Το ενδιαφέρον των Μεγάλων Δυνάμεων για τους φυσικούς πόρους της Αφρικής υπήρξε ανέκαθεν η κινητήριος δύναμη στην αντιπαράθεση Ανατολής- Δύσης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενώ όμως το τέλος του Ψυχρού Πολέμου άλλαξε τον τρόπο του επεμβατισμού στον αναπτυσσόμενο κόσμο και οι Ηνωμένες Πολιτείες οικοδομούσαν τη «νέα τάξη πραγμάτων», η Λαϊκή Κίνα σταδιακά αντικαθιστούσε την πρώην Σοβιετική Ενωση στην ενεργειακή σκακιέρα της Μαύρης Ηπείρου. Σήμερα οι ΗΠΑ, η Ευρώπη και η Ιαπωνία έρχονται αντιμέτωπες με τα τεράστια επενδυτικά εγχειρήματα του επεκτατικότατου οικονομικά «Κόκκινου Δράκου» σε πλήθος αφρικανικών χωρών.

ΗΝΩΜΕΝΑ ΕΘΝΗ Αν και η Αφρική κατέχει μόλις το 9% των παγκόσμιων επιβεβαιωμένων αποθεμάτων πετρελαίου, πιστεύεται ότι νέες γεωτρήσεις ίσως φέρουν στο φως μεγάλα κοιτάσματα «μαύρου χρυσού». Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η Κίνα με τις τεράστιες ενεργειακές ανάγκες προσπαθεί να αυξήσει τις εισαγωγές πετρελαίου από την Αφρική. Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας το 85% εξαγωγών της Αφρικής προς την Κίνα προέρχεται από πέντε πλούσια σε πετρέλαιο κράτη: την Ισημερινή Γουινέα, την Αγκόλα, τη Νιγηρία, τη Δημοκρατία του Κονγκό και το Σουδάν. Ωστόσο, το «αφρικανικό» ενδιαφέρον του Πεκίνου εκτείνεται πολύ πέραν του πετρελαίου. Ενώ το 2000 το εμπόριο μεταξύ Κίνας και Αφρικής δεν ξεπερνούσε τα 10 δισ. δολάρια, το 2007 εκτοξεύτηκε σε 68 δισ. δολάρια, καθιστώντας τη μακρινή ασιατική χώρα τον δεύτερο μεγαλύτερο εμπορικό εταίρο της Αφρικής μετά τις ΗΠΑ. Αυτή η εντυπωσιακή αύξηση οφείλεται, εκτός από τις κινεζικές εισαγωγές πετρελαίου από το Σουδάν και άλλες αφρικανικές χώρες, και στην εισαγωγή αγαθών όπως η ξυλεία, ο χαλκός και τα διαμάντια. Σήμερα στην Αφρική δραστηριοποιούνται πάνω από 800 κινεζικές κρατικές επιχειρήσεις, κυρίως στους τομείς των κατασκευών, της γεωργίας, των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας.

Μία από τις πρόσφατες και πλέον επικερδείς επενδύσεις της Κίνας στην αφρικανική ήπειρο είναι εκείνη στη Δημοκρατία του Κονγκό. Κινεζικές εταιρείες άρχισαν την ανακατασκευή περίπου 3.300 χιλιομέτρων οδικών αρτηριών, οι οποίες έπειτα από επτά χρόνια πολέμου είχαν καταστραφεί ολοσχερώς. Το έργο αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου επενδυτικού κινεζικού εγχειρήματος στην Αφρική – μιας συμφωνίας 9 δισ. δολαρίων η οποία υπεγράφη τον περασμένο Ιανουάριο. Σε αντάλλαγμα το Κονγκό παραχώρησε σε κινεζικές εταιρείες τα δικαιώματα εκμετάλλευσης πέντε ορυχείων χαλκού και κοβαλτίου στο νότιο τμήμα της χώρας. Το Πεκίνο υποσχέθηκε επίσης να επιδιορθώσει περίπου 3.000 χιλιόμετρα σιδηροδρόμων, να χτίσει ή να ανακαινίσει 32 νοσοκομεία και 145 Κέντρα Υγείας, να εγκαταστήσει δύο δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, να κατασκευάσει δύο υδροηλεκτρικά φράγματα καθώς και δύο αεροδρόμια. «Είναι πολύ απλό. Εμείς χρειαζόμαστε τις πρώτες ύλες και αυτές οι χώρες χρειάζονται πρόσβαση σε κεφάλαιο» εξηγεί ο κινέζος πρεσβευτής στο Κονγκό κ. Γου Ζεξιάν. Και σχολιάζει: «Πρόκειται για απλή συναλλαγή.Δεν γνωρίζω γιατί η Δύση τη φοβάται τόσο» .

