Το σχέδιο ήταν απλό. Τεχνοκράτες και ειδικοί μελέτησαν τα τεκταινόμενα στα νησιωτικά συμπλέγματα του εξωτερικού και εκπόνησαν προτάσεις σύγχρονες και αποτελεσματικές. Με κόστος ιδιαίτερα λογικό όλα ήταν έτοιμα για την αλλαγή της σελίδας και οι Βρυξέλλες έδωσαν το πράσινο φως. Ωστόσο το στοίχημα του εκσυγχρονισμού των άγονων γραμμών βυθίστηκε… στις θάλασσες της νέας διακυβέρνησης.

Το πρόβλημα είναι γνωστό εδώ και χρόνια. Χιλιάδες Ελληνες βρίσκονται πρακτικώς αποκομμένοι από την ηπειρωτική χώρα διότι έχουν το «προνόμιο» να κατοικούν στην άγονη γραμμή. Από τη δεκαετία του 1980, όταν το κράτος ξεκίνησε να επιδοτεί τα δρομολόγια του Αιγαίου, ως σήμερα εκατομμύρια ευρώ έχουν δοθεί σε ναυτιλιακές εταιρείες διότι ουδείς επιχειρηματίας ενδιαφέρεται να δραστηριοποιηθεί σε ζημιογόνα δρομολόγια. Μάλιστα από τα 400.000 ευρώ του 1987 ως τα 40 εκατ. του 2008 ο πακτωλός των χρημάτων που έχει χυθεί στο αυλάκι των θαλάσσιων συγκοινωνιών προσέδωσε χαρακτήρα… Δημοσίου στην όλη διαδικασία. Η επιδότηση είναι δεδομένη, οι ενδιαφερόμενοι δεν καταθέτουν προτάσεις κατά την πρώτη και τη δεύτερη δημοπρασία, αλλά περιμένουν στον τρίτο γύρο, όταν η πολιτεία αναζητεί μειοδότη και μοιράζει «ζεστό» χρήμα. Ακόμη χειρότερα, παρά τις επιδοτήσεις, οι προσφερόμενες υπηρεσίες παραμένουν σε χαμηλότατο επίπεδο καθώς η άγονη γραμμή εξυπηρετείται κυρίως από τα «ΚΑΠΗ» του ελληνικού νηολογίου. Μια φιλόδοξη απόπειρα
Στις αρχές του 2000 το υπουργείο Αιγαίου, σε μια προσπάθεια να βάλει τάξη στο φαινόμενο, ζήτησε τη συνδρομή του νεοπαγούς τότε Ελληνικού Ινστιτούτου Μεταφορών αλλά και του Τμήματος Ναυπηγικής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Υπηρεσιακοί παράγοντες και επιστήμονες των τριών φορέων εγκαταστάθηκαν στις Βρυξέλλες και ξεκίνησαν να μελετούν τους τρόπους με τους οποίους εξυπηρετούνται νησιά και αρχιπελάγη άλλων ευρωπαϊκών κρατών. Οταν άρχισαν να αποκτούν μια σαφή εικόνα, τα μέλη της αποστολής εξεπλάγησαν από τα ευρήματά τους. Σε αντίθεση με την επίσημη «γραμμή» της ΕΕ που απαγορεύει την κρατική παρέμβαση στην οικονομία, χώρες όπως η Μεγάλη Βρετανία, η Δανία και η Φινλανδία έχουν προχωρήσει σε μεικτά επιχειρηματικά σχήματα, ένα είδος «ΣΔΙΤ» μεταξύ κράτους ή τοπικής αυτοδιοίκησης και ιδιωτών, παρέχοντας όμως ποιοτικές ναυτιλιακές υπηρεσίες στις αντίστοιχες άγονες γραμμές των ψυχρών υδάτων της Βόρειας Θάλασσας. Οταν πια τα μέλη της αποστολής είχαν καταλήξει στο οικονομικό μοντέλο που θα ακολουθούσε το master plan, κατέθεσαν τις σκέψεις τους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η τότε αρμόδια επίτροπος Ενέργειας και Μεταφορών Λογιόλα ντε Παλάθιο ενέκρινε τις ελληνικές προτάσεις, έβαλε όμως μια υποσημείωση: οι όποιες συμβάσεις να μην έχουν ετήσια ισχύ, όπως ζητούσαν οι έλληνες πλοιοκτήτες, αλλά δεκαετή ή δωδεκαετή. Η «βούλα» της Κομισιόν είχε μπει. Το φιλόδοξο Πρόγραμμα Αναβάθμισης του Συστήματος Εξυπηρέτησης των Αγονων Ακτοπλοϊκών Γραμμών χώριζε το Αιγαίο σε οκτώ διαφορετικές ζώνες, για τα δρομολόγια των οποίων προέβλεπε δύο τύπους νεότευκτων ή σχετικά νέων πλοίων. Τα καράβια θα κινούνταν ταχύτερα και ασφαλέστερα και θα προσέγγιζαν ακόμη και τα πιο δυσπρόσιτα λιμάνια με ευκολία. Συνολικά το πρότζεκτ αφορούσε την αγορά 12 σύγχρονων σκαφών με κόστος σχεδόν 290 εκατ. ευρώ και θα βασιζόταν εξ ολοκλήρου στην αυτοχρηματοδότηση.

