Η Ασία σε 20 χρόνια θα αναπτύσσεται ταχύτερα από τις ΗΠΑ
Πριν από λίγες εβδομάδες το πραγματικό επιτόκιο τωνπροστατευμένων από τον πληθωρισμό- δεκαετών ομολόγων του αμερικανικού Δημοσίου κυμαινόταν τόσο στην Ιαπωνία όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες στο 1,39%. Κάτι τέτοιο δεν ήταν δυνατόν να διατηρηθεί για πολύ και ήδη τώρα το πραγματικό επιτόκιο στις ΗΠΑ βρίσκεται 25 μονάδες βάσης υψηλότερα από το ιαπωνικό. Το γεγονός αυτό μου θύμισε κάποια ημέρα στις αρχές του 2000, όπου το πραγματικό επιτόκιο των δεκαετών αμερικανικών τίτλων κυμαινόταν στο ίδιο επίπεδο με το ονομαστικό επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων του ιταλικού Δημοσίου. Οπως και τότε έτσι και τώρα, φαίνεται ότι οι τεκτονικές πλάκες στις οποίες εδράζεται η παγκόσμια οικονομία δεν θα παραμείνουν ακίνητες επί μακρόν και ότι μπορεί να μετακινηθούν απότομα ή, πιο απλά, η ένταση θα εκτονωθεί με κάποιες απώλειες.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων εβδομάδων οι διαμορφωτές της πολιτικής ανά τον κόσμο μέσα από δηλώσεις και ενέργειες προτείνουν μια από κοινού αντίδραση, πιο ισχυρή από αντίστοιχες προηγούμενες, απέναντι στους κίνδυνους ενός επιταχυνόμενου πληθωρισμού. Το αποτέλεσμα, όμως, ο τρόπος και η κατεύθυνση προς την οποία θα κινηθούν οι πλάκες, παραμένει αμφίβολο.
Σήμερα, σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε τα τελευταία δέκα χρόνια, η προοπτική της παγκόσμιας οικονομίας θα καθοριστεί σε σημαντικό βαθμό από την πορεία του πληθωρισμού και από την πολιτική έναντι αυτής της πορείας. Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), έχοντας ήδη προχωρήσει σε σημαντικές μειώσεις των επιτοκίων και έχοντας παράσχει ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα, είτε θα κερδίσει είτε θα χάσει το στοίχημα με τον πληθωρισμό, δηλαδή το στοίχημα ότι τους επόμενους 12 μήνες η συνολική ζήτηση θα είναι αρκετά ισχνή έτσι ώστε να αποφευχθεί μια παρατεταμένη επιτάχυνση του πληθωρισμού. Την ίδια στιγμή, στη διάρκεια του επόμενου έτους, οι αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ασίας θα επιχειρήσουν να συγκρατήσουν τον πληθωρισμό τους ο οποίος βρίσκεται ήδη σε αυξημένα επίπεδα. Η αμερικανική οικονομία
Η αμερικανική οικονομία, η οποία υστερεί σημαντικά στο θέμα της κατανάλωσης, είναι πιθανόν να μην επηρεαστεί από την προσωρινή επίδραση των δημοσιονομικών μέτρων για την αναθέρμανση της οικονομίας. Ο αρνητικός ρυθμός επενδύσεων στη στεγαστική αγορά, όπως αποτυπώνεται στη συνεχιζόμενη μείωση των οικοδομικών αδειών, έχει ήδη αφαιρέσει περίπου 1% από το ΑΕΠ για ένα διάστημα μεγαλύτερο του ενός έτους. Η καταναλωτική εμπιστοσύνη και η ατομική κατανάλωση επιβαρύνονται από τον εξοντωτικό συνδυασμό της πτώσης στις τιμές της αγοράς κατοικίας, της αυστηρότερης πολιτικής χορήγησης δανείων, των αμετάβλητων επιτοκίων των στεγαστικών δανείων, των αυξανόμενων τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, καθώς και από την απειλή που δέχονται τα εισοδήματα από την αύξηση της ανεργίας και τη μείωση του ρυθμού ανάπτυξης του μέσου ωρομισθίου.