Η συμφωνία κατέστησε το Πεκίνο ως τον μεγαλύτερο ξένο επενδυτή στο Κονγκό, ενώ άνοιξε τον δρόμο για περαιτέρω εξάπλωση των κινεζικών επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στην Αφρική σε τομείς όπου παλαιότερα κυριαρχούσαν οι ΗΠΑ και η Ευρώπη. Αν και η Βρετανία εξαπλασίασε τη βοήθειά της προς την ίδια αφρικανική χώρα από το 2002, οι Ευρωπαίοι δυσκολεύονται να ξεπεράσουν τους επενδυτικούς ρυθμούς της Κίνας στην Αφρική. «Για να ανταγωνιστείς τους Κινέζους, πρέπει να κινηθείς πολύ γρήγορα» παραδέχεται ευρωπαίος διπλωμάτης. «Παρουσιάζονται διαφορετικοί από άλλους επενδυτές οι οποίοι είναι πολύ αργοί ή θέλουν να υποδείξουν στις κυβερνήσεις τι να κάνουν.Επιασαν τους Ευρωπαίους απροετοίμαστους» προσέθεσε. OΒίκτορ Κασόνγκο, υφυπουργός Ορυχείων του Κονγκό είναι αποκαλυπτικό ς: «Για να είμαστε ειλικρινείς η Κίνα ήταν το “Σχέδιο Β”. Αρχικά προσεγγίσαμε τους Ευρωπαίους.Αλλά μας είπαν ότι δεν είχαν τη δυνατότητα να μας προσφέρουν αυτό που χρειαζόμασταν. Η Κίνα έκανε το άνοιγμα πολύ γρήγορα».

Οι εργασίες για την ανακατασκευή του οδικού δικτύου έχουν ήδη αρχίσει κοντά στο Λουμπουμπάσι, στην καρδιά της περιοχής όπου βρίσκονται τα μεγαλύτερα ορυχεία του Κονγκό. Με ένα πιλοτικό πρόγραμμα η Κινεζική Σιδηροδρομική και Κατασκευαστική Εταιρεία ασφαλτοστρώνει περίπου ένα χιλιόμετρο δρόμου την ημέρα στη διαδρομή που συνδέει το νότιο τμήμα του Κονγκό με τη Ζάμπια. Εξαιτίας της κακής κατάστασης του οδοστρώματος η πρόσβαση των κατοίκων προς το Λουμπουμπάσι είναι εξαιρετικά δύσκολη. «Η απόσταση είναι μόλις 50 χιλιόμετρα ως την πόλη, αλλά έχουμε πολλά πράγματα να μεταφέρουμε για να πουλήσουμε και δύσκολα φθάνουμε εκεί» εξηγεί ένας κάτοικος.

O Μόιζε Κιτούμπα, ο νεοεκλεγείς κυβερνήτης της Κατάνγκα της πλέον πλούσιας σε κοιτάσματα χαλκού και κοβαλτίου επαρχίας του Κονγκό, θυμίζει ότι οι προηγούμενοι ηγέτες της χώρας είχαν συνάψει πολλές συμφωνίες με ξένους επενδυτές αλλά οι κάτοικοι της χώρας δεν θυμούνται ποτέ κάποιο έργο να ολοκληρώνεται. «Η συμφωνία με τους Κινέζους είναι πολύ καλύτερη επειδή οι άνθρωποι θα δουν να γίνονται οι δρόμοι, ο σιδηρόδρομος, τα νοσοκομεία».

Ωστόσο, με τον εμφύλιο πόλεμο στα ανατολικά της χώρας, την πολιτική αστάθεια και τη διαφθορά πολλοί εκφράζουν ανησυχία για το αν τα έργα υποδομής θα γίνουν πραγματικότητα. «Το χειρότερο σενάριο θα είναι οι Κινέζοι να αποχωρήσουν και να αφήσουν ημιτελή τους δρόμους και τα νοσοκομεία σε ολόκληρη τη χώρα » δηλώνει ο αρχηγός της αντιπολίτευσης κ. Λουσιέν Μπούσα, ο οποίος υποστηρίζει ότι η συμφωνία με τους Κινέζους είναι ασυνάρτητη και άνιση. «Μας υποχρεώνει να ξεπουλήσουμε την κληρονομιά μας εις βάρος πολλών γενεών» εκτιμά.

Ο πρεσβευτής της Κίνας όμως, η οποία ως το 2010 αναμένεται να καταστεί η πρώτη εμπορική δύναμη στην Αφρική, ξεπερνώντας τις ΗΠΑ, έχει τη δική του απάντηση: «Κανείς δεν μπορεί να είναι 100% βέβαιος για το τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον. Αν όμως περιμένεις να φθάσεις στο σημείο όπου δεν θα χρειάζεται να πάρεις κανένα ρίσκο, τότε η ευκαιρία θα έχει χαθεί.Το Κονγκό ήταν έτοιμο να συνεργαστεί με οποιονδήποτε ερχόταν εδώ για να επενδύσει.Πολλοί θα μπορούσαν να έχουν έρθει, αλλά δεν το προσπάθησαν. Εμείς απλώς συνήψαμε συμφωνία η οποία ήδη εφαρμόζεται».