«Γάμος για όλους», και υιοθεσίες παιδιών από ομόφυλα ζευγάρια στη Γερμανία. Αργησε αλλά έπεσε και αυτό το οχυρό, 16 χρόνια αφότου η Ολλανδία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που ψήφισε τέτοιο νόμο.
Μετά από δισταγμούς δεκαετιών, η Ανγκελα Μέρκελ ακολούθησε προκαλώντας ψηφοφορία στη γερμανική βουλή, η οποία νομιμοποίησε την περασμένη Παρασκευή τον γάμο για τους γκέι, άνδρες και γυναίκες. Μια εβδομάδα μετά την ψηφοφορία, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ήταν μια ευφυής προεκλογική κίνηση της καγκελαρίου. Αν και η ίδια καταψήφισε, η δημοτικότητά της έχει αυξηθεί κατά 2-5 μονάδες στους αυτοπροσδιοριζόμενους ως «προοδευτικούς» ψηφοφόρους.
Γιατί χρειάστηκε τόσος καιρός, και γιατί προκάλεσε την ψηφοφορία τώρα η Μέρκελ; Η γρήγορη απάντηση είναι πως η γερμανική κοινωνία ήταν και παραμένει βαθιά συντηρητική στον πυρήνα της, και ότι η ψηφοφορία επισπεύσθηκε σε μια έξυπνη πολιτικά κίνηση από την καγκελάριο, κυρίως επειδή πλησιάζουν οι βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου.
Αν και η Μέρκελ βοήθησε να δημιουργηθεί η εντύπωση ότι η χώρα της είναι μια μεγάλη φιλελεύθερη δημοκρατία, με τη στάση της σε ζητήματα όπως το Προσφυγικό και την απόφαση για το κλείσιμο των πυρηνικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, στην πραγματικότητα οι συντηρητικές αξίες παραμένουν κυρίαρχες στην μεγαλύτερη και ισχυρότερη χώρα της ΕΕ.
Η εστίαση στο Βερολίνο δίνει μερικές φορές την εντύπωση ότι ολόκληρη η Γερμανία μοιάζει με την πρωτεύουσα: μια πόλη ανοιχτή, ανεκτική και πολυπολιτισμική, μια Μέκκα για καλλιτέχνες και ομοφυλόφιλους. Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι μεγάλες περιοχές της Γερμανίας είναι σταθερά υπερ-συντηρητικές σε κοινωνικά ζητήματα, ενώ υπάρχουν θύλακες με βαθύ ρατσισμό, ιδίως στα ανατολικά.
Οι συντηρητικοί Χριστιανοδημοκράτες (CDU) της Μέρκελ κυβερνούν τα τελευταία 12 χρόνια και προηγούνται με μεγάλη διαφορά από τους πιο προοδευτικούς Σοσιαλδημοκράτες στις δημοσκοπήσεις, εν όψει των βουλευτικών εκλογών της 24ης Σεπτεμβρίου.
Και ενώ η κοινή γνώμη έχει μετακινηθεί υπέρ του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών – το 75% εκείνων που απάντησαν σε πρόσφατη δημοσκόπηση δήλωσαν ότι υποστηρίζουν την ισότητα των γάμων – το κυβερνών κόμμα της καγκελαρίου μπλόκαρε εδώ και χρόνια με συνέπεια την ψηφοφορία στο κοινοβούλιο για αυτό το θέμα. Ακόμα και την περασμένη εβδομάδα, μερικά από τα πιο συντηρητικά μέλη του CDU επικαλέστηκαν το Σύνταγμα για να υπερασπιστούν την απόφασή τους να καταψηφίσουν: ο γάμος είναι ένωση ενός άνδρα και μιας γυναίκας. Τελεία, είπαν.
Πιστή στην αυστηρή ανατροφή της
Η ίδια η Μέρκελ, η οποία όντως αιφνιδίασε προκαλώντας την ψηφοφορία, έριξε τον κόκκινο φάκελο του «όχι» στην κάλπη. Αλλά για τους φιλελεύθερους που την θεωρούν τώρα ηρωίδα, η αρνητική ψήφος της δείχνει απλώς ότι εξακολουθεί να έχει μια ισχυρή πολιτικά συντηρητική βάση την οποία δεν θέλει να απογοητεύσει, και ότι παραμένει πιστή στην αυστηρή ανατροφή της.
Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η Μέρκελ έχει θρησκευτικές ρίζες: ο πατέρας της ήταν Προτεστάντης πάστορας στην παλιά πόλη του Τέμπλιν στην ανατολική Γερμανία. Η προσωπικότητά της, οι απόψεις της για την Ευρώπη και η στάση της στην κρίση ερμηνεύονται εν μέρει από την ανατροφή και τα βιώματά της υπό τον κομμουνισμό. Η ίδια έχει δηλώσει ότι η πρώτη πολιτική μνήμη της ήταν το Τείχος του Βερολίνου που ανεγέρθηκε τον Αύγουστο του 1961, και ότι θυμάται τη μητέρα της να κλαίει στην εκκλησία στις 13 εκείνου του Αυγούστου, ενώ ο πατέρας της εκφωνούσε το εβδομαδιαίο κήρυγμα από τον άμβωνα.
