Από την επομένη των τελευταίων εκλογών και με βάση τις δημοσκοπήσεις πολλοί προβλέπουν το τέλος του «Δικομματισμού». Κάποιοι τον «ξορκίζουν» και καθημερινά διατυπώνονται σενάρια για τη «διαδοχή» του… με αποκλεισμό των συνεργα
σιών! Ο «Δικομματισμός», στον οποίο οφείλουμε την πολιτική σταθερότητα για 34 χρόνια- τη μακροβιότερη του κοινοβουλευτισμού από το 1844-,
έχει τη «δική του ιστορία». Η αφήγηση και η υπενθύμιση αυτής της ιστορίας με το ανάγνωσμα που άρχισε την περασμένη Κυριακή- και θα συνεχισθεί τις επόμενες ημέρες- προσφέρουν μιαν άλλη οπτική των πολιτικών εξελίξεων.
Ο βασιλιάς παθαίνει «αλλεργία» και στο άκουσμα του ονόματος Πλαστήρας!
Τον θεωρεί συνοδοιπόρο των κομμουνιστών και ορκισμένο εχθρό του θρόνου
Ηταν ολοφάνερο και πριν από τις εκλογές του 1950 ότι ο λαός, στη μεγάλη πλειοψηφία του, αν και διχασμένος μετά τον Εμφύλιο, αναζητούσε την αλλαγή και άφθαρτη πολιτική ηγεσία, που θα έκλεινε τις πληγές τις οποίες άνοιξε ο Πόλεμος, η Κατοχή και ο Εμφύλιος. Δέκα ολόκληρα χρόνια σε εμπόλεμη κατάσταση. Τραγωδία που δύσκολα περιγράφεται… Ο λαός είχε κουρασθεί και απογοητευθεί από τα κόμματα και τις συνεχείς κυβερνητικές μεταμορφώσεις της Βουλής του 1946. Συλλογική επιθυμία, η ειρήνευση και η ανασυγκρότηση της χώρας. Την προσδοκία για αλλαγή μόνο ο Πλαστήρας εξέφραζε στις εκλογές του 1950. Οπως και ο Γεώργιος Παπανδρέου, μετά δέκα χρόνια, ο Πλαστήρας δεν ήταν νέος σε ηλικία αλλά τόλμησε να προτείνει στην πολιτική σκηνή νέες ιδέες και να εμπνεύσει εμπιστοσύνη.
Οπως ο Ανδρέας Παπανδρέου, μετά 24 χρόνια, ο Πλαστήρας πρόβαλε ως μόνο σύνθημα του κυβερνητικού προγράμματος: «Αλλαγή». Πήρε ίσες αποστάσεις από τη Δεξιά και το ΚΚΕ και διακήρυττε, ως βασικούς άξονες της πολιτικής του, τη λήθη στο παρελθόν και την ειρηνική συμφιλίωση. Ο κόσμος τον εμπιστεύθηκε. Ηταν ο νικητής των εκλογών. Απέσπασε το 16,44% των ψήφων και 46 έδρες.
Το Κόμμα των Φιλελευθέρων με τη μεγάλη και ιστορική πορεία συρρικνώθηκε στο 17,24% και 56 έδρες και ο Γ. Παπανδρέου στο 10,67% και 35 έδρες. Πλαστήρας, Βενιζέλος, Παπανδρέου συγκέντρωσαν 44,35% και 137 έδρες. Αν προσθέσουμε και το 9,70% και 18 έδρες της Δημοκρατικής Παράταξης (Σοφιανόπουλος- Σβώλος- Τσιριμώκος- Γρηγοριάδης) και το 2,62% και 3 έδρες της Παράταξης Αγροτών- Εργαζομένων (Αλ. Μπαλτατζής- Α. Μυλωνάς) προκύπτει ότι οι αντιδεξιές πολιτικές δυνάμεις συγκέντρωσαν στις εκλογές του 1950 – έναν χρόνο μετά τη λήξη του Εμφυλίου- το 56,67% των ψήφων και 158 έδρες!
Είναι αυταπόδεικτο πως αν Βενιζέλος και Παπανδρέου είχαν αποδεχθεί την πρόταση Πλαστήρα για συγκρότηση ενιαίου κόμματος θα είχαν επιτύχει την απόλυτη πλειοψηφία της Βουλής. Ηταν η πρώτη ευκαιρία ενοποίησης των δυνάμεων του Κέντρου τη δεκαετία του ΄50…
Θα είχε, τότε, αποτραπεί και η «φαρσοκωμωδία» που παίχθηκε μετά τις εκλογές, με πρωταγωνιστές τους τρεις ηγέτες Πλαστήρα, Βενιζέλο και Παπανδρέου, η οποία στιγμάτισε ιστορικά το Κέντρο και άνοιξε τον δρόμο στην οκταετία της Δεξιάς.
