Όλες οι παραπάνω εξελίξεις δίνουν μια εικόνα της ατμόσφαιρας διχασμού που επικρατεί στην ΕΕ: Από τη μία πολιτικοί όπως ο Βαράντκαρ και ο Μακρόν, που προωθούν στενότερη ευρωπαϊκή συνεργασία, και από την άλλη ηγέτες όπως ο Κουρτς και η βρετανή πρωθυπουργός Μέι, οι οποίοι τονίζουν τις εθνικές προτεραιότητες ή μάλιστα θέλουν ακόμη και να εγκαταλείψουν την Ένωση.
Ο ευρωβουλευτής των γερμανών Σοσιαλδημοκρατών Γιο Λάινεν επιβεβαιώνει εν μέρει το σχήμα των ευρωσκεπτικιστών ανατολικοευρωπαίων, αναφερόμενος σε Ουγγαρία, Πολωνία και Τσεχία, ωστόσο επισημαίνει τα αντιπαραδείγματα της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, όπου, όπως υπογραμμίζει, τα ηνία κρατούν εξαιρετικά φιλοευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Ο γερμανός ευρωβουλευτής διακρίνει δύο βασικούς παράγοντες που λειτουργούν διχαστικά εντός ΕΕ: «Εξακολουθούμε να έχουμε δύο μεγάλα θέματα που δεν έχουν αντιμετωπιστεί: τη χρηματοοικονομική κρίση που προκάλεσε διχασμό Βορρά-Νότου και το κύμα μετανάστευσης τα τελευταία δύο χρόνια, το οποίο διχάζει Ανατολή και Δύση. Η Ευρώπη είναι επομένως πολλαπλά διχασμένη και πρέπει να καταβάλλει διαρκείς προσπάθειες για να είναι ενωμένη».
Συνεκτικό στοιχείο οι ευρωπαίοι πολίτες
Ο Ντάνιελ Γκρος, διευθυντής του Κέντρου Ευρωπαϊκής Πολιτικής στις Βρυξέλλες, δεν συμφωνεί με τους χονδρικούς διαχωρισμούς σε Βορρά-Νότο και Ανατολή-Δύση, υπογραμμίζοντας ότι «ο Νότος θα ήθελε πιο ισχυρή ΕΕ με έναν ευρωπαίο υπουργό Οικονομικών, Τραπεζική Ένωση και ευρωομόλογα, η Ανατολή περισσότερη Ευρώπη με πιο πολλά διαρθρωτικά κεφάλαια, (…) ενώ στη μεταναστευτική πολιτική η Γερμανία μαζί με Ελλάδα και Ιταλία θα ήθελαν περισσότερη αλληλεγγύη. Δεν υπάρχει διχασμός, μάλλον πρόκειται για ένα καλειδοσκόπιο», σχολιάζει ο γερμανός οικονομολόγος.
Τα ευρωπαϊκά προβλήματα έχουν φέρει στο προσκήνιο αντιθέσεις και διαφωνίες. Σήμερα οι ευρωσκεπτικιστές έχουν ισχυρή εκπροσώπηση στο ευρωκοινοβούλιο, υπάρχουν περισσότερες ευρωσκεπτικιστικές κυβερνήσεις και σχεδόν σε όλα τα εθνικά κοινοβούλια έχουν επιρροή δυνάμεις που θέλουν να περιορίσουν ή και να καταργήσουν την ΕΕ.
Τι μπορεί να λειτουργήσει όμως ακόμη ως κοινό θεμέλιο και συνεκτικός παράγοντας; Ο ευρωβουλευτής Γιο Λάινεν τονίζει ότι η ΕΕ πρέπει να εστιάσει και να δώσει σημασία στους πολίτες της. Όπως επισημαίνει, «οι πολίτες έχουν κοινά συμφέροντα: θέλουν μια ασφαλή και καλή ζωή, (…) μια θέση εργασίας που να τους προσφέρει επάρκεια και θέλουν και καλό φυσικό περιβάλλον. Ως εκ τούτου υπάρχει ένα πακέτο με κοινά στοιχεία».
Κρίστοφ Χάσελμπαχ / Άρης Καλτιριμτζής