Το ανέκδοτο λέει ότι το μακρινό 1933, όταν η Δανία κέρδισε ένα δικαστήριο κατά της Νορβηγίας για τη διεκδίκηση της Γροιλανδίας, στο Οσλο άνοιξαν σαμπάνιες, ενθουσιασμένοι που ξεφορτώθηκαν αυτή την τεράστια, παγωμένη και άχρηστη αποικία στον Αρκτικό Ωκεανό.

Ποιος ήθελε να πληρώνει ζεστό χρήμα για μια χούφτα «βάρβαρους» Ινουίτ, αυτόχθονες Εσκιμώους που κυνηγούσαν πολικές αρκούδες και τρέφονταν με φώκιες στο κατεψυγμένο και έρημο νησί;

Οι πάγοι λιώνουν

Αλλά οι καιροί έχουν αλλάξει –κυριολεκτικά στην περίπτωση της Γροιλανδίας. Οι πάγοι λιώνουν λόγω του φαινομένου του θερμοκηπίου, αποκαλύπτοντας σιγά-σιγά αυτό που αναμένεται να γίνει προς τα τέλη του 21ου αιώνα το «Ελντοράντο» της Αρκτικής, ένας «Χρυσός Πόλος» ανεκμετάλλευτου ορυκτού θησαυρού: πετρέλαιο, φυσικό αέριο, ουράνιο, χρυσός και σπάνιες γαίες κρύβονται σε αφθονία κάτω από τους πάγους.
Να γιατί οι Γροιλανδοί, μόλις 56.000 κάτοικοι (το 86% φτωχοί ιθαγενείς Ινουίτ), ονειρεύονται απόσχιση και ανεξαρτησία από τη Δανία, μέρος της οποίας είναι επισήμως η πατρίδα τους. Και να γιατί το αραιοκατοικημένο και σκοτεινό πολικό νησί τους (δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο μετά την Αυστραλία, με έκταση όσο τέσσερις Γαλλίες) έχει γίνει μαγνήτης επενδυτικού ενδιαφέροντος –ιδίως και εσχάτως από τη Λαϊκή Κίνα.
Προσθέστε τη γεωπολιτική σημασία (η αεροπορική βάση των ΗΠΑ στη Θούλη, στα βορειοδυτικά, 2.000 χλμ. από τις ακτές του Καναδά, θεωρείται στρατηγικό προπύργιο του ΝΑΤΟ έναντι στη Ρωσία) και βλέπετε γιατί φουντώνει το ενδιαφέρον για τη Γροιλανδία.
Επαιξαν ρόλο και οι εκλογές της περασμένης Τρίτης για την τοπική Βουλή-μινιατούρα με τις 31 έδρες. (Αν και ανήκει στο βασίλειο της Δανίας, η Γροιλανδία έχει ευρεία αυτονομία και αυτοδιοίκηση από το 2009.)
Ολα τα κόμματα πλην ενός, που πήρε 2,9% στις κάλπες, τάσσονται υπέρ της πλήρους ανεξαρτησίας, αλλά σχεδόν οι πάντες ομολογούν ότι είναι ένα «μακροπρόθεσμο όνειρο».
Η χώρα πρέπει πρώτα να σταθεί στα πόδια της, λένε, προσελκύοντας ξένες επενδύσεις για τους ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους και τον τουρισμό, αλλά τα εμπόδια είναι ακόμα πολλά. Μεγαλύτερο, το ανύπαρκτο οδικό δίκτυο (οι μεταφορές γίνονται με έλκηθρα που τα σέρνουν σκύλοι ή από τη θάλασσα ή με ελικόπτερα όταν το επιτρέπει ο καιρός). Η βραδυκίνητη γραφειοκρατία εμποδίζει επίσης την ανάπτυξη. Ετσι, οι επιδοτήσεις από την κεντρική κυβέρνηση στην Κοπεγχάγη (3,6 δισ. κορόνες, ήτοι 483 εκατ. ευρώ τον χρόνο –60% του προϋπολογισμού) είναι όρος επιβίωσης για τους Γροιλανδούς.
Σε αυτό το κλίμα δεν προκάλεσε έκπληξη η μεγάλη άνοδος των φιλελεύθερων Δημοκρατών (Demokraterne) στις κάλπες. Το κόμμα διπλασίασε το ποσοστό του σε σχεδόν 20% και ενδέχεται να μπει για πρώτη φορά στην κυβέρνηση συνασπισμού, με υπόσχεση να μειώσει τους φόρους και κυρίως να προωθήσει τις ξένες επενδύσεις και τις εξορύξεις.
Πρωθυπουργός θα παραμείνει ο Σοσιαλδημοκράτης Κιμ Κίλσεν του κόμματος Siumut, που τερμάτισε πρώτο αλλά με μειωμένο ποσοστό (27% από 34% το 2014). Ο 52χρονος πρώην αστυνομικός κυβερνούσε μέχρι τώρα με το αριστερό – οικολογικό Inuit Ataqatigiit (Κοινότητα των Ινουίτ) που δείχνει ευαισθησία για την προστασία του περιβάλλοντος από την κλιματική αλλαγή και είναι αντίθετο στην εξόρυξη ουρανίου (ήρθε δεύτερο στις κάλπες, χάνοντας επίσης δυνάμεις).

