Ο απολογισμός του δημοψηφίσματος για Ερντογάν και αντιπολίτευση

«Οι επιλογές στο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου στην Τουρκία ήταν δύο: «Ναι» και «Οχι». Η ερώτηση έλειπε από τα ψηφοδέλτια για την αλλαγή του τουρκικού Συντάγματος. Το να περιμένει κανείς από εκατομμύρια ψηφοφόρους να απαντήσουν σε ένα ανύπαρκτο ερώτημα μπορεί να φαίνεται περίεργο αλλά κατά κάποιον τρόπο βγάζει νόημα» γράφει σε άρθρο της στο βρετανικό BBC η γνωστή τουρκάλα δημοσιογράφος Εζγκί Μπασαράν. Και εξηγεί: «Και αυτό γιατί ενώ το δημοψήφισμα αφορούσε σε 18 άρθρα που θα ανέστελλαν τη διάκριση των εξουσιών της Τουρκίας, το πραγματικό, άγραφο, ερώτημα ήταν: «Πρέπει η πολιτική στην Τουρκία να γίνει υπόθεση ενός και μόνο πρωταγωνιστή ή όχι;». Η ψήφος υπέρ του «Ναι» είναι το τελευταίο κομμάτι του παζλ στο εγχείρημα του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τη νέα Τουρκία. Αλλά θα λειτουργήσει;».

Στο στρατόπεδο του «Ναι» βρίσκονται το κυβερνών κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) και το υπερεθνικιστικό Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP – Γκρίζοι Λύκοι). Αλλά σύμφωνα με την Μπασαράν το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος έδειξε ότι αυτή η απόπειρα σύμπραξης της τουρκικής ισλαμικής κυβέρνησης με τους υπερεθνικιστές δεν λειτούργησε. «Οι υπερεθνικιστές ψηφοφόροι φάνηκε ότι δεν ψήφισαν υπέρ του «Ναι» και το Κόμμα της Ευδαιμονίας (Saadet Partisi), που προήλθε από το ίδιο παραδοσιακό ισλαμιστικό κίνημα με το AKP, υποστηρίζει ότι δεν τάχθηκε υπέρ του «Ναι». Από την άλλη, το στρατόπεδο του «Ναι» είχε κάποια αναπάντεχη υποστήριξη σε κάποιες κουρδικές περιοχές, όπου το AKP ήταν ισχυρό, αλλά έχασε τη δύναμή του μετά τις εκλογές του 2015. Το μεγάλο κουρδικό κόμμα της Τουρκίας υποστήριξε την ψήφο υπέρ του «Οχι» με πολλούς βουλευτές και ηγετικά στελέχη του να βρίσκονται στη φυλακή» αναφέρει το άρθρο.

Παρότι η Τουρκία προσπαθεί με νύχια και με δόντια να διατηρήσει τη δημοκρατία της από τη στιγμή της ίδρυσής της, οι εκλογές της πάντα θεωρούνταν δίκαιες και ελεύθερες, με εξαίρεση τις πρώτες εκλογές με πολυκομματικό σύστημα, το 1946. Οι υποστηρικτές του «Οχι» καταγγέλλουν νοθεία στο δημοψήφισμα ενώ διεθνείς παρατηρητές υποστηρίζουν ότι τα δύο στρατόπεδα δεν είχαν ίσες ευκαιρίες και προβολή. Επομένως οι υποστηρικτές του «Οχι» θεώρησαν ότι το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο της Τουρκίας τούς έριξε τη χαριστική βολή όταν ανήμερα το δημοψήφισμα ανακοίνωσε ότι θα θεωρούνται έγκυρα ακόμη και τα μη σφραγισμένα ψηφοδέλτια. Πρόκειται για μια αμφιλεγόμενη απόφαση καθώς δεν επιτρέπεται αλλαγή των κανόνων από τη στιγμή που η ψηφοφορία έχει ξεκινήσει.

Ο αριθμός των ψηφοδελτίων που με αυτόν τον τρόπο έγιναν έγκυρα αγγίζει τις 650.000 και θεωρείται ότι θα μπορούσαν να είχαν αλλάξει την τροπή του ιστορικού δημοψηφίσματος, αφού η διαφορά μεταξύ του «Ναι» και του «Οχι» ήταν λίγο επάνω από 1,3 εκατομμύρια ψήφοι. Ωστόσο, παρά την απογοήτευση των υποστηρικτών του «Οχι», μακροπρόθεσμα υπάρχει ελπίδα ανασύνταξης υποστηρίζει στο άρθρο της η Μπασαράν. «Η οικοδόμηση της δημοκρατίας στη Τουρκία ήταν πάντα δύσκολη και η ευθραυστότητα θεσμών, όπως το δικαστικό σύστημα και η ελευθερία του Τύπου, καθιστά το εγχείρημα ακόμη πιο δύσκολο. Αλλά ενώ το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος μπορεί να σημαίνει ότι η υποχώρηση της δημοκρατίας είναι ορατή, η κατάσταση δεν είναι πιο ανησυχητική σε σχέση με πριν το δημοψήφισμα ενώ μπορεί να αποδειχθεί και ελπιδοφόρα. Πρώτα από όλα, το αποτέλεσμα συνιστά μια μεγάλη ήττα για την ηγεσία του υπερεθνικιστικού MHP, που δεν ανταποκρίθηκε στις απαιτήσεις της εκλογικής του βάσης. Τέτοιες συμπεριφορές δεν διαρκούν πολύ και μπορούν να οδηγήσουν στον σχηματισμό νέων δεξιών κομμάτων ή σε αλλαγή ηγεσίας» γράφει η τουρκάλα δημοσιογράφος.

Και καταλήγει: «Δεύτερον, μπορεί να υπάρξουν αλλαγές στο κοσμικό, αντιπολιτευόμενο CHP, που θα επιτρέψουν σε εναλλακτικές φωνές και κόμματα να ανθήσουν. Το στρατόπεδο του «Οχι» αποτελείται κυρίως από την αστική, μορφωμένη, φιλοδυτική μεσαία τάξη της Τουρκίας, όπως και από κοσμικούς κούρδους και τούρκους εθνικιστές που αντιτίθενται στην ηγεσία του MHP. Παρά τις ξεκάθαρες διαφορές τους, ενώθηκαν κάτω από έναν κοινό σκοπό. Ενας σημαντικός παράγοντας στην άνοδο του ανελεύθερου λαϊκισμού ήταν η έλλειψη πολιτικής εναλλακτικής για την αντιμετώπισή του. Από αυτή την άποψη, η ήττα με μικρή διαφορά μπορεί να αποδειχθεί πιο χρήσιμη από τη νίκη αν το αποτέλεσμα λειτουργήσει ως ένας τρόπος για να αμφισβητηθεί η απόλυτη κυριαρχία του Ερντογάν».