Oι ειδικευμένοι αρχιτέκτονες στην ακουστική των χώρων, εκτός από τις μετρήσεις και τις διορθώσεις που κάνουν για τη βελτίωση της ηχητικής συμπεριφοράς των αιθουσών συναυλιών και διαλέξεων, έχουν κάτι να πουν και για τα σπίτια μας. Κάτι να πουν σε εμάς που απαιτούμε πλέον καλύτερα κουφώματα, τζάκι, ξύλινα πατώματα, μπάνια με ανέσεις, wi-fi, αλλά από άγνοια ή αδιαφορία κάνουμε απεριόριστες εκπτώσεις στη διαρρύθμιση και στο χτίσιμο της μονοκατοικίας ή του διαμερίσματός μας σε σχέση με τους θορύβους, εξωτερικούς και εσωτερικούς.
Θορυβώδης μοιρολατρία
Χορεύουμε ως αργά τη νύχτα και χορεύουν μαζί μας και οι γείτονες, εκείνοι στα κρεβάτια τους χωρίς να το γλεντούν αφού ο δικός μας θόρυβος δεν τους αφήνει να κοιμηθούν. Και εμείς όμως υποφέρουμε το υπόλοιπο εικοσιτετράωρο από τα τακούνια τους στο ξύλινο πάτωμα, από τη λειτουργία της τουαλέτας τους μέσα στη νύχτα, από την μπάλα των παιδιών τους, τις εξώπορτες όταν ανοιγοκλείνουν και τον θόρυβο που δημιουργούν φεύγοντας με το αυτοκίνητο ή τη μοτοσικλέτα τους. Δεν έρχονται να μας χτυπήσουν την πόρτα για να διαμαρτυρηθούν και εμείς δεν τους λέμε τίποτε για τα άλλα. Ολοι το έχουμε πάρει απόφαση και με ζενική σχεδόν καρτερία λέμε απλά στον εαυτό μας: «Ετσι είναι».
«Ετσι είναι αν έτσι το κατασκευάζετε» μας απαντούν οι αρχιτέκτονες που ασχολούνται με την ακουστική των χώρων. Ο θόρυβος είναι η σημαντικότερη ενόχληση των σύγχρονων αστικών κατοικιών, το έχουν καταδείξει ήδη οι έρευνες. Ο θόρυβος στο σπίτι είναι κάτι που για αυτό κάνουμε τα λιγότερα εδώ στην Ελλάδα, θα έπρεπε να συμπληρώνουμε, για μεγαλύτερη ακρίβεια. Απαιτούνται μελέτες από την Πολεοδομία για τη θερμομόνωση και το φυσικό αέριο, αλλά δεν ζητείται αντίστοιχα μελέτη ηχομόνωσης και δεν γίνεται κανένας έλεγχος προτού οι άνθρωποι κατοικήσουν στο καινούργιο σπίτι τους. Ολοι μαθαίνουμε στο μάθημα της Φυσικής ότι ο ήχος διαδίδεται με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα και μικρότερη απόσβεση στα στερεά από ό,τι στα υγρά ή στα αέρια, αλλά μετά τις εξετάσεις πού έχουμε ξαναχρησιμοποιήσει αυτή τη γνώση; Θα μπορούσαμε όμως να τη θυμόμαστε και να έχουμε όφελος όταν ξέρουμε ότι περίπου 2.500 διαφορετικά υλικά είναι διαθέσιμα και στην ελληνική αγορά για τη μείωση και τη διαχείριση των ανεπιθύμητων ήχων, ενώ μια έρευνα με ερωτηματολόγια στην Ξάνθη, έδειξε ότι το 44% των ενοίκων διαφόρων κατοικιών και φοιτητικών εστιών που ρωτήθηκαν, αποδίδει την ύπαρξη ανεπιθύμητων θορύβων σε έλλειψη πολιτισμικής καλλιέργειας (των γειτόνων), το 26% στο αποτέλεσμα της οριζόντιας ή κάθετης συγκατοίκησης, (μόνο) το 26% σε κακή ηχομόνωση και (μόνο) το 4% σε κακή εσωτερική διαρρύθμιση (Πρακτικά Συνεδρίου Ακουστικής 2006, Ηράκλειο: Εργασία των Ν. Μπάρκα, Γ. Κουμερτά, Δ. Παναγιωτόπουλου). Οπως μάλιστα αναφέρεται στην ίδια έρευνα, «ελάχιστοι καταγράφουν την ενόχλησή τους είτε γιατί έμαθαν να συμβιώνουν με τέτοιους θορύβους είτε γιατί θεωρούν ότι προέρχονται από φιλικά τους πρόσωπα»!!