Η Βουλή του 1950 μόνο κυβέρνηση συνεργασίας μπορούσε να στηρίξει. Και ως πιθανότερη θα ήταν κυβέρνηση υπό τον Πλαστήρα- τον αδιαμφισβήτητο νικητή των εκλογών- με συμμετοχή των Βενιζέλου, Παπανδρέου, Τσουδερού και τη στήριξη, με ψήφο εμπιστοσύνης ή ανοχής της Δημοκρατικής Παράταξης και των Μπαλτατζή και Μυλωνά.
Επειτα από διαβουλεύσεις τεσσάρων ημερών συγκεντρώνονται και οι τέσσερις στο σπίτι του Βενιζέλου. Συμφωνούν να συνεργασθούν για κοινό κυβερνητικό σχήμα και προχωρούν στη διατύπωση προγραμματικής διακήρυξης, η οποία «γέρνει» προς τις συντηρητικές απόψεις του Παπανδρέου και «ψαλιδίζει» τις φιλόδοξες προοδευτικές θέσεις του Πλαστήρα, για να «αντικρουσθεί» ο χαρακτηρισμός του αρχηγού της επανάστασης του 1922 ως «συνοδοιπόρου» του ΚΚΕ… Στο κείμενο δηλώνεται πίστη και αφοσίωση στα Ανάκτορα, στον Στρατό, στους Αμερικανούς…
Ισως ξενίζει τους σημερινούς αναγνώστες ο απροκάλυπτος αυτός συμβιβασμός με τα κέντρα εξουσίας και παραεξουσίας. Ας μην ξεχνάμε ότι βρισκόμαστε έναν χρόνο μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου και ότι ο Βενιζέλος και ο Παπανδρέου ήταν, ακόμη, προσκολλημένοι σε συντηρητικές απόψεις. Το πρόβλημα, όμως, όπως θα διαπιστωθεί, στη συνέχεια, εντοπιζόταν στη σύμπνοια των πρωταγωνιστών. Αν μεταξύ των τριών ηγετών υπήρχε ειλικρινής πρόθεση συνεργασίας και η εφαρμογή αυτού του συμβιβαστικού προγράμματος θα είχε θετικά αποτελέσματα και για τη χώρα και για τη Δημοκρατία. Το «παιχνίδι» της ίντριγκας αρχίζει ο Σοφοκλής Βενιζέλος- φημισμένος παίκτης του μπριτζ-, σοβαρός πολιτικός αλλά «εραστής» του παρασκηνίου. Στη συνάντηση των τεσσάρων είχε συμφωνηθεί η ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Πλαστήρα. Είχε συνταχθεί και σχετική επιστολή προς τον βασιλιά. Με επιμονή του Βενιζέλου αφαιρέθηκε το όνομα του Πλαστήρα και το κείμενο περιορίστηκε στη συμφωνία για τη συμμετοχή και των τεσσάρων σε κυβέρνηση συνεργασίας. Ο βασιλιάς παθαίνει «αλλεργία» και στο άκουσμα του ονόματος Πλαστήρας! Τον θεωρεί συνοδοιπόρο των κομμουνιστών και ορκισμένο εχθρό του θρόνου. Οι Αμερικανοί τον πιέζουν να αναθέσει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης Κέντρου στον ουσιαστικό νικητή των εκλογών, τον αρχηγό της ΕΠΕΚ (Εθνική Προοδευτική Ενωση Κέντρου)… Προκειμένου να κερδίσουν χρόνο και να μεθοδευθεί λύση που θα παρακάμπτει τον Πλαστήρα, τα Ανάκτορα αποφασίζουν να καλέσουν σε ακρόαση τους αρχηγούς όλων των κομμάτων με τη σειρά της κοινοβουλευτικής δύναμης που συγκεντρώνουν…
Το παρασκήνιο αποκαλύπτει «Το Βήμα» (14 Μαρτίου): «Υπονομευταί της λαϊκής θελήσεως οι τρέμοντες την αποκάλυψιν των σκανδάλων της τετραετίας κινούνται εν συγχορδία από χθες προς Οικουμενικήν κυβέρνησιν κ. Θεοτόκη ή, αν αποτύχουν, κ. Διομήδη διά να εξαπατήσουν ευχερέστερα τους Φιλελευθέρους. Παίζουν με τη φωτιά».
