Η παντοδυναμία Ερντογάν στα χέρια των Κούρδων

Τακτική αιφνιδιασμού ή μια κίνηση καλά ζυγισμένη; Οπως και να το ερμηνεύσει κανείς, με την ανακοίνωση τον περασμένο Απρίλιο της ταυτόχρονης διεξαγωγής βουλευτικών και προεδρικών εκλογών ενάμιση χρόνο νωρίτερα από το προγραμματισμένο στην Τουρκία, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ομολογούσε εμμέσως πλην σαφώς ότι ούτε ο χρόνος θα ήταν σύμμαχος ούτε η νίκη διασφαλισμένη αν η κάλπη στηνόταν τον Νοέμβριο του 2019.

Τα δεδομένα δεν άφηναν κανένα περιθώριο αμφιβολίας περί αυτού: ένα δυσμενές οικονομικό περιβάλλον, με τον πληθωρισμό να αγγίζει το 11% και τη λίρα να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση φοβίζοντας τους ψηφοφόρους, το σενάριο μιας επαπειλούμενης κουρδικής ανάφλεξης εντός και εκτός συνόρων να ρίχνει βαριά σκιά και το «αγκάθι» Γκιουλέν να επιδιώκει –κατά τον ίδιο –την αποσταθεροποίησή του.

Ηταν σαφές ότι ο Ερντογάν δεν θα μπορούσε να διατηρήσει τον έλεγχο σε αυτούς τους αστάθμητους παράγοντες –χαίνουσες πληγές –για άλλους 18 μήνες. Τι κι αν μπορούσε να ελέγξει τις πληροφορίες για την οικονομία, να συνεχίσει την ανάσχεση της κουρδικής απειλής και το πογκρόμ κάθε υποστηρικτή του αυτοεξόριστου ιμάμη;

Επρεπε να κινηθεί γρήγορα, προτού οι εξελίξεις ναρκοθετήσουν την πορεία του προς μια καθαρή νίκη ώστε να ολοκληρώσει την τροποποίηση του Συντάγματος και να εδραιώσει την απόλυτη και χωρίς κανένα θεσμικό αντίβαρο εξουσία του.

Σήμερα, μια εβδομάδα πριν από τις πρόωρες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές, όλα τα σενάρια είναι ανοιχτά. Κυρίως μια βεβαιότητα: ότι για τον τούρκο πρόεδρο δεν θα είναι περίπατος αυτή η διπλή κάλπη από την οποία προσβλέπει προσωπική νίκη –ει δυνατόν από τον πρώτο γύρο –αλλά και μια ισχυρή πλειοψηφία στη Βουλή.

Οι εκλογές της 24ης Ιουνίου, που θα πραγματοποιηθούν υπό το καθεστώς έκτακτης ανάγκης, αναμένεται να σηματοδοτήσουν σαρωτικές αλλαγές στη δομή της διακυβέρνησης, αρχής γενομένης από την κατάργηση του ρόλου του πρωθυπουργού, οι εκτελεστικές εξουσίες του οποίου περνάνε πλέον στον πρόεδρο.

Εφεξής ο τούρκος πρόεδρος θα είναι εκείνος που θα διορίζει το Υπουργικό Συμβούλιο, το οποίο δεν θα χρειάζεται ψήφο εμπιστοσύνης το Κοινοβούλιο, που συν τοις άλλοις δεν θα μπορεί καν να ασκεί πρόταση μομφής εναντίον των υπουργών. Ο πρόεδρος θα έχει το δικαίωμα να διορίζει τέσσερις από τους δεκατρείς δικαστές του ανώτατου δικαστικού συμβουλίου, να προτείνει τον ετήσιο προϋπολογισμό και παράλληλα να παραμένει αρχηγός του κόμματος το οποίο εκπροσωπεί, σε αντίθεση με το παρελθόν που απαγόρευε κάτι τέτοιο.

Μεταξύ άλλων, ο αριθμός των βουλευτών αυξάνεται από 550 σε 600. Οι βουλευτικές εκλογές θα διεξάγονται κάθε πέντε χρόνια, από τέσσερα που ήταν μέχρι σήμερα, και θα πραγματοποιούνται ταυτόχρονα με τις προεδρικές. Το ηλικιακό όριο εισόδου στη Βουλή μειώνεται από τα 25 στα 18 έτη, ενώ δεν θα απαιτείται από τους υποψήφιους βουλευτές να έχουν ολοκληρώσει τη στρατιωτική τους θητεία, γεγονός που μακροπρόθεσμα θα μειώσει την άσκηση επιρροής του στρατού στην κυβέρνηση.

Δύο είναι τα σενάρια για την έκβαση της κάλπης. Είτε ο Ερντογάν να κερδίσει και την προεδρία και την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις, είτε να κερδίσει την προεδρική κάλπη αλλά να μην εξασφαλίσει ξεκάθαρη νίκη στη Βουλή. Και η τελευταία είναι μια ισχυρή πιθανότητα.