Σε σπίτια με παλιά μωσαϊκά…
Μάθαμε λοιπόν να μη ζητούμε πολλά και να είμαστε ευχαριστημένοι με ό,τι μας δίνουν οι εργολάβοι, κάτι που διαρκεί χρόνια τώρα. Μπαίνεις σε παλιά σπίτια και σου επιβάλλονται όχι μόνο με τα ψηλοτάβανα δωμάτιά τους και τα περίτεχνα μωσαϊκά τους στο πάτωμα, αλλά και με τη διαρρύθμιση του χώρου τους. Αντί με την είσοδό σου στο σπίτι να τα βλέπεις όλα με τη μια, από τις κατσαρόλες στην κουζίνα ως τα άπλυτα πιάτα, υπάρχει ένας προθάλαμος με δική του πόρτα προς το εσωτερικό, μερικές φορές μάλιστα χρειαζόταν να περιμένεις εκεί και μόνο να αφουγκράζεσαι κάποιους αχνούς θορύβους του σπιτιού, ώσπου να σε περάσουν σε ένα μακρόστενο διάδρομο και τελικά στο δωμάτιο της τραπεζαρίας. Παντού οι θόρυβοι λίγοι.
Πολυκατοικίες στην Ελλάδα αρχίζουν να χτίζονται από το 1920, δεκαετία που συνδέεται άμεσα με την έξαρση ανοικοδόμησης πολυκατοικιών στην Ελλάδα, αλλά από τότε πολλά έχουν αλλάξει προς το χειρότερο σε ό,τι αφορά τα θέματα ηχομόνωσης και ακουστικής άνεσης των χρηστών-κατοίκων. Στο τελευταίο Συνέδριο Ακουστικής στην Ξάνθη, από 29.9 ως 1.10, που συνδιοργανώθηκε από το Ελληνικό Ινστιτούτο Ακουστικής και το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, δύο αρχιτέκτονες, η Ρίκα Δεληγιαννίδου και η Δώρα Μαυρίδου παρουσίασαν μια πολύ ενδιαφέρουσα ερευνητική εργασία με τίτλο: «Ηχομονωτικές Εκπτώσεις στη Διαρρύθμιση της Νεοελληνικής Κατοικίας». Από αυτή την εργασία μαθαίνουμε τι έγινε από το 1920 ως σήμερα στις τυπικές κατόψεις των κατοικιών. Παρατηρώντας τις κατόψεις είναι εμφανείς οι σημαντικές αλλαγές στην εσωτερική διαρρύθμιση και στα οικοδομικά στοιχεία των χώρων που, χωρίς και να το πολυκαταλάβουμε, έφθασαν να δίνουν μια μοντέρνα και ευέλικτη έκδοση της μοντέρνας κατοικίας, με πολύ μεγαλύτερο θόρυβο όμως παρ΄ όλες τις τεχνολογικές εξελίξεις και τα σύγχρονα υλικά. Οπως παρατήρησαν οι δύο αρχιτέκτονες εξετάζοντας πολυάριθμες κατόψεις διαμερισμάτων, πέρα από τις εκπτώσεις στην εσωτερική διαρρύθμιση και τις εσωτερικές διατάξεις «επήλθαν αλλαγές με την πάροδο του χρόνου τόσο στα εξωτερικά ανοίγματα,τα φράγματα μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου,όσο και στο πάχος των εξωτερικών τοίχων». Μια μεταμόρφωση που… ξεκουφαίνει
