Η Ιταλία στο κλαμπ των λαϊκιστών

Ακολουθώντας τη νέα τάση του ψηφιακού… λαϊκισμού, νωρίς το πρωί της Πέμπτης, ο ηγέτης της ξενοφοβικής Λέγκας στην Ιταλία Ματέο Σαλβίνι ενημερώνει τους συμπατριώτες του μέσω Twitter πως «Εργαζόμαστε για εσάς», ενώ η ανάρτηση συνοδεύεται από φωτογραφία στην οποία ο ίδιος ακουμπά όλο χαμόγελο έναν εκσκαφέα, σε μια έμμεση αλλά σαφή αναφορά ότι είναι έτοιμος να απομακρύνει το σάπιο χώμα από το χωράφι της πολιτικής σκηνής και να αναλάβει δράση.

Λίγες ώρες νωρίτερα ο Σαλβίνι είχε περάσει το κατώφλι του εμβληματικού «Μοντετσιτόριο» στη Ρώμη, την έδρα της Κάτω Βουλής, προκειμένου να διαβουλευτεί με τον αρχηγό του ευρωσκεπτιστικού Κινήματος των Πέντε Αστέρων Λουίτζι Ντι Μάιο, γι’ αυτό που μέχρι και την περασμένη Δευτέρα αμφότεροι αρνούνταν μετ’ επιτάσεως: τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας.

Η απρόσμενη εξέλιξη ήρθε έπειτα από μια δραματική ομιλία-έκκληση του ιταλού προέδρου προς τους δύο νικητές της κάλπης να αναλάβουν τις ευθύνες τους, καθώς ο χρόνος πιέζει ασφυκτικά, το «ευρωπαϊκό οικοδόμημα σείεται» από έναν «άνεμο πολέμου που έχει ενσκήψει, με τα προβλήματα της Ιταλίας να απειλούν τη σταθερότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη».

Ο Σέρτζιο Ματαρέλα είχε προτείνει τον σχηματισμό «ουδέτερης» κυβέρνησης ως το τέλος του έτους προκειμένου να ψηφίσει τον προϋπολογισμό, να αποφύγει το κερδοσκοπικό όργιο σε βάρος της Ιταλίας και να εξασφαλίσει ότι η Ρώμη θα εκπροσωπηθεί όπως πρέπει στην κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής στα τέλη Ιουνίου.

Υπό αυτή τη συνθήκη, οι πρωταγωνιστές των εξελίξεων αποφάσισαν να ρίξουν νερό στο κρασί τους, πρωτίστως ο Σαλβίνι που μέχρι τελευταία στιγμή προέκρινε την πρόωρη προσφυγή στην κάλπη, μιας και δημοσκοπικά η Λέγκα κατέγραψε άνοδο από το 17,4% στο 24,4% μέσα σε εννέα εβδομάδες από τις εκλογές Μαρτίου, ενώ επέμενε πως δεν προτίθεται να στηρίξει μια κυβέρνηση που «εκκολάφθηκε με τη σφραγίδα του Βερολίνου, της Μέρκελ και του Μακρόν».

Αφού έδωσαν τα χέρια, οι δύο ευρωσκεπτικιστές πολιτικοί αρχηγοί σημείωσαν ότι έχει γίνει σημαντική πρόοδος για τον σχηματισμό κυβέρνησης, τη σύνθεση του Υπουργικού Συμβουλίου αλλά και την επιλογή ενός υποψηφίου πρωθυπουργού, ένα «τρίτο» πρόσωπο το χαρακτήρισε ο ιταλικός Τύπος.

«Η εξέλιξη αυτή αποτελεί επιστέγασμα αδιεξόδου, όχι βήμα επίλυσης της πολιτικής κρίσης» σχολίαζε το πρακτορείο Reuters. «Η Ιταλία θα γίνει ένα είδος εργαστηρίου λαϊκισμού ικανού να ανησυχήσει τους γείτονες και τους συμμάχους μας» ανέφερε στο κύριο άρθρο της η εφημερίδα «La Repubblica». «Θα είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας που θα κυβερνά ένα μείγμα από ευρωσκεπτικιστές και αντιευρωπαϊστές» σημείωναν αναλυτές.

Μέχρι το τέλος της ερχόμενης εβδομάδας αναμένεται να ορκιστεί η νέα κυβέρνηση, η οποία θα απαρτίζεται από ένα Υπουργικό Συμβούλιο μικρότερο των 20 ατόμων. Το κυβερνητικό πρόγραμμα έχει εν πολλοίς καθοριστεί, ούτως ή άλλως τόσο η Λέγκα όσο και τα Πέντε Αστέρια έχουν κοινές απόψεις κυρίως στο ζήτημα των δημοσιονομικών περιορισμών από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ ερώτημα παραμένει ποιο πρόσωπο θα ηγηθεί αυτού του λαϊκίστικου πειράματος, που έσπευσε να χαιρετίσει ένας εκ των πρωτεργατών του Brexit στη Μεγάλη Βρετανία, o αρχηγός του Kόμματος Ανεξαρτησίας Νάιτζελ Φάρατζ.