Ελπίζουν στους επενδυτές

Οι πιο ένθερμοι οπαδοί της απόσχισης ονειρεύονται μια διακήρυξη ανεξαρτησίας το 2021, 300 χρόνια αφότου ο δανο-νορβηγός πάστορας Χανς Εγκεντε έκανε την πρώτη αποικιοκρατική ιεραποστολή στην κατεψυγμένη Γροιλανδία των παγανιστών (τότε) Εσκιμώων. Αλλά όλα δείχνουν ότι θα χρειαστούν δεκαετίες ακόμα για να γίνει πραγματικότητα η «πρώτη χώρα των Ινουίτ».
Διεθνείς επενδυτές παρακολούθησαν με ενδιαφέρον τις εκλογές για σημάδια πολιτικής βούλησης για την επανέναρξη των προγραμμάτων εξόρυξης πετρελαίου και ορυκτών. Είχαν αρχίσει το 2009 με την αυτονομία από τη Δανία, αλλά σταμάτησαν λόγω του εξαιρετικά σκληρού κλίματος, των περιβαλλοντικών ανησυχιών και της διεθνούς πτώσης στις τιμές των εμπορευμάτων.
Η πολυαναμενόμενη από τότε άφιξη επενδυτών και μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών από τη Βρετανία, τον Καναδά και την Αυστραλία μόλις τώρα αρχίζει να δίνει κάποια ώθηση στην οικονομία.
Πιθανή νέα πηγή εσόδων αποτελεί και ο τουρισμός, κατά το ισλανδικό πρότυπο. Στην πρωτεύουσα Νουούκ (που είναι πιο κοντά στη Νέα Υόρκη από ό,τι στην Κοπεγχάγη) βλέπουν με θαυμασμό το γειτονικό νησί που χρεοκόπησε μεν στη χρηματοπιστωτική κρίση, αλλά κατάφερε να βγει από την οικονομική καταστροφή αξιοποιώντας, μεταξύ άλλων, την τάση για τουρισμό στην παρθένα φύση του Βορρά.

Μήλον της Εριδος για τους ισχυρούς του πλανήτη

Πριν από τις εκλογές έγινε πολλή συζήτηση για το μέλλον της αλιείας (πρώτη πηγή εισοδήματος και 90% των εξαγωγών), την κλιματική αλλαγή και τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα – ναρκωτικά, αλκοολισμός, υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών και σεξουαλικής κακοποίησης, έλλειψη ευκαιριών για τους νέους.

Αλλά κύριο ερώτημα ήταν πώς θα απεξαρτηθεί η οικονομία από τις επιχορηγήσεις της Δανίας (με ΑΕΠ 2,2 δισ. δολαρίων, μια ανεξάρτητη Γροιλανδία θα ήταν σήμερα η πιο φτωχή χώρα στην Ευρώπη).
Και εδώ μπαίνει ο μεγάλος παίκτης που λέγεται Κίνα – και τα φιλόδοξα σχέδια του προέδρου Σι Τζινπίνγκ για τον λεγόμενο «Παγωμένο Δρόμο του Μεταξιού». Κινεζικές επιχειρήσεις ενδιαφέρονται σφόδρα για την επέκταση τριών αεροδρομίων και για επενδύσεις στον ορυκτό τομέα.

Η Γροιλανδία ανταποκρίνεται: έχει δώσει περισσότερες από 50 άδειες για εξερεύνηση, πολλές από τις οποίες σε κινεζικές επιχειρήσεις (για σπάνιες γαίες, ουράνιο).
Αλλά όταν κινεζική εταιρεία προσπάθησε να αγοράσει μια εγκαταλελειμμένη ναυτική βάση των ΗΠΑ στα τέλη του 2016, η Δανία, η οποία διαχειρίζεται την εξωτερική και αμυντική πολιτική της Γροιλανδίας, παρενέβη την ενδεκάτη ώρα για να μπλοκάρει την πώληση.

Διότι το ενδιαφέρον της Κίνας δεν είναι μόνο οικονομικό – οι «κόκκινοι καπιταλιστές» της Ασίας θέλουν επιρροή στις υποθέσεις της Αρκτικής και η Γροιλανδία εμφανίζεται όλο και περισσότερο σαν «σημείο εισόδου».
ΗΠΑ και ΕΕ ανησυχούν. Η Γροιλανδία είναι από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου γεωστρατηγικό προπύργιο μεταξύ δυτικού ημισφαιρίου, Ρωσίας και Ευρώπης και η βάση στη Θούλη είναι πολύτιμη.

Οσο για την Ευρώπη, κολοσσοί όπως η Shell (Βρετανία, Ολλανδία), η Εni (Ιταλία) και η Statoil (Νορβηγία) δραστηριοποιούνται στις εξορύξεις πετρελαίου στη θάλασσα. Αλλά η εμπειρία της Γροιλανδίας με την ΕΕ ήταν ατυχής. Επειτα από δημοψήφισμα το 1982 εγκατέλειψε την τότε ΕΟΚ λόγω διένεξης με τις Βρυξέλλες για τα αλιεύματα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