Κωδικός Σχεδίου Δράσης…«GMES» – Global Μonitoring for Εnvironment and Security (Παγκόσμια Παρακολούθηση για το Περιβάλλον και την Ασφάλεια). H Ευρώπη προετοιμάζεται εντατικά για την καλύτερη αντιμετώπιση των «εχθρών» που χτυπούν απροειδοποίητα τις περισσότερες φορές (σεισμοί, πλημμύρες, δασικές πυρκαϊές, ρύπανση) και απειλούν τις θάλασσες, τα εδάφη, την ατμόσφαιρά αλλά και τον πληθυσμό της.
Στη… μάχη «ρίχνονται» και οι δορυφόροι. H διαστημική τεχνολογία τίθεται στην υπηρεσία αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών, τόσο στον τομέα πρόληψης όσο και στον τομέα της επιχειρησιακής ετοιμότητας. Το «σχέδιο δράσης» βρίσκεται υπό… κατασκευήν και η Ελλάδα δίνει δυναμικό παρών στη δημιουργία αυτού του σχεδίου με τη συμμετοχή των ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας καθώς και των ιδιωτικών φορέων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της διαστημικής τεχνολογίας. Πριν από δύο ημέρες, την Παρασκευή, ολοκληρώθηκε το 3ο Forum του GMES, το οποίο διοργάνωσαν από κοινού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Γενική Γραμματεία Ερευνας και Τεχνολογίας και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος. Οι ευρωπαίοι επιστήμονες συζήτησαν τους τρόπους δράσης και συντονισμού έτσι ώστε το σχέδιο να μπορεί να ξεκινήσει να λειτουργεί επιχειρησιακά από το 2004.
«Οι λόγοι που οδήγησαν στη δημιουργία ενός τόσο μεγάλου προγράμματος ξεκινούν από το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οι επιπτώσεις από τις φυσικές καταστροφές συνεχώς αυξάνονται» σημείωσε μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Ισαάκ Παρχαρίδης, δρ Διαστημικών Εφαρμογών στην Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών, ερευνητής του Πανεπιστημίου Αθηνών στον Τομέα Γεωφυσικής και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του ΟΗΕ για τις Διαστημικές Εφαρμογές, και επισήμανε: «Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ, κατά την τελευταία 20ετία περίπου 3 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από φυσικές καταστροφές, ενώ 1 δισεκατομμύριο άτομα έχουν υποστεί επιπτώσεις από φυσικές καταστροφές. Αυτό σημαίνει ότι κάθε χρόνο κατά μέσο όρο οι φυσικές καταστροφές έχουν επιπτώσεις σε 4 εκατομμύρια ανθρώπους».
Τα αποτελέσματα αυτά, εξηγεί ο ερευνητής, οφείλονται στο γεγονός ότι το 1/4 του πληθυσμού του πλανήτη ζει σε περιοχές υψηλού κινδύνου, αλλά είναι χαρακτηριστικό πως οι επιπτώσεις είναι συνήθως μεγαλύτερες στις λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες (όπως για παράδειγμα στην Ασία, η οποία και έχει ποσοστό 60% των θανάτων που καταγράφονται συνολικά από φυσικές καταστροφές σε όλον τον πλανήτη. Αντίθετα στις ανεπτυγμένες χώρες οι απώλειες σε ζωές μειώνονται σημαντικά (χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν ο τελευταίος ισχυρός σεισμός των 7 ρίχτερ στην Ιαπωνία, όπου οι επιπτώσεις ήταν ελάχιστες). «Αυτό συμβαίνει στις ανεπτυγμένες χώρες κυρίως διότι υπάρχει ένα ισχυρό πλαίσιο πολιτικής προστασίας και βέβαια τεχνολογική ανάπτυξη» αναφέρει σχετικά ο κ. Παρχαρίδης και εξηγεί: «Τα τελευταία χρόνια οι διαστημικές εφαρμογές προσφέρουν σημαντικές πληροφορίες άλλοτε καινοτόμους και άλλοτε συμπληρωματικές στο θέμα της διαχείρισης των φυσικών καταστροφών».
