, θεωρείται και ιδρυτής των Ολυμπιακών Αγώνων, την ανάληψη των οποίων για το έτος 2004 επιζητεί η χώρα μας. Στον αστερισμό αυτόν βρίσκεται το λαμπρότατο σφαιρωτό σμήνος, το Μ13, που τις ανέφελες και ξάστερες νύχτες είναι ορατό και με γυμνό μάτι. Με κιάλια αμέσως διακρίνουμε ότι πρόκειται για ένα «θαμπό» και εκτεταμένο αντικείμενο, αν δε το κοιτάξουμε με ένα μικρό τηλεσκόπιο αμέσως διακρίνουμε μυριάδες αστέρια, πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Στο κέντρο του η πυκνότητα των αστεριών είναι τόσο μεγάλη που δεν είναι δυνατόν να τα ξεχωρίσουμε ούτε με τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια της Γης. Εκεί αστέρια συγκρούονται και διαλύονται ή σχηματίζουν ζευγάρια, δεν υπάρχουν μεσοαστρική σκόνη και αέρια και επομένως σφαιρωτά σμήνη όπως το Μ13 αποτελούν αντικείμενα έντονης μελέτης από τους αστρονόμους.
Κατά τις πρωινές ώρες της 12ης Αυγούστου, αν ο καιρός είναι ανέφελος και ξάστερος, αναμένεται να παρατηρηθεί βροχή μετεωριτών (πρόκειται για τους γνωστούς Περσίδες), με επίκεντρο τον αστερισμό του Περσέα. Κατά το μέγιστο της βροχής δεν αποκλείεται να δούμε ως και 70 «αστέρια να πέφτουν» μέσα σε μία ώρα. Οι Περσίδες είναι τα απομεινάρια του κομήτη Swift – Turtle που είχε περίπου διαλυθεί καθώς περνούσε κοντά από τον Ηλιο το 1862. Εκτοτε, μία φορά τον χρόνο, τον Αύγουστο, όταν η Γη περνά από την περιοχή των υπολειμμάτων, πολλά από αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρα της Γης, υπερθερμαίνονται λόγω τριβής και αναφλέγονται καθώς πέφτουν προς την επιφάνειά της, αφήνοντας πίσω μια λαμπρή ουρά που διαρκεί συνήθως λίγα δευτερόλεπτα. Εμείς τα βλέπουμε σαν «αστέρια που πέφτουν» ενώ στην πραγματικότητα, βέβαια, δεν έχουν καμία σχέση με αστέρια.
Οι φάσεις της σελήνης
Νέα Σελήνη: 3 Αυγούστου στις 10 το πρωί
1ο τέταρτο: 11 Αυγούστου στις 3 το μεσημέρι
Πανσέληνος: 18 Αυγούστου στη μία το μεσημέρι
3ο τέταρτο: 25 Αυγούστου στις 4 το πρωί
Ποιους πλανήτες μπορείτε να παρατηρήσετε αυτόν τον μήνα
Λίγο μετά τη δύση του Ηλίου, στον αστερισμό του Λέοντα μπορείτε εύκολα να εντοπίσετε την Αφροδίτη, που είναι το λαμπρότερο αντικείμενο στον ουρανό μετά τον Ηλιο και τη Σελήνη. Δύει περί τις 21.30.
Ο Αρης γίνεται συνεχώς αμυδρότερος. Είναι το σχετικά λαμπρό αντικείμενο που φαίνεται προς τη Δύση λίγο μετά τη δύση του Ηλίου στον αστερισμό της Παρθένου (στην αρχή του μήνα απέχει μόλις λίγες μοίρες από τον λαμπρό αστέρα Στάχυ).
Ο Δίας, ο γίγαντας του ηλιακού συστήματος, είναι ορατός καθ’ όλη τη διάρκεια της νύχτας στον αστερισμό του Αιγόκερω. Την Κυριακή 10 Αυγούστου βρίσκεται σε αντίθεση από τον Ηλιο, δηλαδή απέχει από αυτόν 180 μοίρες (η Γη παρεμβάλλεται μεταξύ του Ηλίου και του πλανήτη). Αν διαθέτετε ένα μικρό τηλεσκόπιο, θαυμάστε τις ζώνες του και τους τέσσερις λαμπρότερους δορυφόρους του, την Ιώ, την Ευρώπη, τον Γανυμήδη και την Καλλιστώ.
Αν θέλετε να θαυμάσετε τους λεπτούς δακτύλιους του Κρόνου, πρέπει να περιμένετε ως τα μεσάνυχτα. Λίγο μετά στρέψτε το τηλεσκόπιό σας ανατολικά προς τον αστερισμό των Ιχθύων και απολαύστε ένα από τα πιο όμορφα θεάματα του βραδινού ουρανού.
Ο κ. Γιάννης Σειραδάκης είναι καθηγητής του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
