Ο χάρτης της μπούρκας στην Ευρώπη

Χιτζάμπ, νικάμπ, μπούρκα, ισλαμικά πέπλα που καλύπτουν πλήρως το πρόσωπο των γυναικών, ακόμα και μαντήλες. Επιτρέπονται ή πρέπει να απαγορευθούν διά νόμου στην Ευρώπη; Χώρες σε όλη την ήπειρο βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα θέμα, που συνδυάζει ζητήματα θρησκευτικής ελευθερίας, ισότητας των γυναικών, ατομικών ελευθεριών, παραδόσεων του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους, ακόμη και φόβων για ισλαμιστική τρομοκρατία.

Είναι μέρος μιας ευρύτερης συζήτησης για την πολύ-πολιτισμικότητα στην Ευρώπη, στην εποχή της ανόδου του εθνο-λαϊκισμού και των πολιτικών άκρων. Την ώρα που οι ισλαμικές μαντήλες επιστρέφουν στον τουρκικό στρατό με άρση της απαγόρευσης, στη Γερμανία η καγκελάριος Μέρκελ λέει ότι πέπλα που καλύπτουν όλο το πρόσωπο πρέπει να απαγορευθούν «όπου είναι νομικώς δυνατόν».

Και μόλις τις προάλλες, η Βαυαρία ανακοίνωσε ότι θα απαγορεύσει την πλήρη κάλυψη του προσώπου μουσουλμάνων γυναικών σε σχολεία, πανεπιστήμια, κυβερνητικά γραφεία και εκλογικά κέντρα. Απόφαση με σαφή προεκλογική διάσταση, αφού λαμβάνεται επτά μήνες πριν από τις ομοσπονδιακές κάλπες υπό τον φόβο της διαρροής ψηφοφόρων προς το αντι-μεταναστευτικό ακροδεξιό κόμμα Εναλλακτική για την Γερμανία (AfD).

Στην γειτονική Αυστρία, ο κυβερνητικός συνασπισμός συμφώνησε τον περασμένο μήνα να απαγορεύσει πέπλα που καλύπτουν πλήρως το πρόσωπο της γυναίκας (νικάμπ, το οποίο αφήνει μόνο τα μάτια ακάλυπτα, και μπούρκα) σε δημόσιους χώρους όπως σχολεία και γήπεδα. Είπε ότι εξετάζει μια πιο γενική απαγόρευση για κρατικές υπαλλήλους που φορούν μαντήλα και άλλα θρησκευτικά σύμβολα. Τα μέτρα θεωρήθηκαν σαν προσπάθεια να αντιμετωπιστεί και εκεί η άνοδος του ακροδεξιού, αντι-μεταναστευτικού Κόμματος της Ελευθερίας, το οποίο παρ΄ολίγον να κερδίσει την προεδρία τον Δεκέμβριο του 2016.

Στις 11 Απριλίου 2011, η Γαλλία έγινε η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που απαγόρευσε το ισλαμικό πέπλο σε δημόσιους χώρους. Εκτοτε γυναίκες, Γαλλίδες ή αλλοδαπές, που βγαίνουν έξω από το σπίτι με το πρόσωπο κρυμμένο πίσω από πέπλο, διατρέχουν τον κίνδυνο προστίμου. Ο τότε πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί, η κυβέρνηση του οποίου επέβαλε την απαγόρευση, είπε ότι τα πέπλα καταπιέζουν τις γυναίκες και «δεν είναι ευπρόσδεκτα» στη Γαλλία.

Το 2016 η Γαλλία εισήγαγε μια αμφιλεγόμενη απαγόρευση μαγιό που καλύπτουν πλήρως το σώμα των γυναικών, και είναι γνωστά σαν «μπουρκίνι». Αυτή η απαγόρευση, που επιβλήθηκε από δημάρχους σε παραθαλάσσια θέρετρα της γαλλικής Ριβιέρας, καταργήθηκε από ανώτατο διοικητικό δικαστήριο της Γαλλίας, το οποίο ανέτρεψε τον νόμο.

