Αλεξέι Ναβάλνι: Ο πλέον υπολογίσιμος αντίπαλος του Πούτιν

Τι είναι άλλες 20 ημέρες πίσω από τα κάγκελα της φυλακής, όταν έχεις γίνει παγκοσμίως διάσημος ως υπ’ αριθμόν 1 αντίπαλος του «τσάρου» Βλαντίμιρ Πούτιν; Για τον 41χρονο αντιφρονούντα Αλεξέι Ναβάλνι, η σύλληψη, η τρίτη εφέτος στη διάρκεια διαδηλώσεων, τις οποίες διοργάνωσε ο ίδιος και κρίθηκαν παράνομες από τις Αρχές, είναι «παράσημο τιμής» και διαβατήριο για πολιτική καριέρα υψηλού προφίλ, ιδίως τώρα που έχει θέσει υποψηφιότητα για την προεδρία της Ρωσίας, το 2018.

Πανύψηλος, στιβαρός, φωτογενής, ακτιβιστής με χάρισμα δεινού ρήτορα και δραστήριος μπλόγκερ, ο δικηγόρος Ναβάλνι κατάφερε να διοργανώσει τις μεγαλύτερες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις των τελευταίων ετών με σταυροφορία κατά της κρατικής διαφθοράς, ενάντια στους «κλέφτες και απατεώνες», όπως αποκαλεί την κλίκα του Κρεμλίνου.

Πλήθος κόσμου βγήκε στους δρόμους όχι μόνο στις μεγάλες πόλεις, αλλά και στη Σιβηρία και στο Νταγκεστάν, περιοχές που θεωρούνται φρούρια του Πούτιν. Αποτέλεσμα; Εκατοντάδες προσαγωγές και συλλήψεις, ανάμεσά τους και η δική του, που έγινε πάλι θέμα διεθνώς. Με δυτικά ΜΜΕ να γράφουν ότι ο Ναβάλνι είναι ο πιο υπολογίσιμος εχθρός του καθεστώτος, ο μοναδικός ηγέτης της αντιπολίτευσης που μπορεί να κινητοποιήσει τον λαό με μια υπερσύγχρονη εκστρατεία και εκατομμύρια οπαδούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Ο ιδρυτής του Κόμματος της Προόδου είναι μεν δημοφιλής, αλλά και αμφιλεγόμενος. Για το Κρεμλίνο, αποτελεί σύμβολο της εξωνημένης δυτικόφρονης ελίτ, ενώ κάποιοι τον λένε ανοιχτά πράκτορα των Αμερικανών από το 2010, όταν πέρασε ένα εξάμηνο ως υπότροφος στο Πανεπιστήμιο Γέιλ. Μερικοί επιμένουν ότι εξυπηρετεί συμφέροντα ρώσων ολιγαρχών, γι’ αυτό ορθώς καταδικάστηκε για υπεξαίρεση εκατομμυρίων ρουβλίων.

Αλλοι πάλι λένε πως είναι η πιο ρεαλιστική ελπίδα όσων θέλουν να δουν επιτέλους πολιτική αλλαγή ύστερα από τόσα χρόνια αυταρχικού πουτινισμού. Ο Ναβάλνι αυτοπροσδιορίζεται ως «εθνικιστής-δημοκράτης», αλλά χωρίς αναφορές σε περασμένα μεγαλεία, τσαρικά ή σταλινικά, όπως ο Πούτιν.

Γεννήθηκε σε μεσοαστικό προάστιο της Μόσχας, όπου ζει ακόμη με τη γυναίκα του, την ωραία Γιούλια, και τα δύο παιδιά τους. Ονειρό του, λέει, είναι να μεγαλώσουν σε μια νέα Ρωσία, απαλλαγμένη από την καταπίεση και τη διαφθορά. Από το 2009, όταν μπήκε δυναμικά στην πολιτική, ο Ναβάλνι έχει διοργανώσει δεκάδες διαδηλώσεις μεγάλης κλίμακας, με αποτέλεσμα να κερδίσει τον τίτλο (από τη «Wall Street Journal») του ανθρώπου «που φοβίζει περισσότερο τον Βλαντίμιρ Πούτιν».

