Πυρηνικό πόκερ του Τραμπ με Ιράν και Β. Κορέα

Η «πυρηνική διπλωματία» του Ντόναλντ Τραμπ φθάνει στο σημείο μηδέν μέσα στις επόμενες εβδομάδες: ως αυτό το Σάββατο ο αμερικανός πρόεδρος θα ανακοινώσει αν θα παραμείνει στη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν, ενώ στα τέλη Μαΐου ή αρχές Ιουνίου θα συναντηθεί με τον ηγέτη της Βόρειας Κορέας για τα πυρηνικά της Πιονγκγιάνγκ. Η προσέγγισή του στις δύο αυτές περιπτώσεις δεν θα μπορούσε να ήταν πιο διαφορετική: σκληροπυρηνικός με το Ιράν, συμφιλιωτικός με τη Βόρεια Κορέα.

Οι δύο περιπτώσεις όμως συνδέονται: πολλοί προειδοποιούν τον Τραμπ ότι αν υπαναχωρήσει στη συμφωνία με το Ιράν, την οποία συνυπέγραψαν οι ΗΠΑ το 2015, η Ουάσιγκτον θα έχει μειωμένη αξιοπιστία όταν θα διαπραγματεύεται με την Πιονγκγιάνγκ. Πώς θα εγγυηθεί στον βορειοκορεάτη ηγέτη ότι ένας επόμενος αμερικανός πρόεδρος δεν θα υπαναχωρήσει σε τυχόν συμφωνία με τη Βόρεια Κορέα;

Οι δύο περιπτώσεις έχουν ένα ακόμη κοινό στοιχείο: τον Μπαράκ Ομπάμα. Η μεγάλη διπλωματική επιτυχία του προκατόχου του Τραμπ ήταν η συμφωνία με το Ιράν, και αυτός θεωρείται ένας από τους λόγους της απέχθειας του Τραμπ προς αυτή. Ο αμερικανός πρόεδρος όμως θέλει να αφήσει μια παρόμοια σφραγίδα με αυτή του προκατόχου του στην «πυρηνική διπλωματία». Γι’ αυτό άδραξε την ευκαιρία και έκανε στροφή 180 μοιρών σε σχέση με τη Βόρεια Κορέα, την οποία μέχρι πολύ πρόσφατα «έλουζε» με βαρύτατες εκφράσεις.

Προς το παρόν όλα τα μάτια είναι στραμμένα στον Λευκό Οίκο, αναμένοντας την απόφασή του για τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν (JCPOA). Οι περισσότεροι αναλυτές πιστεύουν ότι αυτή θα είναι αρνητική: ο Τραμπ θα αποσυρθεί από την JCPOA –που υπέγραψε το Ιράν με τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την Κίνα, τη Γαλλία, τη Βρετανία και τη Γερμανία και την οποία ο Τραμπ χαρακτηρίζει «χειρότερη όλων των εποχών» -, θα επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν και οι επιπτώσεις θα είναι σοβαρές για την περιφερειακή σταθερότητα και ασφάλεια, καθώς και για τις παγκόσμιες προσπάθειες για τον περιορισμό των πυρηνικών.

Μεγάλη σημασία όμως έχει και η απάντηση της Τεχεράνης: θα μπορούσε να αποφασίσει να αποσυρθεί από την παγκόσμια Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών (NPT) ή να μην αποσυρθεί αλλά να αρχίσει να εμπλουτίζει ουράνιο σε βαθμό υψηλότερο από το 3,6% που του επιτρέπει η JCPOA, παράγοντας ουράνιο κατάλληλο για πυρηνική βόμβα.

Η αντίδραση του Ιράν όμως θα επηρεαστεί από τη στάση που θα κρατήσουν οι υπόλοιπες χώρες που υπογράφουν την JCPOA, κυρίως από τον βαθμό στον οποίο οι γαλλικές, γερμανικές και βρετανικές εταιρείες θα συνεχίσουν να κάνουν μπίζνες με το Ιράν, παρακάμπτοντας τις αμερικανικές απειλές για αποκλεισμό τους από το αμερικανικό τραπεζικό σύστημα, και από τον βαθμό στον οποίο η Ρωσία και η Κίνα θα υποστηρίξουν διπλωματικά την Τεχεράνη.

