Πού θα κριθεί το πυρηνικό πόκερ των δύο εκρηκτικών ηγετών

Ολα μοιάζουν έτοιμα για το «πυρηνικό ραντεβού του αιώνα» ανάμεσα σε δύο απρόβλεπτους και εκρηκτικούς ηγέτες. Ντόναλντ Τραμπ και Κιμ Γιονγκ Ουν μας έχουν συνηθίσει σε ύβρεις, απειλές και θεαματικές ανατροπές, που πάντοτε ξαφνιάζουν. Σαν αυτό το ιστορικό τετ α τετ που, αν γίνει, θα είναι το πρώτο ανάμεσα σε εν ενεργεία πρόεδρο των ΗΠΑ και ηγέτη της σταλινικής Βόρειας Κορέας.

Η πολυαναμενόμενη σύνοδος, που ανακοινώθηκε ξαφνικά τον Μάρτιο από τον Τραμπ και ακυρώθηκε εξίσου αιφνιδιαστικά τον Μάιο (πάλι από τον Τραμπ, εν μέσω απειλών για πυρηνικό όλεθρο), φαίνεται πως θα διεξαχθεί τελικά την ερχόμενη Τρίτη 12 Ιουνίου, στις 9 π.μ. (τοπική ώρα) στο πολυτελές θέρετρο Capella, στο τροπικό νησάκι Σεντόζα, στη Σιγκαπούρη.

Πλην νέου απροόπτου, λοιπόν, Κιμ και Τραμπ (ναι, ο «μικρός πυραυλάνθρωπος» και ο «ψυχικά διαταραγμένος γεροξεκούτης») θα σφίξουν τα χέρια και θα αρχίσουν ένα πυρηνικό παζάρι υψηλού ρίσκου και μεγάλης αβεβαιότητας ως προς το αποτέλεσμα.

Στη μία πλευρά του τραπεζιού θα καθίσει ο 34χρονος γόνος της δυναστείας των Κιμ, ενός απομονωμένου, φτωχού, καταπιεστικού, αλλά πυρηνικού κομμουνιστικού καθεστώτος της Ασίας. Που έχει αφιερώσει τρεις δεκαετίες στην ανάπτυξη πυρηνικών κεφαλών και βαλλιστικών πυραύλων (ικανών πλέον να χτυπήσουν τις ηπειρωτικές ΗΠΑ).

Ο Κιμ ισχυρίζεται ότι είναι πλέον έτοιμος για την «αποπυρηνικοποίηση της κορεατικής χερσονήσου» με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας του. Αλλά το καθεστώς έχει κάνει παρόμοιες δηλώσεις καλών προθέσεων στο παρελθόν και ουδέποτε κατέθεσε τα πυρηνικά όπλα, που είναι η εγγύηση για την ασφάλεια και την επιβίωσή του.

Στην άλλη πλευρά του τραπεζιού θα καθίσει ένας 71χρονος πρόεδρος διαφορετικός από κάθε προηγούμενο στην ιστορία των ΗΠΑ (για να το πούμε ευγενικά): αλλοπρόσαλλος, ιδιότροπος, νάρκισσος, προσβλητικός, άπειρος και αδιάβαστος στα γεωστρατηγικά. Αλλά απολύτως πεπεισμένος ότι τα αλάθητα ένστικτά του –η αίσθησή του για την «Τέχνη του ντιλ» (όπως τιτλοφορείται το μπεστ σέλερ του Τραμπ) –είναι πάντα ο καλύτερος οδηγός για δράση.

Εχοντας πει τα πάντα και τα αντίθετά τους, ο νεόκοπος ειρηνοποιός Τραμπ άλλαξε πάλι δόγμα: τώρα λέει πως εγκατέλειψε τη «στρατηγική της μέγιστης πίεσης» και την επιμονή για «πλήρη, επαληθεύσιμη και μη αναστρέψιμη καταστροφή του πυρηνικού οπλοστασίου» της Β. Κορέας ως όρο για κάθε άλλη συζήτηση.

