Είναι ένα ανέκδοτο που κυκλοφορεί στις Βρυξέλλες, δείχνοντας καθαρά το κλίμα και τις διαθέσεις. «Μα γιατί είναι το Brexit πέμπτο θέμα στην ατζέντα;» ρωτάει με παράπονο η Τερέζα Μέι. «Απλούστατο. Διότι δεν υπάρχει έκτο θέμα» της απαντάει, στα γαλλικά, ο πρόεδρος της Κομισιόν.
Πόσω μάλλον που το διαζύγιο από την Ευρωπαϊκή Ενωση θα είναι τελικά «σκληρό» και οπωσδήποτε πανάκριβο. Στην πολυαναμενόμενη ομιλία της, την περασμένη Τρίτη, η πρωθυπουργός της Βρετανίας ξεκαθάρισε ότι Brexit σημαίνει έξοδο από την ενιαία αγορά και τέρμα στη μετανάστευση από την ΕΕ.
Αυτό την «καίει», έτσι ερμήνευσε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και προς τούτο θα εργαστεί. Ναι αλλά, όπως φαίνεται και από το ανέκδοτο, θα έχει απέναντί της 27 εξίσου σκληρούς συνομιλητές που δεν επείγονται, ούτε θέλουν να διευκολύνουν τους αποχωρούντες Βρετανούς.
Με όρους τιμωρίας

«Η ενστικτώδης αντίδραση της ΕΕ απέναντι στο Brexit θα είναι η αυτοσυντήρηση» λέει στο «Βήμα» πηγή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θέλει να μείνει ανώνυμη.

«Με τους εθνικολαϊκιστές, ευρωσκεπτικιστές να έχουν πάρει θάρρος σχεδόν παντού, η ευρωπαϊκή πολιτική τάξη θα είναι υπέρ μιας σκληρής στάσης έναντι του Ηνωμένου Βασιλείου, ώστε το Brexit να μην εμφανιστεί σαν φωτεινό παράδειγμα ανέξοδης αποχώρησης σε άλλα κράτη με παρόμοιες ορέξεις. Το πιθανότερο είναι πως Γάλλοι και Γερμανοί, που έχουν εφέτος δικές τους εκλογές, θα επιβάλλουν σχεδόν τιμωρητικούς όρους (σ.σ. δασμούς) για την πρόσβαση της Βρετανίας στην τελωνειακή ένωση μετά το 2019» τονίζει ο γάλλος συνομιλητής μας.
Αλμα προς το άγνωστο
Αν όλα τα άλλα αποτύχουν, το Ηνωμένο Βασίλειο θα κάνει μπίζνες με την ΕΕ με τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Οπως η Βραζιλία και η Ρωσία (όταν δεν είναι υπό καθεστώς κυρώσεων). Αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, αυτό είναι το μόνο σενάριο που θα μπορούσε να ελευθερώσει τη Βρετανία πλήρως από τις υποχρεώσεις της ΕΕ.
Αλλά θα έχει και το πιο βαρύ κόστος λόγω των πρόσθετων εμποδίων στο εμπόριο: εδώ προβλέπεται μείωση κατά 7,5% του ΑΕΠ μετά από 15 χρόνια και απώλεια 2.650 ευρώ ανά άτομο.
Το μόνο βέβαιο; Το «διαζύγιο» δεν θα είναι ούτε βελούδινο ούτε εξπρές. Η επόμενη ημέρα του «hard Brexit» είναι άλμα προς το άγνωστο για όλους, με ατελείωτες σκληρές διαπραγματεύσεις για τη νέα σχέση, και πιθανότατα το τέλος των ψευδαισθήσεων όσων πιστεύουν ότι η αποχώρηση θα είναι γρήγορη, εύκολη και ανέξοδη. Στην ΕΕ που κρατάει όλα τα «γερά χαρτιά» (αφού το 44% των βρετανικών εξαγωγών καταλήγει στην άλλη πλευρά της Μάγχης, έναντι μόλις 8% αντίστροφα) μιλάνε για «τιτάνιο» έργο: η μόνη νομική οδός για έξοδο από τη σημερινή ΕΕ είναι μέσω του άρθρου 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας, που προβλέπει τουλάχιστον δύο χρόνια διαπραγματεύσεων σε 80.000 σελίδες ευρωπαϊκών συμφωνιών. Αυτό θα το ενεργοποιήσει η Μέι στα τέλη Μαρτίου.
O ΟΟΣΑ έχει εκτιμήσει ότι το Brexit θα κοστίσει στον μέσο εργαζόμενο βρετανό ποσό που ισοδυναμεί με τον μισθό ενός μήνα έως το 2020. Η χώρα αναμένεται να έχει, λόγω της εξόδου, και ετήσιες απώλειες φορολογικών εσόδων 66 δισ. στερλινών. Και αυτό γιατί θα πρέπει να επιστρέψει το παραπάνω ποσό –που αφορά σε δεσμεύσεις για τις συντάξεις, χρηματοδότηση δαπανών και άλλων έργων –και είναι αποτέλεσμα της ένταξής της στην ΕΕ.

Αλλά για τη Μέι «κόκκινη γραμμή» είναι η μετανάστευση. Φαίνεται έτοιμη να θυσιάσει κάποιο κομμάτι ευημερίας προκειμένου να την ελέγξει. Πέρυσι, οι αφίξεις στη Βρετανία ανήλθαν σε 330.000 –ο δεύτερος υψηλότερος αριθμός που έχει καταγραφεί στα χρονικά. Οι 184.000 προέρχονταν από το εσωτερικό της ΕΕ (Βουλγαρία, Ρουμανία, Πορτογαλία) και η Μέι ως υπουργός Εσωτερικών είχε δεσμευτεί να τους μειώσει σημαντικά. Μετά τη νίκη του Brexit αντιμετωπίζει πιέσεις από πολλές πλευρές για έλεγχο της μετανάστευσης εδώ και τώρα.