Ετσι, τις πρώτες δεκαετίες των ερευνών τα εξωτερικά τοιχία είναι αρκετά φαρδιά και τα ανοίγματα λίγα σε αριθμό και μικρά σε διαστάσεις. Περιορίζονται σε μικρά ανοίγματα, κυρίως στους χώρους διημέρευσης. Τις δεκαετίες 1950-1970 τα πράγματα διαφοροποιούνται κάνοντας πιο ελαφρά τα όρια μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου. Γίνονται πιο λεπτές οι εξωτερικές τοιχοποιίες και τα ανοίγματα πληθαίνουν και επεκτείνονται. Σήμερα, τέλος, επικρατούν κατά κόρον τα πολύ μεγάλα ανοίγματα κυρίως στις σαλονοτραπεζαρίες- πολλές φορές και σε όλη την έκτασή τους. Ολη αυτή η διαδικασία μετάβασης της κατοικίας από έναν παλαιότερο και πιο παραδοσιακό τρόπο διαβίωσης προς έναν άλλον, νεότερο και πιο εκσυγχρονισμένο, είναι εμφανής στις κτιριολογικές επιλύσεις που δόθηκαν στις αστικές πολυκατοικίες. Οι προτεραιότητες αλλάζουν, η κοινωνία εξελίσσεται, το οικονομικό κόστος μεταβάλλεται. Εμφανείς είναι οι ηχομονωτικές εκπτώσεις στη διαρρύθμιση της νεοελληνικής κατοικίας, η συρρίκνωση λειτουργικών στοιχείων των κατόψεων τα οποία οδηγούσαν στην απομόνωση των επιμέρους ζωνών και η κατάργηση οικοδομικών στοιχείων τα οποία εξυπηρετούν την ηχομόνωση στο εσωτερικό του διαμερίσματος ή μεταξύ του διαμερίσματος και του περιβάλλοντος χώρου, δομημένου ή αδόμητου».
Με άλλα λόγια, κάποτε η κάπως δαιδαλώδης διαρρύθμιση, οι χοντροί χωρίς πολλά ανοίγματα τοίχοι, η ύπαρξη διαδρόμων στο εσωτερικό και ο διαχωρισμός του σπιτιού σε σαφείς ενότητες, παρ΄ όλο που δεν υπήρχαν τα σημερινά παράθυρα ικανά να κλείνουν σχεδόν αεροστεγώς, έκαναν την κατοίκηση τουλάχιστον πιο υποφερτή. Σήμερα, πριν αρχίσει να χτίζεται ο κάθε τοίχος υπάρχουν ηχομονωτικά υλικά που μπορούν να τοποθετηθούν ώστε να πατήσει σωστά επάνω σε αυτά, υπάρχουν επίσης αντικραδασμικές αναρτήσεις ώστε τα ξύλινα πατώματα να μη διαχέουν πλουσιοπάροχα διάφορους φριχτούς (κτυπογενείς) θορύβους στους άλλους ενοίκους, όπως και ηχομονωτικά οικολογικά αποδεκτά υλικά που τοποθετούνται στους τοίχους μαζί με τη θερμομόνωση και κλείνουν απέξω τους (αερόφερτους) εξωτερικούς θορύβους, αλλά και οι σωλήνες της αποχέτευσης μπορούν να αποκτήσουν αντιηχητική θήκη- οι θόρυβοι κυνηγούν στο ακριβοπληρωμένο σπίτι τους ενοίκους. Οπως καταλήγουν οι ερευνητές στην εργασία για τις ξανθιώτικες κατοικίες: «Η ανεπαρκής ηχομονωτική ικανότητα των κτιρίων ιεραρχείται ως το σημαντικότερο πρόβλημα,γεγονός που καταδεικνύει το τεράστιο θεσμικό έλλειμμα για την υποχρέωση εφαρμογής μιας μελέτης ηχομόνωσης.Χαρακτηριστική είναι η άγνοια των ενοίκων σε σχέση με τις δυνατότητες που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία για την ηχοπροστασία ενός κτιρίου,αλλά κυρίως η ανικανότητα των χρηστών να ορίσουν και να απαιτήσουν την ακουστική άνεση ως αναφαίρετο αγαθό της κατοικίας». Δηλαδή, όταν χορεύουν οι από πάνω, εμείς πρέπει να κυνηγούμε όχι αυτούς αλλά τον κατασκευαστή.