Οι ενέσεις της Fed στην οικονομία σε συνδυασμό με τις λιγότερο ακραίες κινήσεις στα αποθεματικά και στην αγορά εργασίας που προβλέπονται από πολλούς αναλυτές, θα προσφέρουν στη διάρκεια των επόμενων μηνών ισχυρότερους ρυθμούς ανάπτυξης σε σχέση με τους αναμενόμενους και πάντα στα επίπεδα του 1%-2% για το τρίτο και το τέταρτο τρίμηνο. Αλλά προς το τέλος του έτους και στις αρχές του 2009, όταν η επίδραση των συγκεκριμένων μέτρων θα εξασθενεί, είναι πιθανόν η εμπιστοσύνη και η κατανάλωση να μειωθούν εκ νέου και να σύρουν την αμερικανική οικονομία πίσω σε μηδενικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Στον βαθμό που θα επικρατήσουν οι δυνάμεις αυτές, η συνολική ζήτηση θα είναι σημαντικά χαμηλότερη στην αρχή του επόμενου έτους, με αποτέλεσμα να αποφευχθεί η παρατεταμένη αύξηση του πληθωρισμού και να αρχίσει πραγματικά η αποκλιμάκωσή του. Η συγκεκριμένη προοπτική εμπεριέχει τρεις κινδύνους: 1. Σε βραχυπρόθεσμο ορίζοντα οι τιμές στην ενέργεια μπορεί να παραμείνουν υψηλές για μεγαλύτερο διάστημα, γεγονός που θα επηρεάσει εντονότερα τόσο τον πυρήνα του πληθωρισμού όσο και τον προσδοκώμενο πληθωρισμό, δύο επιπτώσεις οι οποίες θα ήταν δύσκολο να αντιστραφούν. Η επιδείνωση της κατάστασης θα μπορούσε να είναι η ακούσια συνέπεια των μέτρων εκείνων που στόχευαν στην αναθέρμανση της οικονομίας λόγω της διατήρησης της ζήτησης σε επίπεδα αρκετά υψηλά, ώστε να παραμείνουν οι τιμές των τροφίμων και της ενέργειας σε σημείο που θα μπορούσαν να προκαλέσουν διάχυση των προβλημάτων στον πυρήνα του πληθωρισμού- ακόμη και αν η οικονομία τελικά εξασθενήσει εκ νέου στην αρχή του 2009.
2. Αν οι επενδύσεις των επιχειρήσεων αυξάνονταν τους αμέσως επόμενους μήνες θα δημιουργούνταν μια τέτοια δυναμική στην αμερικανική οικονομία που θα είχε ως συνέπεια τη μείωση της πιθανότητας αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού το 2009, δεδομένου ότι δεν θα υπήρχε αρκετή επιβράδυνση στη χρήση των πλουτοπαραγωγικών πόρων.
3. Οι επενδύσεις στην αγορά ακινήτων και οι τιμές των κατοικιών μπορεί να φθάσουν στον πάτο πιο γρήγορα από το αναμενόμενο. Υποθετικά, αν οι νέες οικοδομικές άδειες έφθαναν στο χαμηλότερο σημείο τους πριν από το τέλος του έτους, θα αποφεύγαμε την παρατεταμένη αυτή επιβράδυνση του ΑΕΠ. Αν οι τιμές των κατοικιών έφθαναν στο χαμηλότερο σημείο τους θα μπορούσαμε ίσως να σταθεροποιήσουμε την εμπιστοσύνη των καταναλωτών.
Παρά τα χαμηλά ονομαστικά επιτόκια, τα αρνητικά πραγματικά επιτόκια της Fed και τις ηρωικές προσπάθειες να στηρίξει και να δώσει ρευστότητα στις πιστωτικές αγορές, οι οικονομικές συνθήκες παραμένουν σκληρές. Οι οικιακοί καταναλωτές έρχονται αντιμέτωποι με πιο αυστηρά κριτήρια δανεισμού, ενώ τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων παραμένουν στα ίδια επίπεδα με αυτά του περασμένου έτους. Επίσης, παρ΄ όλο που πιστεύω ότι το σύστημα παροχής εγγυήσεων για δάνεια θα καταφέρει τελικά να «αυτοθεραπευτεί» μέσω ενός συνδυασμού εφευρετικότητας και πραγματικής ανάγκης, εκτιμώ ότι αυτή η διαδικασία θα χρειαστεί χρόνια και όχι μήνες.
Αν οι τιμές των τροφίμων και της ενέργειας φαίνονταν να αποκτούν χαρακτηριστικά δομικού πληθωρισμού ή αν η επιβράδυνση στους ρυθμούς ανάπτυξης υποχωρούσε, τότε ίσως η Fed να χρειαζόταν να εξετάσει το ενδεχόμενο μιας πιο αυστηρής νομισματικής πολιτικής.
Ενας επιπλέον λόγος που αναμένω την εκ νέου επιβράδυνση της αμερικανικής οικονομίας στις αρχές του 2009 αποτελεί το γεγονός ότι οι καθαρές εξαγωγές δεν φαίνεται ότι θα μπορέσουν να προσδώσουν αρκετή δυναμική στην ανάπτυξη.
