Ακυβερνησίαή σκληρή Δεξιά στην Ιταλία

Απουσία πολιτικού οράματος, απάθεια και εξτρεμισμός. Με έναν λόγο, μια σύγχρονη δημοκρατία σε κρίση. Αυτή όμως είναι η εικόνα της Ιταλίας σήμερα και του νοσηρού κλίματος που διαμορφώνεται στην τελική ευθεία για τις βουλευτικές εκλογές της 4ης Μαρτίου.

Από τη μια, υπάρχει μια πολιτική ηγεσία πολύ κατώτερη των περιστάσεων, που δεν μπορεί να εμπνεύσει ή να εκφράσει μεγάλες ιδέες. Τι πιο χαρακτηριστικό από την επιστροφή του 81 ετών, γραφικού Σίλβιο Μπερλουσκόνι (ακόμα και αν δεν μπορεί να ασκήσει καθήκοντα εξαιτίας καταδικαστικής απόφασης) ο οποίος προβάλλει εαυτόν ως εγγυητή της μετεκλογικής σταθερότητας και ως το μικρότερο κακό από το ετερόκλητο «ποτ πουρί» του Κινήματος Πέντε Αστέρων;

Από την άλλη, ο λαός δεν προσδοκά ότι θα αλλάξει ή θα διορθωθεί κάτι, εξ ου και το μεγάλο ποσοστό αποχής που προβλέπεται, ακόμα και στο 50% στους νέους. Και στο βάθος… φανατισμός, με τα πρόσφατα περιστατικά βίας κατά μεταναστών, που απαντώνται με βία, να δηλητηριάζουν την προεκλογική εκστρατεία, επαναφέροντας στο προσκήνιο αλήστου μνήμης εποχές που πλήγωσαν και δίχασαν βαθιά την ιταλική κοινωνία.

Σήμερα, μία εβδομάδα προτού η Ιταλία προσέλθει στην κάλπη, το σενάριο της ακυβερνησίας προβάλλει ως πιο πιθανό, καθώς με βάση όλους τους δυνατούς υπολογισμούς οι εκλογικοί αριθμοί δεν εξασφαλίζουν σε κανέναν αυτοδύναμη κοινοβουλευτική πλειοψηφία.

Προϊδεάζουν παρ’ όλα αυτά για την πιθανότητα η ακροδεξιά και ευρωσκεπτικιστική Λέγκα του Βορρά του Ματέο Σαλβίνι να βρεθεί στην εξουσία, καθώς ο τρικομματικός συνασπισμός με τη Forza Italia του Σίλβιο Μπερλουσκόνι και το νεοφασιστικό κόμμα Αδέλφια της Ιταλίας είναι η πρώτη πολιτική δύναμη, κοντά στο 35%, ως προς την πρόθεση ψήφου.

Τι θα σημάνει αυτό πρακτικά σε περίπτωση που κυβερνήσουν; Μεταξύ άλλων, αυστηρότερη μεταναστευτική πολιτική, με μαζικές απελάσεις, πολύ δε περισσότερο αν ο Σαλβίνι, ο οποίος υιοθέτησε το προεκλογικό σλόγκαν «Πρώτα οι Ιταλοί» κατά το «Πρώτα η Αμερική» του Ντόναλντ Τραμπ, αναλάβει το υπουργείο Εσωτερικών όπως του έχει τάξει ο Μπερλουσκόνι.

Σε καμία περίπτωση εν τούτοις δεν υφίσταται ενδεχόμενο επιστροφής στο εθνικό νόμισμα, όπως αξίωνε μέχρι πρόσφατα ο ηγέτης του ξενοφοβικού κόμματος, μια και η κριτική του για το ευρώ αποσκοπούσε κυρίως στην προσέλκυση δυσαρεστημένων από τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις ψηφοφόρων.

Εξάλλου, ενδεχόμενο δημοψήφισμα για ένα Italexit –αναφέρει ο Αντριάνο Μποζόνι, ιταλός αναλυτής στο Stratfor –προϋποθέτει αφενός συνταγματικές αλλαγές, και άρα απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή που κανένας δεν εξασφαλίζει, και αφετέρου απορρίπτεται πλέον από την πλειοψηφία των Ιταλών, οι οποίοι ναι μεν αντιπαθούν την ευρωζώνη, όμως κατανοούν τους κινδύνους που συνεπάγεται η εγκατάλειψή της.

Επιστροφή στη λιρέτα αξίωνε μέχρι πρότινος και το Κίνημα Πέντε Αστέρων. Καθώς ο κωμικός ηθοποιός και ηγέτης του Μπέπε Γκρίλο αποχώρησε από την ηγεσία, το Κίνημα εγκατέλειψε την αντιευρωπαϊκή ρητορική, προβάλλοντας μια πιο υπεύθυνη στάση. Προς επίρρωση τούτου, ο μόλις 31 ετών νέος αρχηγός Λουίτζι ντι Μάτζιο ταξιδεύει ανά την Ευρώπη επιχειρώντας να καθησυχάσει, αν όχι να γοητεύσει, επίδοξους επενδυτές.