Αν η JCPOA καταρρεύσει, οι περιφερειακές επιπτώσεις θα μπορούσαν να πάρουν τη μορφή αυξημένων επιθέσεων κατά αμερικανικών στόχων από σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ, επιθέσεις κατά ισραηλινών στόχων από σιιτικές πολιτοφυλακές στη Συρία, αυξημένη υποστήριξη προς τους Χούθι και κλιμάκωση του πολέμου στην Υεμένη και αποσταθεροποίηση του Λιβάνου όπου η σιιτική Χεζμπολάχ αποτελεί τη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη. Στις σημερινές εκλογές στον Λίβανο η Χεζμπολάχ συνεργάζεται με τον αντίπαλό της πρωθυπουργό Σαάντ αλ Χαρίρι αλλά αν η JCPOA καταρρεύσει, η Τεχεράνη θα μπορούσε να την πιέσει να τερματίσει τη συνεργασία.

Από όλα τα «μέτωπα» της περιοχής, εκείνο ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ είναι το πιο επικίνδυνο. Αυτή την εβδομάδα, ο ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου, μεγάλος πολέμιος της JCPOA, προχώρησε σε τρεις ενέργειες με στόχο να την υπονομεύσει –φέρνοντας παράλληλα τις δύο χώρες πιο κοντά σε ενδεχόμενη στρατιωτική σύρραξη. Την περασμένη Κυριακή το Ισραήλ έπληξε στρατιωτικές βάσεις στη Συρία, σκοτώνοντας τουλάχιστον 16 άτομα από τα οποία οι 11 ήταν Ιρανοί, και καταστρέφοντας μια αποθήκη με 200 πυραύλους εδάφους αέρος που είχε πρόσφατα παραδώσει το Ιράν, το οποίο προκάλεσε δόνηση 2,6 ρίχτερ.

Την επομένη, ο Νετανιάχου πραγματοποίησε μια «θεατρική» παρουσίαση στοιχείων ότι το Ιράν εξαπατά τη διεθνή κοινότητα σε σχέση με το πυρηνικό του πρόγραμμα. Οσο ο Νετανιάχου παρουσίαζε τις «αποδείξεις» σε τηλεοπτική μετάδοση, η ισραηλινή Βουλή πέρασε νομοσχέδιο το οποίο σε «εξαιρετικές συνθήκες» επιτρέπει στον Πρωθυπουργό και στον υπουργό Αμυνας να κηρύξουν μόνοι τους πόλεμο σε άλλη χώρα (ενώ προηγουμένως χρειαζόταν έγκριση από το Υπουργικό Συμβούλιο).

Μισή ώρα μετά την παρουσίαση του Νετανιάχου, ο Τραμπ πραγματοποίησε ομιλία στην οποία υποστήριξε ότι οι «αποδείξεις» που παρουσίασε ο ισραηλινός πρωθυπουργός «έδειξαν πως έχει 100% δίκιο όταν επικρίνει τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν». Ο νέος υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και μεγάλος ιέρακας όσον αφορά το Ιράν Μάικ Πομπέο δήλωσε ότι υποστηρίζει το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπίζεται τον εαυτό του.

Πού τελειώνει όμως αυτό το δικαίωμα; Το Ισραήλ διαθέτει μεγάλο πυρηνικό οπλοστάσιο που καλύπτεται από πλήρη αδιαφάνεια. Ο πρώτος πρωθυπουργός της χώρας Νταβίντ Μπεν Γκουριόν εισήγαγε το πυρηνικό πρόγραμμα με γαλλική βοήθεια στη δεκαετία του ’50. Σήμερα πιστεύεται ότι το Ισραήλ –που δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών (ΝΡΤ) –διαθέτει από 100 ως 200 πυρηνικές κεφαλές, αν και μερικοί τις τοποθετούν στις 400. Αν ισχύει ο τελευταίος αριθμός, το Ισραήλ διαθέτει το τρίτο μεγαλύτερο πυρηνικό οπλοστάσιο στον κόσμο. Πρόκειται για ένα «κοινό μυστικό» για το οποίο σχεδόν κανείς από τη διεθνή κοινότητα δεν μιλάει.

Κανένας άλλος εκτός από τον Τραμπ δεν εντυπωσιάστηκε από την παρουσίαση του Νετανιάχου. Η Γαλλία, η Γερμανία και η Βρετανία –που προσπαθούν να πείσουν τον Τραμπ να μην τινάξει στον αέρα τη συμφωνία για τα πυρηνικά του Ιράν –έκριναν ότι όσα παρουσίασε ο Νετανιάχου είναι προ πολλού γνωστά και αφορούν το παρελθόν, καθώς μετά την υπογραφή της συμφωνίας, το Ιράν, που ελέγχεται στενά από επιθεωρητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), δεν συνεχίζει τις πυρηνικές του δραστηριότητες. Οι τρεις ευρωπαϊκές χώρες προσπαθούν να συμβιβάσουν τα πράγματα, προτείνοντας στον Τραμπ να προστεθεί ένα παράρτημα στη συμφωνία του 2015, το οποίο όμως απορρίπτει δημοσίως η Τεχεράνη.