Ο 55ΧΡΟΝΟΣ αγρότης από τη Μεσσαρά της Κρήτης αναγκάστηκε να σταματήσει την καλλιέργεια τριφυλλιού, το οποίο πουλούσε για ζωοτροφή. «Αν το τριφύλλι δεν ποτίζεται αρκετά και συχνά, ξεραίνεται. Δεν πάει άλλο αυτή η κατάσταση. Σε λίγο δεν θα έχουμε νερό όχι μόνο για να ποτίσουμε αλλά ούτε
για να πιούμε.Εχουμε φτάσει στο σημείο να χτυπάνε γεωτρήσεις στα 200 και 300 μέτρα για να βρούμε γλυκό νερό» λέει. Η άλλοτε εύφορη κρητική γη έχει πλέον γίνει αφιλόξενη, γεγονός που επιβεβαιώνεται και από τις επιστημονικές μετρήσεις.Αν υπάρχει μια περιοχή της Ελλάδας όπου φαίνονται καθαρά τα σημάδια των κλιματικών αλλαγών και κυρίως των αλόγιστων ανθρώπινων δραστηριοτήτων,αυτή
είναι σίγουρα η Κρήτη.Τα τελευταία στοιχεία είναι αποκαλυπτικά.Χρόνο με τον χρόνο οι στάθμες των υπόγειων νερών υποχωρούν πέντε ως δέκα μέτρα.Σε ορισμένα σημεία της Μεγαλονήσου το θαλασσινό νερό έχει εισχωρήσει στην ξηρά ως και τα τρία χιλιόμετρα! Από τον Αγιο Νικόλαο ως την Κίσσαμο το 33% των εδαφών τείνει να μετατραπεί σε έρημο.

Το «φάντασμα» της ξηρασίας έρχεται και επανέρχεται εδώ και δεκαετίες. Χτυπά την πόρτα των πιο ευαίσθητων περιοχών της χώρας, όπως είναι η Ανατολική Κρήτη, η Ανατολική Πελοπόννησος, τα νησιά του Αιγαίου, η Αττική και η Θεσσαλία, «αφυδατώνει» τις καλλιέργειες και εκτοξεύει το κόστος παραγωγής στα ύψη. Τα σενάρια των κλιματολόγων για τις συγκεκριμένες περιοχές, σε ορίζοντα περίπου 40 ετών, δείχνουν αύξηση της μέσης θερμοκρασίας κατά 4-5 βαθμούς Κελσίου, μείωση των βροχοπτώσεων κατά περίπου 100 χιλιοστά τον χρόνο και άνοδο της στάθμης της θάλασσας κατά 50 εκατοστά.

Εν τούτοις, στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος ΡRΟDΙΜ που μελετά την εξέλιξη των ξηρασιών στη Μεσόγειο και εκπονείται από το Κέντρο Εκτίμησης Φυσικών Κινδύνων και Προληπτικού Σχεδιασμού σε συνεργασία με 10 φορείς από την Ελλάδα, την Κύπρο, την Ιταλία και τη Μάλτα, προέκυψε ότι ο δείκτης ξηρασίας φαίνεται μόνο οριακά να δείχνει τάση προς ξηρότερο κλίμα για τις ευαίσθητες περιοχές της Ελλάδας. Ισως τη μόνη εξαίρεση αποτελεί η Ανατολική Κρήτη, όπου φαίνεται ισχυρότερη αρνητική τάση. Οπως μας εξηγεί ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος καθηγητής κ. Γ.Τσακίρης, στην Ανατολική Κρήτη, εκτός από τις δυσοίωνες προβλέψεις για μικρότερη διαθεσιμότητα του νερού, εκείνο που πραγματικά δημιουργεί προβληματισμό και ανησυχία είναι η αύξηση της κατανάλωσης. Π.χ., μελέτη του 1997 προέβλεπε ότι οι τουριστικές κλίνες στη Βόρεια Παραλιακή Ζώνη του Ηρακλείου για το 2008 θα έφταναν τις 65.000. Η επιστημονική… φαντασία, όπως αποδεικνύεται σήμερα, δεν μπόρεσε να προσεγγίσει τον πραγματικό αριθμό των κλινών, που πλέον ξεπερνά τις 160.000. «Αυτή η εκρηκτική τουριστική ανάπτυξη οδηγεί το “σύστημα” εκτός ελέγχου» λέει χαρακτηριστικά ο καθηγητής.

