Η επόμενη δύσκολη ημέρα για τη Γερμανία και τη Μέρκελ

Στην επιφάνεια λίγα πράγματα έχουν αλλάξει μετά τις εκλογές στη Γερμανία. Η Ανγκελα Μέρκελ κέρδισε άλλα τέσσερα χρόνια στην Καγκελαρία και θα συνεχίσει να κυβερνάει, αν και με άλλους εταίρους. Αλλά στην πραγματικότητα τίποτε δεν είναι το ίδιο. Τρίτη μεγαλύτερη πολιτική δύναμη στη χώρα είναι πλέον η εθνικο-λαϊκιστική Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), που μπήκε στην ομοσπονδιακή Βουλή με ένα επιβλητικό ποσοστό κοντά στο 13% και υπόσχεται να ταρακουνήσει το «κατεστημένο».

Για πρώτη φορά από τη δεκαετία του 1950, η Γερμανία θα έχει έξι κόμματα στην Bundestag και οι δύο κολοσσοί του πολιτικού κέντρου, CDU και SDP, βρίσκονται στα χαμηλότερα επίπεδα της μεταπολεμικής ιστορίας τους. Οι Χριστιανοδημοκράτες της Μέρκελ είχαν να πέσουν τόσο χαμηλά (32,9%) από το 1949. Οσο για την άλλοτε κραταιά Σοσιαλδημοκρατία, έζησε έναν εφιάλτη: με ποσοστό 20,5% ο Μάρτιν Σουλτς οδήγησε το κόμμα σε ιστορική ήττα. Αποφάσισε να μη λάβει ξανά μέρος στον κυβερνητικό συνασπισμό, ελπίζοντας ότι ως αξιωματική αντιπολίτευση θα ανακτήσει μέρος της εκλογικής βάσης.

Οι πραγματικοί νικητές αυτών των εκλογών είναι το AfD και οι φιλελεύθεροι του FDP, οι οποίοι επέστρεψαν στο Κοινοβούλιο ύστερα από τέσσερα χρόνια, και είναι πολύ πιθανό να επιστρέψουν και στην κυβέρνηση ως εταίροι της Μέρκελ.

Δεν πέρασε μία ώρα από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων και ο ηγέτης του AfD Αλεξάντερ Γκάουλαντ έδωσε το στίγμα. Υποσχέθηκε να «κυνηγήσει την κυβέρνηση, τη Μέρκελ, και να πάρει πίσω τη χώρα μας και τους ανθρώπους της». Θα είναι ένα δυναμικό, γεμάτο αυτοπεποίθηση κόμμα καταγγελίας, με την καγκελάριο στο στόχαστρο. Το έδειξε και η άλλη ηγέτις της «Εναλλακτικής», η 38χρονη Αλις Βάιντελ, που δεσμεύθηκε να πιέσει για τη σύσταση επιτροπής, η οποία θα διερευνήσει την απόφαση της Μέρκελ να επιτρέψει σε 1 εκατομμύριο πρόσφυγες και μετανάστες να μπουν στη Γερμανία.

Με περισσότερες από 90 έδρες στην Bundestag και σχεδόν 13% της λαϊκής ψήφου οι ακροδεξιοί θα κάνουν τη ζωή πολύ δύσκολη για τη νέα κυβέρνηση. Υποστηρίζουν ότι η καγκελάριος έχει παραβεί ένα σωρό νόμους για τους πρόσφυγες και υπόσχονται να αγωνιστούν για την ανατροπή της πολιτικής της στο θέμα του ασύλου. Τα εκλογικά αποτελέσματα του ακροδεξιού κόμματος δείχνουν μια Γερμανία χωρισμένη στα δύο, στον άξονα Ανατολής – Δύσης. Το AfD είναι το δεύτερο μεγαλύτερο κόμμα στα ανατολικά της χώρας με πάνω από το 20% των ψήφων. Στο ανατολικό κρατίδιο της Σαξονίας ήταν σχεδόν ισόπαλο με το CDU, με κάτι λιγότερο από 30%. Μεταξύ των ανδρών ψηφοφόρων στην Ανατολή, το AfD ήταν το πιο δημοφιλές κόμμα, τρεις μονάδες μπροστά από τους Χριστιανοδημοκράτες, ενώ το ποσοστό του στη Δύση ήταν περίπου 11%.

