«Πολλές και ενδιαφέρουσες είναι οι επισημάνσεις των αναγνωστών, είτε έχουν χαρακτήρα (μικρο)αντιρρήσεων, είτε με προτρέπουν να ασχοληθώ με το A ή το B γλωσσικό φαινόμενο («γράψτε κάτι γι’ αυτό», «τι προτείνετε για το άλλο», κ.ο.κ.). Θα ήθελα, λοιπόν, να διευκρινίσω ότι πάντα λαμβάνω υπόψη όσα μού γράφουν· απλώς, μερικές φορές αργώ κάπως να τα σχολιάσω, περιμένοντας να υπάρξουν και άλλα e-mail για το ίδιο θέμα, ή να έρθει η στιγμή που η στήλη θα ασχοληθεί έτσι ή αλλιώς με το επίμαχο ζήτημα.


Ενα από τα προβλήματα που μου έχει ζητηθεί να επισημάνω είναι η αύξηση στην προστακτική. Πράγματι, ενώ ο κανόνας εδώ είναι απολύτως κατηγορηματικός όσο και απλός («η προστακτική δεν παίρνει αύξηση»), το λάθος είναι αρκετά κοινό, στον προφορικό κυρίως λόγο. Συχνά, λοιπόν, έχω ακούσει να μου λένε «παρήγγειλε εσύ καφέ, και έρχομαι αμέσως», «επέτρεψέ μου να σου πω» ή «μην αντιμετωπίζεις το ζήτημα παθητικά· αντέδρασε». Χαρακτηριστικές από αυτή την άποψη είναι και δυο πολιτικές παραινέσεις που μου έχουν εντυπωθεί. Πριν από αρκετά χρόνια οι τοίχοι της Αθήνας είχαν γεμίσει από το σύνθημα «διάβαζε και διέδιδε την εφημερίδα X», με αποτέλεσμα η πρώτη, ενστικτώδης σχεδόν αντίδρασή μου ήταν να αναρωτηθώ… ποιος τα έκανε αυτά (και μάλιστα τόσο σημαντικός, ώστε να γίνει σύνθημα). Πριν από λίγους μήνες, εξάλλου, η τηλεόραση πρόβαλλε και ξαναπρόβαλλε πλάνα στα οποία γνωστός καλλιτέχνης έκανε έκκληση προς τον πρόσφατα (τότε) εκλεγμένο πρόεδρο του ΠαΣοΚ, λέγοντας: «Γιώργο, διέλυσε το παλιό μαγαζί (sic) και φτιάξε κάτι καινούργιο».


Δεν υπάρχει, λοιπόν, στην προστακτική ούτε απέφευγε, ούτε επέβαλε, ούτε διέγραψε, ούτε τίποτε απ’ όλα αυτά, αλλά παράγγειλε, αντίδρασε, διάδιδε, απόφευγε, επίβαλε, επίτρεψε, αντίστρεψε, διάγραψε, διάλυσε, κ.ο.κ. Είναι γεγονός ότι οι τύποι αυτοί ξενίζουν κάπως ορισμένες φορές, αλλά τι να κάνουμε; Εξαίρεση στον κανόνα δεν υπάρχει, παρά μόνο ίσως «ποιητική αδεία», όπως δείχνει και η χρήση της «λανθασμένης» προστακτικής επέστρεφε στον γνωστό καβαφικό στίχο. Αλλωστε, και ο επίσης πασίγνωστος στίχος του Σολωμού «και διηγώντας τα να κλαις», ο οποίος μάλιστα χρησιμοποιείται και στην καθομιλουμένη για να δηλώσει ότι κάποιος έχει ξεπέσει σε σχέση με το τι ήταν στο παρελθόν, περιέχει επίσης λάθος, μια και δεν υπάρχει βέβαια ρήμα διηγώ αλλά διηγούμαι, και επομένως θα έπρεπε(;) να είναι «και διηγούμενή τα να κλαις» ή κάτι τέτοιο, οπότε όμως από ποιητική άποψη το αποτέλεσμα θα ήταν μάλλον… για να κλαις. Ας είμαστε σαφείς: άλλο μια γραμματικά «ανορθόδοξη» διατύπωση που (συνειδητά ή όχι, λίγη σημασία έχει) επιλέγει ο ποιητής, και άλλο η καθημερινή γλωσσική πραγματικότητα, όπου καλό είναι να μην ανοίγουμε «το κουτάκι με τις αυθαιρεσίες».


Και μια και σήμερα καταπιάστηκα με την προστακτική, ιδού και ένα ακόμη πρόβλημα, που και από αναγνώστες έχει θιγεί. Κατά κανόνα η προστακτική αορίστου ορισμένων ρημάτων «ταλαιπωρείται» από άποψη ορθογραφίας, κυρίως σε κάθε είδους πινακίδες, προτρεπτικές φράσεις, ή οδηγίες. Διαβάζουμε, λοιπόν, συχνότατα χρησιμοποιείστε, επικοινωνείστε μαζί μας, τηλεφωνείστε μας, ρωτείστε τον γιατρό σας, αντί για το σωστό χρησιμοποιήστε, επικοινωνήστε, τηλεφωνήστε, ρωτήστε, κ.ο.κ. – ίσως στη σύγχυση να συμβάλλει και το γεγονός ότι τα ίδια ρήματα γράφονται πράγματι με ει (να χρησιμοποιείτε, να τηλεφωνείτε) στην προστακτική ενεστώτος. Το πρόβλημα φαίνεται ότι επιτείνεται πάντως και εξαιτίας της συχνότατα λανθασμένης ορθογραφίας σε κάθε λογής έντυπα που συνοδεύουν φάρμακα και άλλα τυποποιημένα προϊόντα, θέμα το οποίο σκοπεύω να θίξω σ’ ένα από τα επόμενα «Υπο-γλώσσια».»


Ο κ. Ανδρέας Παππάς είναι επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής. Διδάσκει στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Μετάφρασης (ΕΚΕΜΕΛ). Οι αναγνώστες μπορούν να στέλνουν τις παρατηρήσεις τους, τις επισημάνσεις τους ή τις διαφωνίες τους στην ηλεκτρονική θυρίδα achpappas@hotmail.com