Τα βασικά πλεονεκτήματα των διαστημικών δεδομένων από τους δορυφόρους που βρίσκονται σε τροχιά γύρω από τον πλανήτη είναι η συνοπτική εικόνα που δίνουν για τη Γη αλλά και η δυνατότητα να δημιουργούν εικόνες με τη χρήση της ακτινοβολίας πέρα από το ορατό – όπως είναι το υπέρυθρο και τα ραντάρ. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα οι δυνατότητες αυτών των συστημάτων ως προς τη διακριτική τους ικανότητα έχουν βελτιωθεί σημαντικά – πράγμα το οποίο είδαμε πολύ καλά στον πόλεμο του Ιράκ, όπου οι δορυφορικές εικόνες αποτέλεσαν τον πιλότο για χτυπήματα ακριβείας μέσα στην πόλη!
«Ως τώρα η παγκόσμια επιστημονική κοινότητα έχει ξοδέψει τεράστια ποσά για να σχεδιάζει και να θέτει δορυφόρους γύρω από τη Γη. Σήμερα όμως το ζητούμενο είναι η ανάδειξη των διαστημικών τεχνικών και των προϊόντων τους ως επιχειρησιακών εργαλείων στη διάθεση των φορέων που έχουν την ευθύνη για τη διαχείριση εκτάκτων αναγκών» τονίζει ο κ. Παρχαρίδης.
Πώς θα αντιμετωπίζονται σεισμοί, πλημμύρες και πυρκαϊές
H συνεισφορά των διαστημικών τεχνικών στην αντιμετώπιση των φυσικών κινδύνων είναι διαφορετική κατά περίπτωση. Για παράδειγμα, σε ό,τι αφορά τους σεισμούς, οι δορυφορικές εικόνες βοηθούν σε σχέση με τον σεισμικό κίνδυνο στη χαρτογράφηση των αστικών περιοχών που γειτνιάζουν με ενεργά ρήγματα ή την πυκνότητα της δόμησης, ενώ αντίθετα η συνεισφορά τους είναι ελάχιστη σε ό,τι αφορά τις πληροφορίες που δίνουν για το κατά πόσον ένα κτίριο είναι τρωτό.
ΣΕΙΣΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ: Οι δυνατότητες των διαστημικών δεδομένων περιορίζονται κυρίως στη φάση της λήψης μέτρων ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων καθώς και στη φάση απόκρισης των εμπλεκομένων φορέων.
ΠΛΗΜΜΥΡΕΣ: Τα διαστημικά δεδομένα χρησιμοποιούνται στην εκτίμηση της επικινδυνότητας που παρουσιάζει μια περιοχή στον πλημμυρικό κίνδυνο, στην παρακολούθηση της εξέλιξης ενός πλημμυρικού φαινομένου (κυρίως με εικόνες ραντάρ) αλλά και στην καταγραφή και αποτίμηση των ζημιών που μπορεί να δημιουργήσει ένα πλυμμυρικό φαινόμενο.
ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΡΥΠΑΝΣΗ: Τα διαστημικά ραντάρ μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό επιχειρησιακό εργαλείο για την παρακολούθηση της θαλάσσιας ρύπανσης από πετρελαιοειδή καθώς και της εξέλιξης της διασποράς μιας πετρελαιοκηλίδας, ενώ τις περισσότερες φορές μπορούν να εντοπίζουν και την πηγή – το πλοίο – που προκάλεσε τη ρύπανση.
ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΪΕΣ: H πιο σημαντική συνεισφορά των διαστημικών δεδομένων παρακολούθησης της εξέλιξης της πυρκαϊάς θα ήταν η παροχή σε πραγματικό χρόνο εικόνων – κάτι που πρακτικά δεν μπορεί να εφαρμοστεί απόλυτα αλλά γίνονται σημαντικά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
