Ξέρετε τι ζητάτε όταν φωνάζετε για πιο φθηνό πετρέλαιο; Ο βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν μας έδωσε την απάντηση. Αθελά του αποκάλυψε τον αγωγό πετρελαίου που συνδέει το βενζινάδικο της γειτονιάς ως τους δηλητηριασμένους κατοίκους του νιγηριανού Δέλτα.

Για να καταλάβετε, πρέπει να γνωρίζετε την ιστορία του Δέλτα του Νίγηρα, ένα εύφορο κάποτε έλος στην κοίτη του ποταμού Νίγηρα. Στα τέλη της δεκαετίας του ΄50, τις τελευταίες ημέρες του βρετανικού αποικιακού καθεστώτος, η θυγατρική της Shell στην περιοχή ανακάλυψε ότι βρισκόταν πάνω σε τεράστιες φυσικές δεξαμενές πετρελαίου. Η Βρετανία έγινε αμέσως ο Νο 1 εκμεταλλευτής, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να ακολουθούν με διαφορά στήθους. Στις δεκαετίες που ακολούθησαν έχουν αντληθεί, κυριολεκτικά «κάτω από τα πόδια» των ανθρώπων του Νίγηρα, φυσικό αέριο και πετρέλαιο αξίας άνω των 200 δισ. δολαρίων.

Θα φανταζόταν λοιπόν κανείς ότι το Δέλτα του Νίγηρα είναι μια όαση πλούτου, με τα 30 εκατομμύρια κατοίκους του να κολυμπούν στο χρήμα. Και όμως: ζουν με το τίποτα και πεθαίνουν στα 40 τους χρόνια. Τη στιγμή που η κινητήριος δύναμη της τεχνολογικής ζωής του 21ου αιώνα αντλείται από τη γη τους, αυτοί ζουν στη Λίθινη Εποχή, χωρίς σχολεία, νοσοκομεία και σχεδόν καθόλου ηλεκτρισμό. Τρεις είναι οι συνέπειες που έχουν υποστεί εξαιτίας του πετρελαίου: η γη τους έχει μολυνθεί από τις διαρροές πετρελαίου, τα ψάρια που ζούσαν εκεί έχουν μετατραπεί σε τοξικά εκτρώματα και όταν ζητούν αποζημίωση «εισπράττουν» μία σφαίρα ως απάντηση.

Ιδού μία απλή καθημερινή ιστορία για το τι σημαίνουν όλα αυτά. Παραδόξως, είναι λεπτομερώς καταγεγραμμένη επειδή κάποιοι δημοσιογράφοι έτυχε να είναι εκεί.

Τον Οκτώβριο του 1998 σημειώθηκε διαρροή ακατέργαστου πετρελαίου κοντά σε ένα χωριό του Δέλτα του Νίγηρα. Με κάποιον τρόπο- ένα πεταμένο τσιγάρο ίσως- ξέσπασε πυρκαϊά με αποτέλεσμα να απανθρακωθούν περισσότεροι από 700 άνθρωποι.

Τρία χρόνια αργότερα ο δημοσιογράφος Γκρεγκ Κάμπελ επέστρεψε για να δει κάποια από τα θύματα. Δεν είχαν λάβει καμία ιατρική περίθαλψη. Η Κριστιάνα Ακποουντ , μητέρα 24 ετών, μετά βίας μπορούσε να περπατήσει: τα πόδια της ήταν καταδικασμένα σε ένα συνεχές γονάτισμα. Οπως εξηγεί ο Κάμπελ: «Ηταν δύσκολο ακόμη και να κοιτάξει κανείς τα πόδια της: από το καλάμι ως το γόνατο δεν υπήρχαν παρά κόκκινα και βυσσινί καύκαλα που έβγαζαν λευκό πύον.Ξύνει συνέχεια αυτό το μέρος. Οι μέρες της περνούν με το να διώχνει τις μύγες από τα ανοικτά τραύματα». Τη στιγμή που ο δημοσιογράφος έφευγε η γυναίκα παρακαλούσε: «Επρεπε να με σκοτώσεις».

Οι άνθρωποι του Δέλτα του Νίγηρα δεν έχουν παρακολουθήσει αυτή την καταστροφή- για χάρη μας- της πατρίδας τους απαθείς. Εχουν κάνει διαβήματα διαμαρτυρίας, πήγαν στις μαούνες πετρελαίου να ζητήσουν ένα δίκαιο μερίδιο από τα έσοδα, αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τις πετρελαϊκές εταιρείες.