Βλέποντας τα αδιέξοδα, για να μειώσει τις τεράστιες προσδοκίες που μόνος του δημιούργησε, ο Τραμπ μιλάει πλέον απλώς για μια σύνοδο «να γνωριστούμε, συν» («getting-to-know-you, plus»). Αποδέχθηκε δηλαδή ότι οποιαδήποτε μελλοντική αποπυρηνικοποίηση της Β. Κορέας δεν θα είναι αποτέλεσμα μιας συμφωνίας «όλα σε ένα τώρα αμέσως, ή τίποτα», όπως επέμενε στην αρχή, αλλά μια σταδιακή διαδικασία, με τη διεξαγωγή πολλών συνόδων στο μέλλον (επομένως με αμοιβαίες παραχωρήσεις και ανταλλάγματα), όπως ήθελε ο Κιμ.

Αλλά χωρίς ένα ουσιαστικό «συν» υπό τη μορφή σημαντικής προόδου προς την κατεύθυνση του αφοπλισμού, η συνάντηση θα θεωρηθεί ευρέως ως αποτυχία, άλλο ένα φιάσκο που θέλει να αποφύγει πάση θυσία ο Τραμπ.

Μετά τις θυελλώδεις αντιδράσεις για την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη διεθνή συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, ο Τραμπ χρειάζεται απεγνωσμένα μια μεγάλη επιτυχία στην εξωτερική πολιτική, για να μπορέσει να παρουσιάσει, επιτέλους, μια νίκη (και να κερδίσει το Νομπέλ Ειρήνης που δεν κρύβει ότι θεωρεί πως του αξίζει).

Για να το πετύχει, όμως, το τίμημα (και το ρίσκο) θα είναι υψηλό: αναλυτές εκτιμούν ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν σημαντικές χειρονομίες για αυτό που θέλει περισσότερο ο Κιμ: εγγυήσεις ασφάλειας (δηλαδή την αποχώρηση αμερικανών στρατιωτών που σταθμεύουν στη Ν. Κορέα, τέλος στις απειλές από τα βομβαρδιστικά Β1-Β στις κοινές στρατιωτικές ασκήσεις ΗΠΑ – Ν. Κορέας κ.λπ.).

Ολοι ξέρουν πώς θα μοιάζει η αποτυχία: χειραψίες, φωτογραφίες, και μια γενικόλογη διακήρυξη που θα μεταθέτει τον κοινό στόχο της «αποπυρηνικοποίησης» στο μέλλον.

Αλλά τι θα κρίνει την «επιτυχία»; Ειδικοί περιμένουν να δουν ποια χαρτιά θα πέσουν στο τραπέζι του πυρηνικού πόκερ και με ποια σειρά. Οι περισσότεροι πιθανολογούν ότι θα υπάρξουν μερικές εύκολες και γρήγορες παραχωρήσεις: ο Κιμ αναμένεται να επισημοποιήσει το ισχύον μορατόριουμ πυρηνικών και πυραυλικών δοκιμών και θα μπορούσε να προχωρήσει περαιτέρω, δηλώνοντας ένα ανώτατο όριο για το πάγωμα του οπλοστασίου του, και για άλλες πυρηνικές δραστηριότητες, όπως ο εμπλουτισμός ουρανίου.

Το κρίσιμο είναι αλλού: πόσο σαφής θα είναι ο ορισμός της «αποπυρηνικοποίησης», και αν ο Κιμ θα δεσμευθεί σε ένα χρονοδιάγραμμα. Αν δεν πάρει μια τέτοια, λεπτομερή και συγκεκριμένη δήλωση περί διάλυσης του πυρηνικού οπλοστασίου της Β. Κορέας, ο Τραμπ θα φύγει από τη Σιγκαπούρη χαμένος, λένε πολλοί αναλυτές.

Κάτι άλλο που αναμένεται στην αρχική προσφορά του Κιμ είναι μια συμφωνία που θα επιτρέψει σε διεθνείς επιθεωρητές να επισκεφθούν τις δηλωμένες πυρηνικές εγκαταστάσεις του καθεστώτος, κυρίως το πυρηνικό συγκρότημα στο Γιονγκμπιόν.

Αλλά τέτοιες παραχωρήσεις έχει προσφέρει η Β. Κορέα και στο παρελθόν. Για να θεωρηθεί επιτυχία αυτή η σύνοδος, ο Κιμ θα πρέπει να προχωρήσει περισσότερο.

