Οι ηγεσίες των δύο κοινοτήτων πρέπει να μιλήσουν τώρα στους Κυπρίους χωρίς περιστροφές για το τι σημαίνει και ποια θα είναι η μορφή της λύσης

O κύβος ερρίφθη! Δημήτρης Χριστόφιας και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ έλαβαν τη (γενναία) απόφαση να ξεκινήσουν, στις 3 Σεπτεμβρίου, απευθείας διαπραγματεύσεις για συνολική λύση του Κυπριακού το συντομότερο δυνατό. Επιθυμία και των δύο μια λύση «κυπριακή». Λύση, δηλαδή, η οποία θα έχει ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή σφραγίδα. Η απόφαση των δύο ηγετών δείχνει ότι, τελικά, το κυριότερο συστατικό που πρέπει να υπάρχει για πρόοδο σε ένα δύσκολο πρόβλημα είναι η πολιτική βούληση. Η ειλικρινής θέληση, δηλαδή, των εμπλεκομένων μερών να προχωρήσουν σε αναζήτηση διεξόδων χωρίς παιγνίδια, τακτικισμούς και χάσιμο χρόνου.

Η παρουσία των Χριστόφια και Ταλάτ στην ηγεσία των δύο κοινοτήτων τάραξε τα λιμνάζοντα νερά του Κυπριακού, δημιουργώντας βάσιμες προσδοκίες για συνολική λύση εντός του 2009. Παρ΄ όλο που δεν υπάρχουν «ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα», ο χρονικός ορίζοντας για συνολική λύση είναι συγκεκριμένος και δεν μπορεί να πάει πέραν του τέλους του 2009. Εφόσον υπάρχει η πολιτική βούληση, ο χρόνος είναι επαρκής για να φτάσουμε σε συμφωνία. Εχουμε μπει όμως, πράγματι, σε πορεία λύσης του Κυπριακού; Είναι οι προσδοκίες αυτές ρεαλιστικές με τα σημερινά δεδομένα;

1. Και οι δύο ηγέτες φαίνεται να έχουν πλήρη επίγνωση της ιστορικής ευθύνης τους. Αντιλαμβάνονται ότι από τη στιγμή που θα ξεκινήσουν οι απευθείας διαπραγματεύσεις ο δρόμος είναι χωρίς επιστροφή. Θα καταλήξει, δηλαδή, είτε σε συνολική λύση είτε σε ένα (ακόμη χειρότερο) αδιέξοδο, το κόστος του οποίου θα είναι πολύ μεγάλο και για τις δύο κοινότητες, ανεξάρτητα από το ποιος θα ευθύνεται γι΄ αυτό.

2. Η εμπειρία του παρελθόντος έδειξε ότι η διαδικασία λύσης του Κυπριακού θα πρέπει να αφεθεί στα χέρια των ιδίων των Κυπρίων. Ο ρόλος τόσο των Ηνωμένων Εθνών όσο και της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα είναι υποβοηθητικός, έτσι ώστε να ξεπερνιούνται τα όποια προβλήματα προκύπτουν κατά τη διάρκεια των συνομιλιών. Αυτό σημαίνει ότι την ευθύνη για το αποτέλεσμα θα την έχουν οι ίδιοι οι ηγέτες και οι δύο κοινότητες. Δεν υπάρχουν πια «αποδιοπομπαίοι τράγοι» ούτε ο «ξένος δάκτυλος».

3. Οι ομάδες εργασίας και οι τεχνικές επιτροπές έχουν παραγάγει ευρύ και ουσιαστικό έργο. Συγκεκριμένα, από τις έξι ομάδες εργασίας στις δύο (Οικονομία και Ευρωπαϊκή Ενωση) οι συγκλίσεις είναι μεγάλες, ενώ οι αποκλίσεις δεν είναι αγεφύρωτες. Στην ομάδα για τη Διακυβέρνηση έχει γίνει ουσιαστική πρόοδος, ενώ στις ομάδες για το Περιουσιακό και την Ασφάλεια – Εγγυήσεις υπάρχουν και συγκλίσεις και αποκλίσεις. Μόνο στην ομάδα για το Εδαφικό δεν έγινε πολλή δουλειά, κάτι που ήταν αναμενόμενο. Η διαπίστωση είναι κοινή: μετά την εντατική δουλειά των τελευταίων μηνών, το χάσμα μεταξύ των δύο πλευρών είναι πολύ μικρότερο.