Στη Γαλλία ζουν περίπου πέντε εκατομμύρια μουσουλμάνοι – η μεγαλύτερη μουσουλμανική μειονότητα στη δυτική Ευρώπη –αλλά πιστεύεται ότι μόνο 2.000 γυναίκες φορούν πλήρη πέπλα. Το πρόστιμο για αυτό είναι 150 ευρώ, ενώ όποιος αναγκάσει γυναίκα να καλύψει το πρόσωπό της κινδυνεύει με πρόστιμο 30.000 ευρώ. Στοιχεία από το 2015 δείχνουν ότι επιβλήθηκαν 1.546 πρόστιμα βάσει αυτού του νόμου.

Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας – συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων μουσουλμάνων – συμφωνούν με την κυβέρνηση, όταν περιγράφει το πέπλο που καλύπτει όλο το πρόσωπο ως «προσβολή για τις αξίες της κοινωνίας». Οι επικριτές – κυρίως εκτός Γαλλίας – λένε ότι είναι παραβίαση των ατομικών ελευθεριών.

Η απαγόρευση της μουσουλμανικής μαντήλας και άλλων «εμφανών» θρησκευτικών συμβόλων στα δημόσια σχολεία εισήχθη το 2004, και έλαβε συντριπτική πολιτική και δημόσια στήριξη σε μια χώρα όπου ο διαχωρισμός κράτους και θρησκείας είναι πλήρης και κατοχυρωμένος στο Σύνταγμα.

Νόμος που απαγορεύει το πέπλο που καλύπτει ολόκληρο το πρόσωπο τέθηκε σε ισχύ και στο Βέλγιο τον Ιούλιο του 2011. Ο νόμος απαγορεύει οποιαδήποτε ρούχα αποκρύπτουν την ταυτότητα του χρήστη σε δημόσιους χώρους, όπως σε δρόμους και πάρκα.

Στην Ολλανδία, βουλευτές στήριξαν την απαγόρευση του ισλαμικού πλήρους πέπλου σε δημόσιους χώρους, όπως τα σχολεία και τα νοσοκομεία, καθώς και στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τον Νοέμβριο του 2016.

Η προτεινόμενη απαγόρευση αντανακλούσε την επίδραση του ακροδεξιού, αντι-μεταναστευτικού Κόμματος της Ελευθερίας του Χερτ Βίλντερς. Περίπου το 5% από τα 16 εκατομμύρια των κατοίκων της Ολλανδίας είναι μουσουλμάνοι, αλλά μόνο 300 γυναίκες πιστεύεται ότι φορούν νικάμπ ή μπούρκα.

Στην Ιταλία, αρκετές πόλεις έχουν τοπικές απαγορεύσεις σχετικά με πέπλα που καλύπτουν πλήρως το πρόσωπο. Στην περιοχή της Λομβαρδίας, η απαγόρευση της μπούρκας συμφωνήθηκε τον Δεκέμβριο του 2015 και τέθηκε σε ισχύ από τον Ιανουάριο του 2016.

Αν και δεν υπάρχουν σχέδια για μια εθνική απαγόρευση στην Ισπανία, το 2010 η πόλη της Βαρκελώνης ανακοίνωσε απαγόρευση για τα πλήρη πέπλα σε ορισμένους δημόσιους χώρους όπως δημοτικά γραφεία, δημόσιες αγορές και βιβλιοθήκες.

Καμία απαγόρευση για την ισλαμική ενδυμασία δεν ισχύει στη Βρετανία, αλλά τα σχολεία έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν για τον κώδικα ένδυσης μετά από οδηγία του 2007, στον απόηχο αρκετών δικαστικών υποθέσεων υψηλού προφίλ. Περί το 57% του βρετανικού κοινού υποστηρίζει απαγόρευση της μπούρκας στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με δημοσκόπηση του YouGov (Αύγουστος 2016).

Στη Δανία, τέλος, η κυβέρνηση ανακοίνωσε το 2008 ότι θα απαγορεύσει σε δικαστές να φορούν μαντήλες και παρόμοια θρησκευτικά ή πολιτικά σύμβολα –ανάμεσά τους σταυρούς, εβραϊκά καλύμματα κεφαλής και τουρμπάνια – στα δικαστήρια. Αυτή η κίνηση ήρθε μετά από πιέσεις από το Λαϊκό Κόμμα (DPP), που είναι γνωστό για την αντι-μουσουλμανική ρητορική του, και το οποίο έχει ζητήσει η απαγόρευση να επεκταθεί, ώστε να περιλαμβάνει τους εκπαιδευτικούς στα σχολεία και το ιατρικό προσωπικό.