Στη Σιγκαπούρη, ή σε επόμενες συναντήσεις, οι ΗΠΑ είναι πιθανό να ζητήσουν πλήρη απογραφή του πυρηνικού του προγράμματος, δηλωμένου και αδήλωτου –ζήτημα για το οποίο κατέρρευσαν προηγούμενες συνομιλίες. Και για να έχει νόημα οποιαδήποτε αποπυρηνικοποίηση, θα πρέπει ο Κιμ να δώσει πρόσβαση σε επιθεωρητές (π.χ. από τη Διεθνή Υπηρεσία Ατομικής Ενέργειας) για την επαλήθευση.

Ο Τραμπ έχει διάφορους τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να ανταποδώσει. Ενας είναι οι λεγόμενες «αρνητικές διαβεβαιώσεις ασφαλείας», μια δέσμευση να μην επιτεθεί στη Β. Κορέα, κάτι που έχει ήδη υπαινιχθεί σε tweets και περιστασιακά σχόλιά του. Εχει επίσης δηλώσει πρόθυμος να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με στόχο μια επίσημη ειρηνευτική συνθήκη για να τερματιστεί ο πόλεμος της Κορέας (που τελείωσε μόνο με ανακωχή μεταξύ Νότου και Βορρά, το 1953).

Αλλά τίποτε από αυτά δεν θα γίνει εύκολα ή γρήγορα: η πλήρης διάλυση του οπλοστασίου της Βόρειας Κορέας (που εκτιμάται σε 20-30 πυρηνικές κεφαλές), η καταστροφή των πυραύλων και η απομάκρυνση των σχάσιμων υλικών και της παραγωγικής ικανότητας είναι πιθανό να διαρκέσουν τουλάχιστον μια δεκαετία, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Ταυτόχρονα, η Πιονγκγιάνγκ θα πρέπει να προσχωρήσει στη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Οπλων (NPT) και να υπογράψει τη Συνθήκη για την Πλήρη Απαγόρευση των Πυρηνικών Δοκιμών (CTBT) ώστε να επισημοποιηθεί το μη πυρηνικό καθεστώς της Β. Κορέας.

Οσο για το «καρότο», τη χαλάρωση των οικονομικών κυρώσεων που «καίνε» τον Κιμ, και αυτές θα αρθούν στο μέλλον, και σε δόσεις (οι αμερικανικές από το Κογκρέσο, και οι διεθνείς από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ) –ώστε να διασφαλιστεί κάποτε η θέση της Β. Κορέας στα διεθνή θεσμικά όργανα, στο πλαίσιο μιας γενικής και μακροχρόνιας ομαλοποίησης των διπλωματικών σχέσεων.

Για «πολιτικό θέατρο και σόου» άνευ ουσίας μιλούν οι «New York Times». «Δεν υπάρχει στρατηγική, και ό,τι υπάρχει αλλάζει κάθε τρεις και λίγο. Από τη “μέγιστη πίεση”, το “λιβυκό μοντέλο”, την ακύρωση και τις απειλές για πυρηνικό αφανισμό, περάσαμε στο “να γνωριστούμε καλύτερα”, και ποιος ξέρει τι θα ακούσουμε αύριο…».

Για «διπλω-ψυχαγωγία», σαν να λέμε διπλωματία και ψυχαγωγία δύο σε ένα (diplotainment), γράφει η «Washington Post». Η μεγάλη αμερικανική εφημερίδα, που έχει άχτι αυτόν τον πρόεδρο, ο οποίος χαρακτηρίζει τα παραδοσιακά ΜΜΕ «εχθρούς του λαού», κρίνει ότι η πολιτική Τραμπ για την πυρηνική Β. Κορέα είναι «μια στρατηγική που ξεδιπλώνεται σε κοινή, δημόσια θέα εδώ και 16 μήνες, με δραματικές στιγμές φτιαγμένες για την τηλεόραση, με στόχο να επικεντρώσουν την παγκόσμια προσοχή στη ριψοκίνδυνη αντιπαράθεσή του με τον δικτάτορα Κιμ Γιονγκ Ουν».
«Διπλωματία Τραμπ; Είναι το είδος που ακούγεται ωραία στην TV και στο Twitter αλλά συγκρούεται με την πραγματικότητα» γράφει ο «New Yorker».

Υπάρχουν και κάποιοι που βλέπουν λογική στο χάος, την αναταραχή, τις αντικρουόμενες δηλώσεις, την αβεβαιότητα και τη σύγχυση. Ηθελημένος σκοπός του Τραμπ, λένε, είναι να αποσταθεροποιήσει με όλα αυτά τον αντίπαλο, και μετά να υπαγορεύσει τους όρους του από θέση ισχύος.