Η απάντηση; Κατά την οργάνωση Ηuman Rights Watch, ο νιγηριανός στρατός, πεινασμένος για το δικό του μερίδιο από τα πετροδολάρια, τους χτύπησε, τους βασάνισε τους σκότωσε- κάποιες φορές με την αρωγή πετρελαϊκών εταιρειών.

Για παράδειγμα το 1998 περισσότεροι από 100 χωρικοί πήγαν στις εγκαταστάσεις της Chevron ζητώντας με ειρηνικό τρόπο να συνομιλήσουν με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας. Τους είπαν να περιμένουν. Είδαν ελικόπτερα να πλησιάζουν και υπέθεσαν ότι είναι οι εκπρόσωποι της Chevron- ώσπου ξεκίνησαν οι πυροβολισμοί. Δύο άνθρωποι σκοτώθηκαν. Οι άλλοι απομακρύνθηκαν και βασανίστηκαν. Οι υπόλοιποι κατάφεραν να διαφύγουν. Εκπρόσωπος της Chevron παραδέχθηκε ότι η εταιρεία μετέφερε αεροπορικώς νιγηριανούς στρατιώτες που άρχισαν να πυροβολούν αν και οι διαδηλωτές ήταν άοπλοι.

Από τις αρχές του ΄90 οι ειρηνικές διαμαρτυρίες γίνονται όλο και πιο δημοφιλείς, με αποτέλεσμα οι επικεφαλής των κινημάτων να έχουν απαχθεί. Ο επικεφαλής της τοπικής Δύναμης Εσωτερικής Ασφαλείας αντισυνταγματάρχης Πολ Οκουντίμο έκανε σαφές το γιατί, σε ένα εσωτερικό σημείωμα που διέρρευσε. «Οι επιχειρήσεις της Shell εξακολουθούν να είναι αδύνατες αν δεν γίνουν σκληρές στρατιωτικές επιχειρήσεις» έγραφε, αναφερόμενος μεταξύ άλλων στην «εξόντωση στόχων… ειδικά ατόμων με φωνή». (Η Shell ισχυρίζεται ότι το σημείωμα είναι πλαστό και ότι σε περίπτωση που είναι αληθινό το βρίσκει «αποτρόπαιο».)

Ενας από τους συλληφθέντες ηγέτες, ο θεατρικός συγγραφέας Κεν Σάρο-Ουίουα, είπε: «Αυτό είναι,θα μας εκτελέσουν όλους.Για τη Shell». Στην τελευταία έκκλησή του προτού απαγχονιστεί αναρωτήθηκε: «Γιατί πρέπει οι άνθρωποι που ζουν σε γη με πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου να βασανίζονται;».

Και μετά, η σιωπή. Οι άνθρωποι ήταν πολύ τρομοκρατημένοι για να δράσουν. Δύο χρόνια πριν ωστόσο δοκίμασαν μία νέα τακτική. Η μη βίαιη αντίσταση τους οδηγούσε στη σφαγή. Γι΄ αυτό λοιπόν δοκίμασαν τη βίαιη αντίσταση. Το Κίνημα για τη Χειραφέτηση του Δέλτα του Νίγηρα (Μend) ξεκίνησε από τα έλη για να προκαλέσει βανδαλισμούς στους πετρελαϊκούς αγωγούς και να απαγάγει νιγηριανούς εργάτες. «Δεν είμαστε κομμουνιστές,ούτε καν επαναστάτες» εξήγησε ο εκπρόσωπός τους. «Είμαστε πολύ πικραμένοι… Είμαστε άνθρωποι που θα προτιμούσαμε να βρισκόμασταν με τις οικογένειές μας και τα παιδιά μας. Θέλουμε να τελειώσουν όλα αυτά. Αλλά τι μέλλον μπορεί να έχουν τα παιδιά μας;».

