Πόσο απομονωμένη είναι διπλωματικά η Βόρεια Κορέα;

Η Βόρεια Κορέα κάνει ένα σπάνιο άνοιγμα στον έξω κόσμο παίρνοντας μέρος στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες, στη Νότια Κορέα. Αν και η χώρα του «πυρηνικού» δικτάτορα Κιμ Γιονγκ Ουν παρουσιάζεται συχνά ως τελείως απομονωμένη από τον υπόλοιπο κόσμο, η πραγματικότητα είναι ότι διατηρεί διπλωματικούς δεσμούς με σχεδόν 50 κράτη. Ποια είναι αυτά και πόσο στενοί είναι οι δεσμοί τους;

Πίσω από τη φαινομενική απομόνωση της Βόρειας Κορέας βρίσκεται μια παράξενη ανωμαλία, το απροσδόκητα εκτεταμένο διπλωματικό της δίκτυο. Από την ίδρυσή του το 1948, το σταλινικό καθεστώς έχει συνάψει επίσημες διπλωματικές σχέσεις με περισσότερες από 160 χώρες και διατηρεί 55 πρεσβείες και προξενεία σε 48 χώρες.

Ενας μικρότερος αλλά σημαντικός αριθμός κρατών –25 συνολικά –διατηρεί διπλωματικές αποστολές στη Βόρεια Κορέα, ανάμεσά τους η Γερμανία, η Βρετανία και η Σουηδία.

Η Κίνα και η Ρωσία, οι τότε κομμουνιστές μεγάλοι γείτονες, ήταν από τις πρώτες χώρες που συνήψαν διπλωματικές σχέσεις μετά την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κορέας.

Οι ΗΠΑ πιέζουν τώρα τον υπόλοιπο κόσμο να διακόψει τις σχέσεις με την «πυρηνική» Πιονγκγιάνγκ. Ανάμεσα στις χώρες που το έχουν κάνει είναι η Ισπανία, το Κουβέιτ, το Περού, το Μεξικό, η Ιταλία και η Μιανμάρ, που έχουν ανακαλέσει τους πρεσβευτές ή τους διπλωμάτες τους.

Η Πορτογαλία, η Ουγκάντα, η Σιγκαπούρη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και οι Φιλιππίνες έχουν επίσης αναστείλει όλες τις σχέσεις. Αλλά πολλές αποστολές της Βόρειας Κορέας σε όλον τον κόσμο έχουν παραμείνει ανοιχτές για επιχειρηματικούς σκοπούς. Ορισμένες χώρες μάλιστα φαίνεται να ενισχύουν τις σχέσεις τους, ενώ η Πιονγκγιάνγκ συνεργάζεται με αρκετά αφρικανικά κράτη για κατασκευαστικά έργα και διεξάγει συνομιλίες για την ενέργεια και τη γεωργία με άλλα.

Αλλά οι διπλωματικές σχέσεις με τη Βόρεια Κορέα είναι βαθιά προβληματικές. Κατ’ αρχάς, μόνο έξι από τα 35 κράτη-μέλη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) –της διεθνούς οργάνωσης των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών του κόσμου –διατηρούν κάποια αποστολή στην Πιονγκγιάνγκ.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν συνάψει διπλωματικές σχέσεις με τη Βόρεια Κορέα. Ούτε η Ιαπωνία ούτε η Νότια Κορέα. Αυτό σημαίνει ότι οι ΗΠΑ και ορισμένοι από τους στενότερους συμμάχους τους στην Ασία βασίζονται σε άλλες χώρες για τις λιγοστές πληροφορίες που προέρχονται από την Πιονγκγιάνγκ.

Οι πληροφορίες αυτές προέρχονται από χώρες όπως η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Σουηδία, οι οποίες μοιράζονται ένα κτιριακό συγκρότημα εκεί, και μέχρι στιγμής δεν έχουν ανακαλέσει τους πρεσβευτές τους, ούτε έχουν κλείσει τις αποστολές της Βόρειας Κορέας στις πρωτεύουσές τους.

Το δίκτυο των διπλωματικών αποστολών της Βόρειας Κορέας στην Ασία, στην Ευρώπη, στη Μέση Ανατολή και στην Αφρική έχει καθοριστική σημασία για τη δημιουργία εισοδήματος, τόσο νόμιμου όσο και παράνομου, για το καθεστώς, και για την αποφυγή της συνεχώς διευρυνόμενης δέσμης των κυρώσεων.