Η ασιατική ανάπτυξη
Η αντίδραση της νομισματικής πολιτικής, όπως εκδηλώνεται τώρα σε μια σειρά από χώρες της ασιατικής ηπείρου – μέσω της αύξησης των συναλλαγματικών αποθεμάτων, της ανόδου των επισήμων επιτοκίων, των αυστηρότερων συναλλαγματικών ισοτιμιών, της μείωσης των επιδοτήσεων σε τρόφιμα και ενέργεια- σε συνδυασμό με την κατά κάποιο τρόπο μη αναμενόμενη αδράνεια και αυστηρότητα της ΕΚΤ και της κεντρικής τράπεζας της Αγγλίας σε σχέση με την «επιτοκιακή» τους πολιτική, θα επιβραδύνουν την παγκόσμια οικονομία στην αρχή του επόμενου έτους σημαντικά, σε σχέση με ό,τι αντικατοπτρίζεται σε πολλές τωρινές εκθέσεις και στα σημερινά επίπεδα των τιμών των αγορών.
Η ανάπτυξη στην αναδυόμενη Ασία- υπήρξε εξαιρετικά δυνατή την περασμένη χρονιά, ακόμη και όταν οι ΗΠΑ εισήλθαν στη φάση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και η οικονομία επιβραδύνθηκε απότομα. Ενώ θα περίμενε κανείς να σημειωθεί επιβράδυνση και εφέτος, η ανάπτυξη στην περιοχή παραμένει σχετικά υγιής, με την Ινδία και την Κίνα να επιτυγχάνουν μέχρι στιγμής ζωηρούς ρυθμούς της τάξεως του 10,6% και 8,8% αντίστοιχα. Παρ΄ όλο που παρατηρούνται κάποια σημάδια επιβράδυνσης, αυτά εντοπίζονται κυρίως στις ιαπωνικές εξαγωγές.
Ο πληθωρισμός στην Ασία είναι υψηλός και επιταχύνεται. Οδηγείται κυρίως από την παγκόσμια αύξηση στις τιμές των τροφίμων και της ενέργειας, αλλά τώρα φαίνεται να αποκτά σε μια σειρά από χώρες δομικά χαρακτηριστικά (να διαμορφώνεται, δηλαδή, ένας σκληρός πυρήνας πληθωρισμού). Ενώ οι τιμές ενέργειας ίσως έχουν περιθώριο να σταθεροποιηθούν ή να μειωθούν, είναι πολύ πιο δύσκολο να δούμε πώς οι δομικές και κυκλικές δυνάμεις, οι οποίες σπρώχνουν προς τα επάνω τις τιμές των εμπορευμάτων και των τροφίμων, θα μπορούσαν να αντιστραφούν λόγω κάποιας βραχυπρόθεσμης αλλαγής στην προσφορά.
Η επιβράδυνση της οικονομίας των ΗΠΑ, της Ευρώπης και της Ιαπωνίας, θα επιβαρύνει πιθανότατα τις ασιατικές εξαγωγές. Αλλά τόσο η έκταση όσο και ο χρόνος εκδήλωσης ενός τέτοιου ενδεχομένου θεωρείται απίθανο να δημιουργήσει τις κατάλληλες προϋποθέσεις ώστε να συγκρατηθούν οι πληθωριστικές πιέσεις στην Ασία. Σχεδόν έναν χρόνο μετά την έναρξη των πιέσεων στις αγορές του LΙΒΟR, υπάρχουν σχετικά λίγες αποδείξεις για μια αρνητική επίδραση στην Ασία τόσο από την κρίση στους χρηματοοικονομικούς παράγοντες των χωρών της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας όσο και από τις χρηματοπιστωτικές συνθήκες στις ΗΠΑ. Τα χρηματιστήρια αξιών σε ολόκληρο τον κόσμο αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα από τον περασμένο Οκτώβριο. Αλλά οι δεσμοί των κεφαλαιαγορών με την Ασία φαίνεται ότι προκύπτουν τόσο από τα ασιατικά πλεονάσματα όσο και από τις ελάχιστες επενδυτικές ευκαιρίες στις ΗΠΑ και στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ετσι, με δεδομένο το πλεόνασμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών των ασιατικών οικονομιών, το οποίο ακόμη διευρύνεται, φαίνεται να υπάρχουν μικρές προοπτικές συγκράτησης της ζήτησης στην Ασία λόγω της στενότητας που παρατηρείται, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, στις δυτικές οικονομίες.
Ο κ. Ρeter Fisher είναι στέλεχος της ΒlackRock.