Τον Σεπτέμβριο του 2013 κατέβηκε στις δημαρχιακές εκλογές της Μόσχας, υποστηριζόμενος από το κόμμα RPR-PARNAS. Τερμάτισε δεύτερος, με 27%, χάνοντας από τον νυν δήμαρχο και πιστό σύμμαχο του Πούτιν Σεργκέι Σομπιάνιν. Αλλά το ποσοστό του ήταν πολύ υψηλότερο από ό,τι περίμεναν οι πολιτικοί αναλυτές –ενώ ο Ναβάλνι υποστήριξε ότι ο πραγματικός αριθμός ήταν ακόμα μεγαλύτερος και ότι οι Αρχές έκαναν νοθεία σε βάρος του για να μην υπάρξει δεύτερος γύρος.

Ηταν οπωσδήποτε από τους πρώτους που κατάλαβαν την τεράστια πολιτική δύναμη που έχουν τα νέα ψηφιακά μέσα. Μπήκε δυναμικά στο προσκήνιο με το blog του στην ιστοσελίδα LiveJournal, το οποίο παραμένει ως σήμερα ο πρωταρχικός τρόπος επικοινωνίας του με το κοινό. Το χρησιμοποιεί για να επιτίθεται στον Πούτιν και στους «απατεώνες» συμμάχους του (όπως ο πρωθυπουργός Ντμίτρι Μεντβέντεφ, τον οποίο κατηγορεί για κολοσσιαία διαφθορά, λέγοντας ότι έχει αποκτήσει αμύθητη περιουσία με επαύλεις και ιδιωτικά τζετ), και πιο πρόσφατα για να προωθήσει την προεδρική εκστρατεία του εν όψει των εκλογών του Μαρτίου 2018.

Πολλοί αμφιβάλλουν αν θα του επιτραπεί να είναι υποψήφιος. Οι διώξεις, πολιτικά υποκινούμενες κατά τον ίδιο, τον έχουν οδηγήσει πολλές φορές στη φυλακή. Πιο σοβαρά το 2012, όταν συνελήφθη για υπεξαιρέσεις και απάτες και καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια κράτηση. Η ΜΚΟ Memorial Human Rights Center τον αναγνώρισε ως «πολιτικό κρατούμενο», και τελικά αποφυλακίστηκε χωρίς να εκτίσει την ποινή.

Κηλίδα στην καριέρα του είναι κάποιες ρατσιστικές, υπερεθνικιστικές δηλώσεις, από τις οποίες παίρνει τώρα αποστάσεις επιχειρώντας να προσελκύσει ψήφους από τη φιλελεύθερη αντιπολίτευση. Το 2008, στη διάρκεια του πολέμου Ρωσίας – Γεωργίας, ο Ναβάλνι χαρακτήρισε τους Γεωργιανούς «τρωκτικά» και ζήτησε την απέλαση όλων των γεωργιανών υπηκόων από τη Ρωσία. Είπε επίσης ότι πολύ θα ήθελε να χτυπήσει το γεωργιανό Γενικό Επιτελείο με πυραύλους Κρουζ.

Αργότερα δήλωσε ότι μετάνιωσε για τα περί «τρωκτικών», και στην κρίση με την Κριμαία πήρε το μέρος της Ουκρανίας, μάλλον για να ξεπλύνει την εθνικιστική ρετσινιά. Αμφιλεγόμενη ήταν και η στήριξη που έδωσε στην πολιτική εκστρατεία με τίτλο «Σταματήστε να ταΐζετε τον Καύκασο», όπως και η προθυμία με την οποία μιλάει σε συγκεντρώσεις υπερεθνικιστών. Υπήρξε επίσης συνδιοργανωτής της λεγόμενης «Ρωσικής Πορείας», την οποία το Radio Free Europe περιγράφει ως «παρέλαση που ενώνει ρωσικές εθνικιστικές ομάδες όλων των αποχρώσεων», ενώ έχει εμφανιστεί ως ομιλητής σε συγκεντρώσεις με ρώσους νεοναζιστές.

Εχει αποκαλέσει τους μαχητές του Καυκάσου «κατσαρίδες» και σε βίντεο με αυτό το θέμα ακούγεται να λέει: «Τις κατσαρίδες μπορείς να τις σκοτώσεις με μια παντόφλα… Οσο για τους ανθρώπους, συστήνω το πιστόλι». Μετά τον θόρυβο που προκάλεσε αυτό το σχόλιο, οι οπαδοί του είπαν ότι επρόκειτο για «αστείο». Ωστόσο πολλοί αναρωτιούνται αν αυτός ο υπερεθνικισμός είναι μια λαϊκίστικη στρατηγική ή αν προκύπτει από τις πραγματικές πεποιθήσεις του.