Η Μend έχει κάνει γνωστά τρία απλά αιτήματα: θέλει 1,5 δισ. δολάρια ως αποζημίωση που έχει ήδη επιδικαστεί για περιβαλλοντική καταστροφή, δικαιώματα στο 50% όλου του πετρελαίου που αντλείται από συγκεκριμένη γη και την απελευθέρωση των συλληφθέντων ηγετών της. Αυτό είναι. Ενας πρώην εργαζόμενος στα πετρέλαια και πρώην όμηρος της Μend είπε στο «Vanity Fair»: «Τα παράπονά τους είναι νόμιμα… Είναι φυσικό να αντιδράς όταν ζεις στους βάλτους χωρίς νερό ή ηλεκτρισμό.Κοιτούν από τους φράκτες μας τα γήπεδα γκολφ και τένις όπου οι προβολείς είναι αναμμένοι τα μεσάνυκτα τη στιγμή που αυτοί είναι χωρίς φως για μέρες». Η Μend έχει τέτοια στήριξη από τους κατοίκους του Δέλτα που η δράση της μείωσε την άντληση πετρελαίου κατά 30%. Η καταστροφή των αγωγών είναι ένας από τους κύριους λόγους που οι τιμές του πετρελαίου έχουν εκτοξευθεί σε όλον τον κόσμο. Δύο είναι οι πιθανές αντιδράσεις πλέον. Η πρώτη να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις της Μend: αφήστε τους ανθρώπους να έχουν ένα δίκαιο μερίδιο στα δικά τους πετρελαϊκά έσοδα. Η δεύτερη εκδοχή είναι η βίαιη καταστολή του πληθυσμού με μια νέα, μαζική τρομοκρατία.

Και εδώ μπαίνει ο Γκόρντον Μπράουν. Την περασμένη εβδομάδα προσέφερε την αρωγή της Βρετανίας για την επίτευξη της δεύτερης εκδοχής. Προσέφερε βρετανούς στρατιώτες για την «εκπαίδευση» των νιγηριανών «δυνάμεων ασφαλείας» ώστε να μπορέσουν να «αποκαταστήσουν την τάξη» και το πετρέλαιο να αρχίσει να ρέει και πάλι. Γιατί επέλεξε κάτι τέτοιο; Γιατί ένας συμβιβασμός απαιτεί χρόνο και – αν οι άνθρωποι στο Δέλτα καταφέρουν να κρατήσουν μερίδιο των εσόδων- κοστίζει. Οι τιμές του πετρελαίου εδώ δεν θα μειωθούν. Αυτό δεν είναι καλό νέο: εμείς φωνάζουμε στον βρετανό πρωθυπουργό να μας προσφέρει φθηνό πετρέλαιο, όποιο κι αν είναι το ανθρώπινο κόστος, σήμερα, αύριο και για πάντα. Και αυτός αντιδρά σε αυτές τις πιέσεις. Οι εθισμένοι στην ηρωίνη θα ληστέψουν τις γιαγιούλες για την επόμενη δόση τους. Οι εθισμένοι στο πετρέλαιο, όπως εμείς, θα λεηλατήσουν την Αφρική και τη Μέση Ανατολή.

Χωρίς αμφιβολία ο κ. Μπράουν θα υποστηρίξει ότι οι βρετανοί εκπαιδευτές θα τονίσουν στους νιγηριανούς τα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο λόγος όμως που οι νιγηριανοί στρατιώτες βρίσκονται στο Δέλτα είναι για να καταπνίξουν τις αντιδράσεις των ντόπιων ώστε κάποιοι άλλοι να αρπάξουν το πετρέλαιό τους. Πώς να επιβάλλεις την εκπαίδευση σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε μια τέτοια αποστολή όπως αυτή;

Στο νέο αμερικανικό ντοκυμαντέρ «Sweet Crude» μία ηλικιωμένη γυναίκα από το Δέλτα προσπαθεί να σας μιλήσει απευθείας. Λέει: «Θα ήθελα οι άνθρωποι σε όλον τον κόσμο να συνειδητοποιήσουν ότι ένα τμήμα της ανθρωπότητας υποφέρει εξαιτίας της παραγωγής πετρελαίου- απλοί άντρες,γυναίκες και παιδιά. Πρέπει να τους σκεφτούν και να μη σκέφτονται μόνο την ενέργεια.Σκεφτείτε μας άνθρωποι. Αυτό είναι το πιο σημαντικό».

Οσο όμως εμείς είμαστε αμετανόητοι «ναρκομανείς» που φωνάζουμε για φθηνό πετρέλαιο, θα μπορέσουμε να την ακούσουμε;