Οι πρεσβείες είναι σε μεγάλο βαθμό αυτοχρηματοδοτούμενες, και συχνά λειτουργούν ως βιτρίνες για παράνομες δραστηριότητες. Στο Πακιστάν, χώρα ιστορικά φιλική προς την Πιονγκγιάνγκ, μια διάρρηξη στην κατοικία ενός βορειοκορεάτη διπλωμάτη προκάλεσε υποψίες ότι μπορεί να είχε εμπλακεί σε λαθρεμπόριο μεγάλης κλίμακας.

Και στις δύο πλευρές, οι υπηρεσίες πληροφοριών είναι εξαιρετικά καχύποπτες. Παρακολουθούν στενά τους διπλωμάτες και τους θέτουν υπό αυστηρούς ταξιδιωτικούς περιορισμούς. Η Βόρεια Κορέα παρακολουθεί επίσης στενά τους δικούς της διπλωμάτες, φοβούμενη ότι θα μπορούσαν να αποσκιρτήσουν.

Δεδομένων όλων αυτών των προβλημάτων, το προφανές ερώτημα είναι τι μπορεί να επιτύχει η διπλωματία;

Για μερικές σοσιαλιστικές ή κομμουνιστικές χώρες, όπως η Κούβα, η Βενεζουέλα και το Λάος, μια σχέση με τη Βόρεια Κορέα δίνει την εντύπωση της αμοιβαίας ιδεολογικής υποστήριξης. Αλλά σήμερα τέτοιες συντροφικές διπλωματικές σχέσεις διατηρούνται περισσότερο από τον κοινό αντιαμερικανισμό παρά από την κοινή ιδεολογία –όπως συμβαίνει με τη Συρία και το Ιράν.

Δυτικές χώρες που φιλοξενούν βορειοκορεατικές αποστολές και διατηρούν δικές τους στην Πιονγκγιάνγκ, όπως η Γερμανία, θεωρούν ότι αξίζει τον κόπο να έχουν ανοιχτές τις διπλωματικές γραμμές επικοινωνίας, πιστεύοντας ότι η διπλωματία είναι η καλύτερη λύση για το πρόβλημα της Κορέας.

Μπορούν επίσης να παρέχουν μια ανεκτίμητη υπηρεσία: για παράδειγμα, ήταν σουηδοί διπλωμάτες εκείνοι στους οποίους επετράπη η πρόσβαση στον αμερικανό φοιτητή που συνελήφθη στην Πιονγκγιάνγκ το 2016 και πέθανε λίγο μετά την επιστροφή του στις ΗΠΑ.

Ενας πρώην πρεσβευτής του Ηνωμένου Βασιλείου στην Πιονγκγιάνγκ λέει ότι μια πρεσβεία εκεί αξίζει τον κόπο, διότι κοστίζει ελάχιστα και είναι «σε καλή θέση να ενεργεί ως τα μάτια και τα αφτιά της διεθνούς κοινότητας σε μια δυνητικά εκρηκτική κατάσταση».

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρεξ Τίλερσον ανέφερε ότι οι ΗΠΑ μπορεί να είναι πλέον πρόθυμες να μιλήσουν με τη Βόρεια Κορέα, αν «κερδίσει τη θέση της πίσω στο τραπέζι». Αλλά, όποια και αν είναι η γραμμή της κυβέρνησης Τραμπ σχετικά με την αξία της διπλωματίας –είτε με τον Κιμ Γιονγκ Ουν είτε με τον υπόλοιπο κόσμο -, η εύθραυστη κατάσταση του διπλωματικού δικτύου της Βόρειας Κορέας είναι η εξαίρεση στη σύγχρονη εποχή.

Μόνο οκτώ από τις 43 χώρες του ΟΟΣΑ και του G20 έχουν μειώσει το διπλωματικό αποτύπωμά τους τα τελευταία δύο χρόνια, παρά τους προϋπολογισμούς της λιτότητας από την οικονομική κρίση. Είκοσι κράτη μάλιστα επέκτειναν το διπλωματικό τους δίκτυο –ανάμεσά τους η Ουγγαρία, η Τουρκία και η Αυστραλία.

Ετσι, ο ρόλος των πρεσβειών ως κέντρων της διεθνούς διπλωματίας φαίνεται να προσαρμόζεται και να επιβιώνει. Αυτό ισχύει ακόμα και για ένα από τα πιο απομονωμένα καθεστώτα στον κόσμο: όσο υπάρχουν σχέσεις, όσο εύθραυστες και αν είναι, μεταξύ της Πιονγκγιάνγκ και του υπόλοιπου κόσμου, οι διπλωματικές επιλογές για τη Βόρεια Κορέα θα είναι στο τραπέζι.