Τα δύο κόμματα έχουν αγωνιστεί με πάθος κατά των Βρυξελλών και της Ευρωπαϊκής Ενωσης και η Λέγκα συγκεκριμένα που συμμάχησε προεκλογικά με τη Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι –να θυμίσουμε ότι έθετε ως προαπαιτούμενο της συμμαχίας την ευρωπαϊκή πορεία –δεν έχει πλέον καμία δέσμευση μαζί του.

Ο Καβαλιέρε ανεξάρτητα από το αν δεν παραστεί στον… γάμο, έδωσε την ευλογία του για αυτή την πολιτική «παντρειά». Εφτάψυχος γαρ, γνωρίζει ότι όντας στην αντιπολίτευση και με δεδομένες τις δυσκολίες που θα κληθεί να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση, έχει έστω και μικρές πιθανότητες να αντλήσει πολιτικό κεφάλαιο. Αντίθετα αν επικρατούσε το σενάριο των πρόωρων εκλογών, με το δημοσκοπικό 7% που καταγράφει σήμερα η Forza Italia, ήταν από χέρι τελειωμένος.

Επιστροφή στη λιρέτα;

Οι εξελίξεις έφεραν νευρικότητα στις αγορές και εύλογα αρκετή ανησυχία στην Ευρώπη που αναρωτιέται ποια θα είναι η επόμενη μέρα μιας κυβέρνησης της οποίας τα μέλη αμφισβητούν εκ βάθρων την πολιτική της λιτότητας, το ευρωπαϊκό κατεστημένο, το ίδιο το ενιαίο νόμισμα και μέχρι πρότινος τη σημασία ύπαρξης της χώρας στην ευρωπαϊκή οικογένεια.

Αν και επί του παρόντος οι δύο ηγέτες απορρίπτουν το σενάριο δημοψηφίσματος με ερώτημα ένα Italexit, η συζήτηση για ένα παράλληλο νόμισμα ως εναλλακτική της εξόδου από το ευρώ δεν έχει εγκαταλειφθεί, πολύ δε περισσότερο όταν άπαντες συνομολογούν ότι το σενάριο της απώλειας του δημοσιονομικού στόχου που θέτει η Ευρώπη είναι ορατό, από τη στιγμή που οι νέοι εταίροι προτίθενται να καταργήσουν διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε συντάξεις και αγορά εργασίας που έγιναν τα τελευταία έτη.

Η Λέγκα συγκεκριμένα θέτει το ζήτημα του ενιαίου φορολογικού συντελεστή (flat tax), το Κίνημα των Πέντε Αστέρων από την πλευρά του δίνει προτεραιότητα στο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα (750 ευρώ), ενώ κανείς εκ των δύο δεν συνηγορεί σε περικοπές ώστε να υπάρξει αντιστάθμισμα σε αυτά τα μέτρα.

Χωρίς ευρωπαϊκή πυξίδα

Η Ιταλία, ένα από τα ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης – στη Ρώμη εξάλλου υπογράφηκαν οι Συνθήκες που δημιουργούσαν την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) – σήμερα έχει χάσει την ευρωπαϊκή της πυξίδα αλλά και την πίστη της στην ικανότητα της Ευρώπης να εμπνεύσει, να δώσει λύση στα προβλήματά της, «να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των Ιταλών» όπως διαπίστωσε ο ο πρόεδρος Σέρτζιο Ματαρέλα στην «αποκαλυπτική», όπως χαρακτηρίστηκε, ομιλία του. Για τον ίδιο αλλά και πολλούς παρατηρητές, η άνοδος του λαϊκισμού στη γείτονα αποτελεί μια προειδοποιητική κραυγή προς τη Ευρώπη. Οσο οξύμωρο κι αν είναι αυτό που γίνεται σήμερα στην Ιταλία, άλλοτε πρωτοπόρο της ηπείρου σε σειρά ζητημάτων, στο μέλλον ίσως δοκιμαστεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Και όσο η Ευρώπη συνεχίσει να κωφεύει, ο λαϊκισμός θα κερδίζει ολοένα και περισσότερο έδαφος. «Η ευρωπαϊκή ενότητα κατεπείγει» είπε ο Ματαρέλα, στέλνοντας σήμα κινδύνου.