Τη στάση των Ανακτόρων στηρίζει και ο Π. Κανελλόπουλος με τη δήλωση ότι θα είναι «εθνικώς απαράδεκτον έστω και η συμμετοχή του Πλαστήρα σε κυβέρνηση». (Επειτα από χρόνια θα επιχειρήσει να δικαιολογήσει αυτή τη δήλωση. Δεν ήταν η πρώτη «παρεξηγήσιμη» δήλωση του Π. Κανελλόπουλου.) Οταν έρχεται η σειρά του Βενιζέλου αποκρύπτει από τον βασιλιά «τη συμφωνία των τεσσάρων» για την ανάθεση της πρωθυπουργίας στον Πλαστήρα. («Συμφωνία των τεσσάρων» είχαμε και το 1996 για τη διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου από τον Κώστα Σημίτη. Αυτή η συμφωνία τηρήθηκε.)
Ο Σοφοκλής Βενιζέλος κατεβαίνει από τα Ανάκτορα με την εντολή. Σπεύδει να συναντήσει τον Πλαστήρα για να ζητήσει συνεργασία και στήριξη. Αυτονόητη, η αρνητική απάντηση. Με τον Πλαστήρα συντάσσεται και ο Γεώργιος Παπανδρέου. Ο Βενιζέλος, αφού προσπαθεί να δικαιολογήσει αθέτηση της «συμφωνίας των τεσσάρων» με τον αίολο ισχυρισμό ότι δεν αναφερόταν στο πρακτικό και συνεπώς δεν ήταν απαράβατος όρος, κάνει ένα από τα συνήθη πολιτικά και ιδεολογικά άλματα…
Συναντά τον αρχηγό του Λαϊκού Κόμματος Κ. Τσαλδάρη, ο οποίος προσφέρει την υποστήριξή του, αλλά ο Βενιζέλος υπόσχεται ότι θα καταθέσει την εντολή και δεν πρόκειται να στηριχθεί στο Λαϊκό Κόμμα! Δεν είχε στεγνώσει το μελάνι στις εφημερίδες με αυτές τις δηλώσεις και ο Βενιζέλος αναγγέλλει τον σχηματισμό κυβέρνησης με συμμετοχή του Π. Κανελλόπουλου. Κορυφαία στελέχη των Φιλελευθέρων- Γ. Μαύρος, Αλ. Ζαΐμης, Κ. Ρέντης, Αλέξ. Ζάννας, Ι. Ζίγδης- αρνούνται την προσφορά υπουργείων.
Ο Γεώργιος Παπανδρέου κατηγορεί: «Ο σχηματισμός της κυβερνήσεως Βενιζέλου, υφ΄ ας συνθήκας συνετελέσθη, ανήκει εις τας θλιβεράς σελίδας της πολιτικής ιστορίας του τόπου. Γενικότεροι πολιτικοί και εθνικοί λόγοι υπαγόρευαν την πρωθυπουργία του στρατηγού Πλαστήρα. Δυστυχώς, η αδίστακτος προσωπική ματαιοδοξία του κ. Σοφ. Βενιζέλου εματαίωσε την αληθώς εθνικήν και κοινοβουλευτικήν λύσιν, τον ώθησεν εις τυχοδιωκτικόν σχηματισμόν κυβερνήσεως και οδηγεί την χώραν εις νέαν δοκιμασίαν».
Ο Βενιζέλος απαντά: «Εξεστι Παπανδρέου ασχημονείν». Ο Παπανδρέου ανταπαντά: «Ο Βενιζέλος συμπληρώνει την ασχημοσύνην των πράξεων με την ασχημοσύνην των λόγων». Είναι η πρώτη ανταλλαγή «φιλοφρονήσεων» μεταξύ των δύο ηγετών. Θα γίνεται συχνά η υπόμνησή τους στις συνεχείς αντιπαραθέσεις τους ως τη συστέγαση και των δύο στην Ενωση Κέντρου… Το επόμενο βήμα του Βενιζέλου αφορά τους Αμερικανούς, οι οποίοι έχουν εκφράσει την προτίμησή τους προς τον Πλαστήρα. Προσπαθεί να τους πείσει ότι είναι ο καταλληλότερος για να εφαρμόσει την πολιτική τους και ότι πρέπει να πιέσουν τον αρχηγό της ΕΠΕΚ να του παράσχει ψήφο εμπιστοσύνης!