Το περίεργο είναι ότι και άλλες περιοχές στην Ανατολική Κρήτη ζήλεψαν την «ανάπτυξη» της Χερσονήσου και των Μαλίων και επεξεργάζονται σχέδια για θηριώδη τουριστική ανάπτυξη. Το πιο χαρακτηριστικό, σύμφωνα με τον κ. Τσακίρη, είναι το σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης στο ακρωτήριο Σίδερο, κοντά στη Σητεία, σε έκταση 26.000 στρεμμάτων που ανήκει στη Μονή Τοπλού, που εκχωρείται σε αγγλική εταιρεία τουριστικής ανάπτυξης για τη δημιουργία τουριστικών χωριών με 7.000 κλίνες και γήπεδα γκολφ σε μια περιοχή που τα λιγοστά χωριά της στενάζουν από την έλλειψη πόσιμου νερού.

Την ίδια στιγμή που κάποιοι επενδύουν στους τελευταίους υδάτινους πόρους της Ανατολικής Κρήτης τα σημάδια ερημοποίησης εμφανίζονται κάθε χρόνο και πιο έντονα. Οπως εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο καθηγητής Εδαφολογίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Κ. Κοσμάς, από χαρτογράφηση των εδαφών που έγινε πρόσφατα σε επιλεγμένες περιοχές της Κρήτης (από τον Αγιο Νικόλαο ως την Κίσσαμο) προέκυψε ότι 33% (δηλαδή, περίπου ένα εκατομμύριο στρέμματα) έχουν εδάφη με βάθος που κυμαίνεται από 0 ως 30 εκατοστά. «Δεδομένου ότι το κλίμα της Κρήτης χαρακτηρίζεται κυρίως ημίξηρο,οι περιοχές αυτές χαρακτηρίζονται κρίσιμες για την ερημοποίηση της γης» εξηγεί ο κ. Κοσμάς και επισημαίνει ότι περίπου το 50% της νήσου βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο ερημοποίησης. Το εφετινό υδρολογικό έτος 2007-2008 για όλη την Κρήτη παρουσιάζεται ελαφρώς ελλειμματικό σε βροχοπτώσεις, όπως και το προηγούμενο. Οι στάθμες των υπόγειων υδροφορέων συνεχώς χαμηλώνουν, οι διαμαρτυρίες των αγροτών εντείνονται και οι πόλεις δίνουν νερό εκ περιτροπής σε κάθε περιοχή. Σε μεγάλες παραγωγικές περιοχές με θερμοκηπιακές καλλιέργειες όπως η Μεσσαρά του Ηρακλείου και η Ιεράπετρα του Λασιθίου οι στάθμες των υπόγειων νερών υποχωρούν σε όλο και μεγαλύτερα βάθη. Τα τελευταία χρόνια σε λεκάνες όπως του Πύργου της Ανω Βιάννου, της Εμπάρου των Μοιρών και της Πόμπια η υποχώρηση των υπόγειων νερών είναι της τάξεως των 5-10 μέτρων τον χρόνο. «Το γεγονός εξηγείται εν μέρει από τις χαμηλές βροχοπτώσεις αλλά η κύρια αιτία είναι η υπεράντληση από νόμιμες και παράνομες γεωτρήσεις που έχουν υπέρμετρα αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, παρά την προσπάθεια απαγόρευσης ανόρυξης νέων γεωτρήσεων της Περιφέρειας Κρήτης» επισημαίνει ο κ. Τσακίρης.

Μεγάλο πρόβλημα στην ποιότητα των υπόγειων νερών παρατηρείται στις γεωτρήσεις που χρησιμοποιούνται για υδροδότηση των μεγάλων πόλεων. Η υφαλμύρωση έχει προχωρήσει σε βάθος αρκετών χιλιομέτρων από τη θάλασσα προς την ενδοχώρα, με αποτέλεσμα πολλές παραγωγικές γεωτρήσεις να δίνουν υφάλμυρο νερό. Οπως τονίζει ο καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Περιβάλλοντος του Πολυτεχνείου Κρήτης κ. Γ. Καρατζάς, η εισροή θαλασσινού ύδατος στους υπόγειους υδροφορείς στη Χερσόνησο φτάνει ως και τα τρία χιλιόμετρα, στο Λασίθι και στα Φαλάσαρνα τα δύο χιλιόμετρα. Χειρότερη είναι η κατάσταση στο Τυμπάκι, όπου ο υδροφόρος ορίζοντας κυμαίνεται μεταξύ 10 και 30 μέτρων κάτω από το επίπεδο της θάλασσας, με αποτέλεσμα το αλμυρό νερό να διεισδύει στον υπόγειο υδροφορέα.