4. Ισως για πρώτη φορά μετά την τουρκική εισβολή, στην Κύπρο υπάρχει ένα ισχυρό εσωτερικό μέτωπο υπέρ της συνολικής λύσης του Κυπριακού. Η παρουσία του Δημήτρη Χριστόφια στην προεδρία της Κύπρου και η τολμηρή και υπεύθυνη στάση του αρχηγού της αντιπολίτευσης Νίκου Αναστασιάδη δημιούργησαν το συναινετικό κλίμα υπέρ της λύσης. ΑΚΕΛ και ΔΗΣΥ στηρίζουν τους χειρισμούς του προέδρου στο Κυπριακό, ενώ οι ηγεσίες των συγκυβερνώντων ΔΗΚΟ και ΕΔΕΚ δεν αντιστρατεύονται τον κ. Χριστόφια μετωπικά (προφανώς για να μη χάσουν τα οφέλη της εξουσίας). Τα πιο πάνω αποτυπώνονται και στην κοινή γνώμη: σύμφωνα με πρόσφατες δημοσκοπήσεις το 67% των Ελληνοκυπρίων εγκρίνει τους χειρισμούς του προέδρου στο Κυπριακό, ενώ το 75% συμφωνεί με την έναρξη απευθείας συνομιλιών τον Σεπτέμβριο.

5. Εντός της τουρκοκυπριακής κοινότητας ο Μεχμέτ Αλί Ταλάτ, παρά τα προβλήματα που αντιμετωπίζει, φαίνεται να ελέγχει την κατάσταση. Εχει τη στήριξη όλων των δυνάμεων που τάσσονται υπέρ της λύσης, καθώς και της κυβέρνησης του πρωθυπουργού της Τουρκίας Ταγίπ Ερντογάν.

6. Η διεθνής συγκυρία είναι σήμερα ευνοϊκή για λύση του Κυπριακού. Μετά την εκλογή Χριστόφια το διεθνές ενδιαφέρον για μια νέα προσπάθεια αναζωπυρώθηκε. Τόσο τα Ηνωμένα Εθνη όσο και η ΕΕ έχουν πειστεί ότι υπάρχει η πολιτική βούληση και από τις δύο πλευρές για λύση. Το ίδιο αφορά και τις ΗΠΑ και τη Μεγάλη Βρετανία, οι οποίες κινούνται προσεκτικά αφήνοντας την πρωτοβουλία των κινήσεων στους δύο ηγέτες.

7. Η Τουρκία παραμένει ο άγνωστος «Χ» στην εξίσωση του Κυπριακού. Ωστόσο μετά την πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου (ουσιαστικά υπέρ του κυβερνώντος κόμματος) ο τούρκος πρωθυπουργός βγαίνει ενισχυμένος. Ετσι μπορεί να κινηθεί και στο Κυπριακό περισσότερο εποικοδομητικά. Κλειδί για να δεσμευθεί η Τουρκία σε πορεία λύσης είναι να δημιουργηθεί κατά τη διάρκεια των συνομιλιών μια εσωτερική δυναμική λύσης η οποία θα αυξήσει το κόστος για την Αγκυρα αν αποφασίσει να «τουμπάρει» την προοπτική συμφωνίας.

Με βάση τα πιο πάνω, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι μπαίνουμε σε τροχιά επίλυσης του Κυπριακού. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο δρόμος προς τη λύση θα είναι εύκολος. Ούτε ότι όσοι κατ΄ επάγγελμα (και στις δύο πλευρές) αντιδρούν σε τέτοια κατάληξη δεν θα αντιδράσουν και πάλι αρνητικά. Αντιθέτως. Γι΄ αυτό είναι πέρα από αναγκαίο οι ηγεσίες των δύο κοινοτήτων να μιλήσουν τώρα στους Κυπρίους καθαρά, έντιμα και χωρίς περιστροφές για το τι σημαίνει και ποια θα είναι η μορφή της λύσης.

Ο κ. Φίλιππος Σαββίδης είναι πολιτικός επιστήμονας-διεθνολόγος.