Το AfD «έκλεψε» 1 εκατομμύριο ψηφοφόρους από το CDU και 470.000 από το SPD. Το προτίμησαν επίσης πάνω από 1 εκατομμύριο νέοι ψηφοφόροι, οι οποίοι, κατά δήλωσή τους, ανησυχούν για την εισροή μεταναστών και προσφύγων. Ερευνα στους ψηφοφόρους του κόμματος έδειξε ότι το 99% νιώθει πως το κόμμα αυτό κατανοεί καλύτερα ότι «οι άνθρωποι στη Γερμανία δεν αισθάνονταν πλέον ασφαλείς». Το 99% συμφωνεί με την πολιτική του AfD να μειώσει την εισροή του Ισλάμ στη Γερμανία. Το 96% υποστηρίζει το σχέδιό του να περιορίσει σοβαρά την άφιξη των μεταναστών και των προσφύγων, και το 85% είπε ότι αυτό είναι το κόμμα που εκφράζει καλύτερα τη διαμαρτυρία τους.

Εάν οι εκλογές αφορούσαν μόνο την οικονομία, τα δύο μεγάλα κόμματα θα είχαν θριαμβεύσει. Η γερμανική οικονομία χαίρει άκρας υγείας: το ΑΕΠ αυξάνεται, η ανεργία είναι χαμηλή και η κυβέρνηση εισπράττει περισσότερους φόρους από ό,τι ξοδεύει. Αλλά αυτές ήταν οι πρώτες εθνικές εκλογές από το 2015, όταν η κυβέρνηση Μέρκελ άνοιξε τις πόρτες της Γερμανίας σε 1,3 εκατομμύριο ξένους, μετανάστες και πρόσφυγες.

Η καγκελάριος υποσχέθηκε στους Γερμανούς ότι θα τους διαχειριστούν, και πράγματι αυτό συνέβη. Οι αιτήσεις ασύλου μειώθηκαν δραματικά τους τελευταίους 12 μήνες, και η Μέρκελ υιοθέτησε πιο σκληρή γραμμή για τις απελάσεις.

Αλλά τα ζητήματα ασύλου, ενσωμάτωσης και απέλασης κυριάρχησαν στην εκστρατεία σε τέτοιον βαθμό ώστε η μετανάστευση μονοπώλησε το μοναδικό τηλεοπτικό ντιμπέιτ μεταξύ Μέρκελ και Σουλτς.

Και το AfD ήταν το κόμμα που ωφελήθηκε περισσότερο, παρ’ όλο που δεν ήταν στο στούντιο. Οι αριθμοί των ψηφοφόρων του αυξάνονταν καθώς πλησίαζαν οι εκλογές, και η ρητορική του δημιούργησε μια τοξική, συγκρουσιακή ατμόσφαιρα.

Ενας πολύ αποκαλυπτικός αριθμός από την έρευνα στους ψηφοφόρους της AfD ήταν ότι το 55% πιστεύει πως το κόμμα δεν απέκλεισε επαρκώς τις ακροδεξιές θέσεις. Με άλλα λόγια, περισσότεροι από τους μισούς ψηφοφόρους του θεώρησαν τις θέσεις του υπερβολικά ακραίες, αλλά παρ’ όλα αυτά το ψήφισαν.

Κάποιοι γερμανοί αναλυτές λένε ότι για την άνοδο του AfD ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό η Μέρκελ. Το μεγαλύτερο επίτευγμά της κατά την απερχόμενη κοινοβουλευτική περίοδο ήταν ότι το βράδυ της 5ης Σεπτεμβρίου του 2015 έδειξε ανθρωπισμό και άνοιξε τα σύνορα με την Αυστρία. Το μεγαλύτερο λάθος της ήταν ότι τους επόμενους μήνες με το να επαναλαμβάνει συνεχώς την περίφημη φράση «θα τα καταφέρουμε» προκάλεσε την εντύπωση πως θέλει να αποσιωπήσει τα προβλήματα από την είσοδο εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων. Αυτό ήταν που έσπρωξε τόσους ψηφοφόρους στο AfD, πρώην κόμμα του περιθωρίου, που το 2013 είχε πάρει μόλις 4,7%.

Ακροδεξιοί και λαϊκιστές υπάρχουν βέβαια και σε άλλες δυτικές δημοκρατίες, με 8%, 10%, ακόμη και 12%, που σημαίνει ότι το 90% των ψηφοφόρων ψηφίζει άλλο κόμμα, γράφουν πιο ψύχραιμοι σχολιαστές. Θεωρούν πως η επιτυχία του AfD οφείλεται στο ότι ο προεκλογικός αγώνας περιορίστηκε στη θεματολογία του. Αντί για τα κοινωνικά προβλήματα, για την Παιδεία, την ενεργειακή στροφή και το μέλλον της ΕΕ, η συζήτηση προσανατολίστηκε στο Προσφυγικό, στην εσωτερική ασφάλεια, στην τρομοκρατία, στην εγκληματικότητα, προνομιακά πεδία για την Ακροδεξιά, λένε.