Ωστόσο, ακριβώς λόγω του πολιτικού χαμαιλεοντισμού των Πέντε Αστέρων, αναλυτές θεωρούν απίθανο αυτό το «μετα-ιδεολογικό», «αριστεροδεξιό» κίνημα που αλλάζει πλατφόρμα ανάλογα με τις περιστάσεις, το κόμμα μιας χούφτας από ερασιτέχνες που κάνουν copy paste ολόκληρα κομμάτια του προεκλογικού προγράμματός του από τη Wikipedia όπως αποκάλυψε η εφημερίδα «Il Post», να αναλάβει σχηματισμό κυβέρνησης, μολονότι έρχεται πρώτο σε ποσοστά, γύρω στο 26%.

Ενα ενδεχόμενο που ίσως αποσοβούσε νέα προσφυγή στην κάλπη και έχει διατυπωθεί πολλές φορές είναι η δημιουργία μεγάλου συνασπισμού ανάμεσα στη Forza Italia του Μπερλουσκόνι και στο Δημοκρατικό Κόμμα του καταποντισμένου δημοσκοπικά Ματέο Ρέντσι. Κάτι που απορρίπτεται από την πλειονότητα της Κεντροαριστεράς που θεωρεί ότι έτσι θα ακύρωνε τη σκληρή αντιμπερλουσκονική γραμμή την οποία υιοθέτησε τις προηγούμενες δεκαετίες.

Το πιθανότερο σενάριο, αυτό δηλαδή της αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης, ή ακόμα και της νέας προσφυγής στην κάλπη, επιτείνει τα προβλήματα της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της ευρωζώνης, η οποία, παρά την αύξηση του ΑΕΠ της κατά περίπου 1,5% για εφέτος, δεν προβλέπεται να αντισταθμίσει την παρατεταμένη οικονομική ύφεση.

Τα ελλείμματα του προϋπολογισμού είναι δύσκολο να μειωθούν εντός του τρέχοντος έτους. Στο μεταξύ ο τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να είναι ασταθής, ενώ το δυσθεώρητο χρέος στο 135% του ΑΕΠ –δεύτερο μεγαλύτερο έπειτα από αυτό της Ελλάδας –καθιστά την Ιταλία εξαιρετικά ευάλωτη στο υψηλότερο κόστος δανεισμού.

Με δεδομένο όμως ότι η χώρα δεν διαθέτει όπως άλλοτε το εργαλείο της υποτίμησης του νομίσματός της για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα, αυτό που προβλέπουν αναλυτές για την επόμενη κυβέρνηση της Ρώμης είναι το εξής: είτε θα προσπαθήσει να επαναδιαπραγματευθεί το Σύμφωνο Σταθερότητας, που βασίζεται κυρίως σε περικοπές δαπανών και αύξηση φόρων, είτε θα επιχειρήσει έναν συμβιβασμό ως προς τις αποκλίσεις στους δημοσιονομικούς στόχους, με τον αστερίσκο ότι δεν θα προκαλέσει υπερβολικό πρόβλημα στην Ενωση.

Λαϊκισμός και ξενοφοβικά ένστικτα

Με αφορμή τα πρόσφατα περιστατικά βίας στο Παλέρμο και άλλες ιταλικές πόλεις, που ρίχνουν λάδι στη φωτιά του ήδη τεταμένου προεκλογικού κλίματος, ο Σαλβατόρε Φέρο, δημοσιογράφος της εφημερίδας «Giornale di Sicilia», σχολιάζει στο «Βήμα»: «Το ότι οι ανησυχίες της μεσαίας τάξης ξυπνούν τον λαϊκισμό και τα ξενοφοβικά ένστικτα είναι μια γνωστή και ευαίσθητη θεωρία. Ο ελληνικός λαός είναι ειδικός επί του θέματος με την άνοδο της Χρυσής Αυγής στην πιο πικρή φάση της κρίσης. Στην Ιταλία τις τελευταίες ημέρες της προεκλογικής εκστρατείας τα πράγματα φαίνεται να πηγαίνουν ένα βήμα παραπέρα. Από πολλούς, οι δολοφονίες με διαφορά λίγης ώρας δύο νεαρών γυναικών – η πρώτη φέρεται να διεπράχθη από Νιγηριανό, στη δεύτερη συνελήφθη ένας Ιταλός – εκλαμβάνονται ως δύο μέτρα και δύο σταθμά».

«Τα βίαια περιστατικά που προέρχονται από τη Δεξιά, όπου το φταίξιμο ρίχνεται στην ανεκτική μεταναστευτική πολιτική, απαντώνται με φασιστικά επεισόδια. Ενας πολιτικός εκπρόσωπος της δεξιάς νεοφασιστικής Forza Nuova ξυλοκοπείται και τραυματίζεται από αντιφασιστική ομάδα στο Παλέρμο και στην Περούτζια, ένα μέλος του μαρξιστικού αριστερού Potere di Popolo τρώει ξύλο από κάποιον δεξιό. Πολλοί μιλούν για επιστροφή στα μολυβένια χρόνια που αιματοκύλισαν την Ιταλία τη δεκαετία του ‘70. Μήπως ξεθάβουμε ιδεολογίες του περασμένου αιώνα, λέγοντας ποιος χρησιμοποιεί καλύτερα τη φασιστική βία; Μιλάμε για μια από τις αμέτρητες εκδηλώσεις ενός ιδεολογικού κενού των νεότερων γενεών; Για σκελετούς που βγαίνουν ξανά από το ντουλάπι; Ποιος ξέρει εάν αυτό δεν είναι το πραγματικό σήμα κινδύνου; Η ανυπαρξία δηλαδή των ιδεών και της ουσίας της δημοκρατίας».