«Τα μπέρδεψες όπως ο Σαμπόφσκι»
Ο Γιοχάνες Καρς του SPD ανακίνησε τις μνήμες από την κομμουνιστική εποχή της ανατολικής Γερμανίας κατηγορώντας την Μέρκελ ότι «τα μπέρδεψε, όπως ο Σαμπόφσκι», όταν προκάλεσε την ψηφοφορία για τον γάμο ατόμων του ίδιου φύλου στη βουλή.
Ο Γκίντερ Σαμπόφσκι ήταν ένας αξιωματούχος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Ανατολικής Γερμανίας, ο οποίος το φθινόπωρο του 1989 έδωσε το λανθασμένο μήνυμα ότι η απαγόρευση ταξιδιών για τους πολίτες της χώρας είχε αρθεί, και ότι θα μπορούσαν να περάσουν από οποιαδήποτε από τις συνοριακές διαβάσεις, «με άμεση ισχύ». Με αυτή την γκάφα, «γκρέμισε κατά λάθος» το τείχος του Βερολίνου και εξασφάλισε τη θέση του στην ιστορία του Ψυχρού Πολέμου.
Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι ο Σαμπόφσκι, ο οποίος πέθανε το 2015, πραγματικά μπερδεύτηκε, άμαθος όπως ήταν στην πίεση από ερωτήσεις δημοσιογράφων. Αλλά μετά από 12 χρόνια στην καγκελαρία, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι η Μέρκελ θα έκανε ένα τόσο άγαρμπο λάθος. Οι περισσότεροι λένε ότι συνέβη το αντίθετο: προκάλεσε την ψηφοφορία ηθελημένα σε μια προεκλογική κίνηση-ματ, για να αφαιρέσει από τους Σοσιαλδημοκράτες ένα αίτημα και μια καταγγελία, ενώ η ίδια καταψήφισε «κατά συνείδηση» ικανοποιώντας την εκλογική βάση της.
Πολιτικές ενώσεις ζευγαριών του ίδιου φύλου ήταν νόμιμες στη Γερμανία από το 2001, αλλά όχι και οι γάμοι. Σύμφωνα με τον νέο νόμο, ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε ισχύ πριν από το τέλος του 2017, παντρεμένα ζευγάρια ομοφυλοφίλων θα μπορούν επίσης να υιοθετούν παιδιά μαζί.
Η Ένωση Λεσβιών και Ομοφυλοφίλων, η οποία ζητούσε αυτή τη μεταρρύθμιση από το 1990, χαιρέτισε το αποτέλεσμα της ψηφοφορίας, δηλώνοντας ότι «η Γερμανία ψήφισε υπέρ της αγάπης». «Αυτή είναι μια ιστορική μέρα! Όχι μόνο για τις λεσβίες και τους ομοφυλόφιλους, αλλά και για μια πιο δίκαιη και δημοκρατική κοινωνία», ανέφερε η δήλωσή της.
Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η Μέρκελ πιστώνεται τώρα τα θετικά από την ενεργοποίηση της ψηφοφορίας, παρά το γεγονός ότι η ίδια και η συμμαχία της ήταν αντίθετοι στις κινήσεις για την ισότητα των γάμων εδώ και δεκαετίες.
Η Μέρκελ εξουδετέρωσε επίσης αποτελεσματικά τους μικρότερους εταίρους του κυβερνητικού συνασπισμού της, τους Σοσιαλδημοκράτες (SPD), οι οποίοι είχαν αναγάγει τον γάμο των ομοφυλοφίλων σε βασικό ζήτημα της προεκλογικής εκστρατείας τους.
«Εξίσου πολύτιμη» η ομόφυλη σχέση
Η καγκελάριος δήλωσε ότι έδωσε μεγάλη προσοχή στο θέμα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια ένωση ομοφυλοφίλων θα μπορούσε να θεωρηθεί «εξίσου πολύτιμη» με μια ετεροφυλόφιλη, αλλά τόνισε ότι «για εκείνους που είναι θρησκευόμενοι», το ζήτημα είναι πιο πολύπλοκο και, τελικά, κρίνεται κατά συνείδηση από το κάθε άτομο.
Συνέχισε περιγράφοντας μια «εμπειρία από αυτές που αλλάζουν την ζωή», όταν συνάντησε ένα ζευγάρι λεσβιών στην εκλογική της περιφέρεια στη Βαλτική ακτή της Γερμανίας. Είπε στο ζευγάρι ότι το προσωπικό της πρόβλημα με τους γάμους ανθρώπων του ίδιου φύλου ήταν το θέμα των παιδιών.
Η Γκούντουλα Ζιλμ, η οποία έχει σχέση εδώ και χρόνια με την σύντροφό της, την Κριστίν, με την οποία φροντίζουν για την ανατροφή πέντε θετών παιδιών, κάλεσε την Μέρκελ να τους επισκεφθεί στο σπίτι για να δει πόσο καλά τα πηγαίνουν τα παιδιά. Και η καγκελάριος είπε ότι η συνάντηση την έκανε να αλλάξει γνώμη, επειδή «οι αρχές είχαν σαφώς εμπιστοσύνη στην ικανότητα του ζευγαριού των γυναικών να φροντίζουν τα παιδιά».