Οι πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι όλα θα κριθούν στο νήμα. Η εξ ανάγκης συμμαχία του κυβερνώντος κόμματος του Ερντογάν (ΑΚΡ) με τους εθνικιστές του Μπαχτσελί (MHP) φέρεται να εξασφαλίζει οριακά το 50% +1 που απαιτείται για να αποσπάσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία, όμως η αριθμητική υπεροχή της συμμαχίας θα εξαρτηθεί από τις επιδόσεις του αριστερού φιλοκουρδικού κόμματος (HDP), που εμφανίζεται να ξεπερνά το πλαφόν εισόδου στο Κοινοβούλιο, όπως καταδεικνύουν πρόσφατες δημοσκοπήσεις.

Εάν καταφέρει να σπάσει το φράγμα του 10% και μπει στη Βουλή, αυτομάτως το ΑΚΡ χάνει περί τις 60 με 65 έδρες και άρα την κοινοβουλευτική του πλειοψηφία. Υπό αυτό το πρίσμα πραγματικός αντίπαλος του Ερντογάν είναι το HDP και γι’ αυτόν τον λόγο παρατηρητές δεν αποκλείουν προσπάθεια ακύρωσης ψήφων του κουρδικού κόμματος, εκστρατεία συκοφάντησης, ακόμα και παρενοχλήσεις από το καθεστώς Ερντογάν στη διάρκεια διεξαγωγής των εκλογών.

Δεν είναι τυχαίο –επισημαίνει o Μουράτ Γετκνίν της εφημερίδας «Hurriyet» –ότι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει ξεκινήσει μια εκστρατεία στην οποία οι ψηφοφόροι της αντιπολίτευσης καλούνται να ψηφίσουν τον υποψήφιο του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος (CHP) Μουχαρέμ Ιντζέ για την προεδρία και το φιλοκουρδικό κόκμμα (HDP) για το Κοινοβούλιο.

Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ο Ιντζέ περιόδευσε στη Νοτιοανατολική Τουρκία, προπύργιο των Κούρδων, δίνοντάς τους μετεκλογική υπόσχεση ίσης μεταχείρισης και ίδιων δικαιωμάτων με τους Τούρκους, προκειμένου να εξασφαλίσει την ψήφο τους στον δεύτερο γύρο. «Οι Κούρδοι θέλουν να τιμηθούν και οι Τούρκοι ανησυχούν. Θα χαλαρώσουμε τις ανησυχίες των Τούρκων και θα τιμήσουμε τους Κούρδους. Κανένα ψέμα, καμία μυστική συνάντηση. Ο τόπος της λύσης είναι η Τουρκική Μεγάλη Εθνοσυνέλευση» δήλωσε σε ομιλία του στο Ντιγιάρμπακιρ, ενώ έδινε όρκο πως θα δώσει λύση στον αγώνα «μεταξύ αδελφών».

Καθώς η Τουρκία βρίσκεται αντιμέτωπη με το δίλημμα της ανάκτησης του πρότερου κοινοβουλευτικού της καθεστώτος ή την παραχώρηση της εξουσίας στον αυταρχισμό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, η αντιπολίτευση που κατέρχεται πολυπρόσωπη έχει ξεκαθαρίσει ότι θα συστρατευθεί με εκείνον που θα βρεθεί αντιμέτωπος με τον Ερντογάν στον δεύτερο γύρο.

Υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος είναι ο Μουχαρέμ Ιντζέ, πρώην καθηγητής Φυσικής και βουλευτής από το 2002. Ο 54χρονος μετριοπαθής πολιτικός υπόσχεται να δημιουργήσει ένα νέο Σύνταγμα το οποίο θα περιορίζει τις προεδρικές εξουσίες, θα αποφυλακίσει τον Σελαχατίν Ντεμιρτάς από τη φυλακή και θα μειώσει το όριο εισόδου στη Βουλή στο 5%.

Η μοναδική γυναίκα υποψήφια, που και λόγω αυτού έχει μια ιδιαίτερη δυναμική, είναι η Μεράλ Ακσενέρ. Η 61 ετών πρώην βουλευτής του ακροδεξιού ΜΗΡ και πρώην αντιπρόεδρος της τουρκικής Βουλής αποσχίστηκε από το εθνικιστικό κόμμα του Ντεβλέτ Μπαχτσελί και ίδρυσε το Καλό Κόμμα (Ιyi Parti). Οπως και ο Ιντζέ, υπόσχεται αλλαγή Συντάγματος με ενισχυμένες τις εξουσίες του Κοινοβουλίου, αποφυλάκιση του Ντεμιρτάς και κατώφλι εισόδου στη Βουλή 5%. Η Ακσενέρ αναμένεται να προκαλέσει αρκετή ζημιά στη συμμαχία μεταξύ του Ερντογάν και του πρώην πολιτικού της προϊσταμένου, δεδομένου ότι αντλεί ψηφοφόρους από τη δεξαμενή του Μπαχτσελί.

Ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς είναι ο μοναδικός υποψήφιος που βρίσκεται στη φυλακή μαζί με άλλους κούρδους βουλευτές και τους περίπου πέντε χιλιάδες εργαζομένους και μέλη του HDP σε ολόκληρη τη χώρα. Ο 45χρονος πολιτικός δεσμεύεται να επανιδρύσει τη δημοκρατία δίνοντας εκτεταμένες εξουσίες στην τοπική αυτοδιοίκηση και να επιλύσει το Κουρδικό με ειρηνικά μέσα. Φιλοδοξία του είναι να φτάσει τουάχιστον το 13% που εξασφάλισε στις εκλογές του 2015.