Το 2003 τα υπουργεία Αιγαίου και Οικονομικών ανακοίνωσαν την προκήρυξη διαγωνισμού για την πιλοτική λειτουργία του Προγράμματος. Ο μειοδοτικός διαγωνισμός προέβλεπε τη «ναυπήγηση ή προμήθεια ενός σύγχρονου επιβατηγού οχηματαγωγού πλοίου από τον ιδιωτικό τομέα ή συλλογικό φορέα», τη σύναψη «μακροχρόνιας σύμβασης δέκα-δώδεκα ετών» και τη δρομολόγηση του σκάφους «σε τρεις άγονες δρομολογιακές γραμμές του Ανατολικού Αιγαίου». Το υπερσύγχρονο «Swath», αξίας 5,5 εκατ. ευρώ θα αντικαθιστούσε τις γηραιές «Δημητρούλα» και «Μιλένα» και θα άνοιγε μια νέα και φιλόδοξη σελίδα στην άγονη γραμμή. Η διεξαγωγή του διαγωνισμού ορίστηκε για τον Φεβρουάριο του 2004, ωστόσο μόλις έναν μήνα πριν από τις εκλογές ο διαγωνισμός «κόλλησε» στην προεκλογική διαδικασία.

«Ελπίζω πως θα διατηρήσετε ό,τι καταφέραμε με κόπο και κόντρα σε συμφέροντα» έλεγε ο απερχόμενος υπουργός Αιγαίου κ. Ν.Σηφουνάκης παραδίδοντας το χαρτοφυλάκιό του στον κ. Αρ.Παυλίδη. Απαντώντας ο νέος υπουργός σημείωνε πως «δεν θα αλλάξει ό,τι έγινε και βρίσκει σύμφωνη τη νέα κυβερνητική πολιτική,αλλά με ό,τι δεν συμφωνεί θα υπάρξουν παρεμβάσεις». Οι δηλώσεις του κ. Παυλίδη δεν απείχαν από το γενικότερο πνεύμα του προεκλογικού προγράμματος της Νέας Δημοκρατίας, που προέβλεπε την «ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας τού υπό ελληνική σημαία πλοίου».

Πίσω ολοταχώς
Τρεις μήνες αργότερα, στις 22 Ιουνίου, ο νέος υπουργός Αιγαίου άλλαζε ρότα και ανέτρεπε μια δουλειά ετών. «Η ιδέα για τα κρατικά καράβια απορρίπτεται,την ξαναδοκιμάσαμε τη συνταγή ως κράτοςεπί κυβερνήσεως ΠαΣοΚμε την περίφημη ελληνική ακτοπλοΐα,η οποία είχε μελαγχολικό,για να μην πω θλιβερό,τέλος». Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς ο κ. Παυλίδης μιλώντας προς εκπροσώπους φορέων των νησιών έγραψε τη ληξιαρχική πράξη θανάτου του Προγράμματος. «Εκ των ενόντων θα καλυφθούν οι ανάγκες στις ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες» έλεγε, προσθέτοντας ότι «το Αιγαίο είναι αβάπορο». Μάλιστα ομολογούσε ότι οι ακτοπλόοι «μας έγδαραν», ωστόσο διαβεβαίωνε ότι «οι επιδοτήσεις θα συνεχίσουν να δίνονται με το σύστημα που υπάρχει». Παρά την «ταφόπλακα» στο φιλόδοξο Πρόγραμμα, κρατήθηκε εν ζωή μόνο μία πρόβλεψη του master plan. Η ρήτρα της Παλάθιο για μακροχρόνιες συμβάσεις, η οποία κατέστη νόμος του κράτους εν μια νυκτί σε νομοσχέδιο… «Περί καταδύσεων». «Πρόκεται για καρτέλ» σημείωσε μιλώντας στο «Βήμα» ο κ. Σηφουνάκης. Σύμφωνα με τον βουλευτή Λέσβου του ΠαΣοΚ, οι ακτοπλόοι που δραστηριοποιούνται στην άγονη γραμμή «μοιράζουν την τράπουλα» προτού κηρυχθούν οι διαγωνισμοί εξασφαλίζοντας έτσι υψηλά ποσοστά επιδότησης. «Χάθηκαν χρόνια και οι επιδοτήσεις διανέμονται ως ζεστό χρήμαστο χέρι» επισημαίνει. Συνολικά, σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας, Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, τα τελευταία χρόνια έχουν δοθεί περισσότερα από 200 εκατ. ευρώ ως επιδοτήσεις για την κάλυψη των δρομολογίων της άγονης γραμμής, ποσό που αντιστοιχεί στα καθαρά έσοδα που εμφάνισε η Sony Εricsson πέρυσι σε όλον τον πλανήτη!