Αλλά οι περισσότεροι αναλυτές εκτιμούν πως μετά το Ιράν ο Τραμπ χρειάζεται απελπισμένα μια νίκη. Εχει μιλήσει για την προοπτική της «Παγκόσμιας Ειρήνης» φουσκώνοντας τις προσδοκίες για το αποτέλεσμα. Είναι δυνατόν αυτός ο πρόεδρος, με τέτοιον χαρακτήρα, να ανακοινώσει μια αποτυχία μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες ολόκληρου του κόσμου;

Ετσι, ο «Guardian» προβλέπει πως «αν ο Κιμ του προσφέρει κάτι που θα μπορούσε να το πουλήσει σαν νίκη στο κοινό του, ο σόουμαν Τραμπ θα μπει στον πειρασμό να το αρπάξει. Και όταν αυτό το κάτι θα αποδειχθεί πολύ λιγότερο από τον πλήρη και επαληθεύσιμο, μη αναστρέψιμο αφοπλισμό, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τραμπ θα βρεθεί αντιμέτωπος με ένα πραγματικό δίλημμα: να παραιτηθεί από τις αυταπάτες ότι θα μπορέσει να πείσει τη Βόρεια Κορέα να αφοπλιστεί, και από την ψευδαίσθηση ότι θα κλείσει με τον Κιμ καλύτερη συμφωνία από εκείνη του Ομπάμα για τα πυρηνικά του Ιράν, ή να επιστρέψει στις πυραυλικές απειλές και να ρισκάρει πυρηνικό πόλεμο;».

Αντίθετα από τον Τραμπ, ο Κιμ φαίνεται να ξέρει τι θέλει: ασφάλεια, διεθνή αναγνώριση και λεφτά. Αυτά τα τρία έχει στο μυαλό στον δρόμο για τη Σιγκαπούρη. Και οι περισσότεροι αναλυτές λένε ότι πηγαίνει σε αυτή τη σύνοδο με πλεονεκτήματα. Κατ’ αρχάς, το τετ α τετ με τον Τραμπ θα είναι από μόνο του μεγάλο βραβείο, γιατί θα δώσει στον Κιμ ό,τι λαχταράει περισσότερο: διεθνή αναγνώριση και νομιμοποίηση.

Ο «πυρηνικός δικτάτορας» της Ασίας θέλει να καθίσει στο τραπέζι ως ισότιμος με την παγκόσμια υπερδύναμη. Ακόμα και αν δεν πάρει τίποτε άλλο, μια ευκαιρία για φωτογραφίες και δηλώσεις πλάι στον πιο ισχυρό ηγέτη του ελεύθερου κόσμου θα είναι πρωτοφανής επιτυχία παγκόσμιων δημοσίων σχέσεων για ένα κράτος-παρία.
Αλλά εδώ έγκειται ο κίνδυνος για τους Αμερικανούς. Μια σύνοδος κορυφής με εν ενεργεία πρόεδρο των ΗΠΑ θεωρείται εδώ και δεκαετίες από τους Βορειοκορεάτες ως έπαθλο, όχι ως κίνητρο για να ξεκινήσει η διαδικασία αποπυρηνικοποίησης.

Δεδομένου ότι κληρονόμησε την αυταρχική εξουσία μετά τον θάνατο του πατέρα του το 2011, όταν ήταν μόλις 27 ετών, ο Κιμ πάσχισε να εδραιωθεί ως νόμιμος διάδοχος της μοναδικής κομμουνιστικής δυναστείας του κόσμου. Και τα πυρηνικά ήταν ο καλύτερος τρόπος για να το καταφέρει. Σήμερα, μετά από έξι ατομικές δοκιμές, λέει πως έχει καταστήσει τη Β. Κορέα ένα «πανίσχυρο πυρηνικό έθνος» (την ώρα που το 70% του πληθυσμού υποσιτίζεται, σύμφωνα με τον ΟΗΕ).

Φαίνεται, επίσης, ότι οι Βορειοκορεάτες μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία γνωρίζοντας περισσότερα για τον Τραμπ από όσα ξέρουν οι Αμερικανοί για τον Κιμ.