Αλλος πονοκέφαλος είναι η στερλίνα που πέφτει (έχει χάσει το 20% της αξίας της από το καλοκαίρι) και το μέλλον του City. Τράπεζες και άλλες επιχειρήσεις ετοιμάζονται να μετακινήσουν χιλιάδες θέσεις εργασίας από το Λονδίνο στην ηπειρωτική Ευρώπη –ζήτημα εξαιρετικά σημαντικό γιατί το 12% του βρετανικού ΑΕΠ προέρχεται από τις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες.

Φορολογικός παράδεισος
Η επίτευξη μιας νέας εμπορικής συμφωνίας σχετικά με τις υπηρεσίες θα είναι Γολγοθάς, καθώς Γαλλία και Ιρλανδία ψάχνουν ευκαιρία για τον τερματισμό της κυριαρχίας του City του Λονδίνου. Επιπλέον, οι βρετανοί διαπραγματευτές θα δυσκολευθούν να κάνουν μεγάλες χώρες όπως η Λαϊκή Κίνα να ενδιαφερθούν για μια χωριστή εμπορική συμφωνία με το Ηνωμένο Βασίλειο, αντί για το σύνολο μιας αγοράς 500 εκατ. καταναλωτών που είναι η ΕΕ. Για τη γαλλική εφημερίδα «Le Monde» πρόκειται για ξεκάθαρο εκβιασμό. Γράφει πως στην ουσία η Μέι απείλησε ότι αν δεν πάρει μια καλή συμφωνία θα μετατρέψει τη Βρετανία σε φορολογικό παράδεισο, κάτι σαν ένα μεγάλο Μπαχρέιν στη Μάγχη.
Η πρωθυπουργός είπε πράγματι ότι αν η Βρετανία δεν αποκτήσει κάποιας μορφής πρόσβαση στην κοινή αγορά θα αλλάξει το οικονομικό μοντέλο της επιβάλλοντας χαμηλή φορολόγηση και χαλαρή εποπτεία (εξ ου τα περί φορολογικού παραδείσου).
Και όλα αυτά σε μια στιγμή που ο Ντόναλντ Τραμπ, δηλωμένος θαυμαστής του Brexit, κλείνει το μάτι από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αυτός που απειλεί το Μεξικό, τη Λαϊκή Κίνα και τη Γερμανία με δασμούς στα προϊόντα τους κάνει επίθεση φιλίας προς τη Βρετανία, δεσμευόμενος ότι θα φροντίσει ώστε το Brexit να είναι επιτυχία και προσφέροντας ήδη στο Λονδίνο μια «καλή» συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.
Για την πλειοψηφία της πολιτικής ελίτ στη Γερμανία, στη Γαλλία και στις Βρυξέλλες, τα περί φορολογικού παραδείσου είναι μπλόφα. Εκεί πιστεύουν ακράδαντα ότι το κόστος της πλήρους εξόδου που εξήγγειλε η Μέι είναι απαγορευτικό για τη Βρετανία, πολλαπλάσιο αυτού που θα υποστούν οι υπόλοιποι 27.

Μια σχέση αγάπης-μίσους που κράτησε 60 χρόνια

Κάποιοι αναλυτές μιλάνε για «νέα στρατηγική στη νέα εποχή». Θυμίζουν ας πούμε ότι ο στρατηγός Ντε Γκωλ είχε ασκήσει βέτο στην ένταξη της Βρετανίας στην τότε ΕΟΚ διότι θεωρούσε πως το Λονδίνο θα ήταν ο «Δούρειος Ιππος της Ουάσιγκτον». Αργότερα, τη δεκαετία του 1970, οι Γάλλοι είπαν τελικά το «Ναι» στη Βρετανία, η οποία παρά την ένταξη είχε πάντοτε το ένα πόδι εντός και το άλλο εκτός ΕΕ. Το 1991 οι Βρετανοί αυτοεξαιρέθηκαν από το Μάαστριχτ και τώρα αποχωρούν πλήρως με την πεποίθηση ή την ψευδαίσθηση ότι σώζονται από έναν Τιτανικό. Σε κάθε περίπτωση, το Brexit είναι το διαζύγιο με το οποίο τελειώνει οριστικά μια σχέση αγάπης-μίσους ανάμεσα στη Βρετανία και στην ενωμένη Ευρώπη, η οποία ξεκίνησε πριν από 60 χρόνια και ήταν ταραχώδης από την αρχή.Οταν τα έξι ιδρυτικά μέλη της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας (Γαλλία, Δυτική Γερμανία, Ιταλία, Βέλγιο, Ολλανδία και Λουξεμβούργο) υπέγραψαν τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957 και ρώτησαν τη Βρετανία αν ενδιαφέρεται, εκείνη απάντησε «ευχαριστώ, αλλά όχι ευχαριστώ».

Εχοντας εμπιστοσύνη στην ιδιαιτερότητά της, με μνήμες από μια σπουδαία αυτοκρατορία και έναν ένδοξο πόλεμο, η Βρετανία ήταν στο κάτω κάτω μια μεγάλη δύναμη, μόνιμο μέλος στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, με μια ειδική σχέση με τις ΗΠΑ και την Κοινοπολιτεία. Δεν έμοιαζε να χρειάζεται την Ευρώπη στην αρχή και φαίνεται να πιστεύει ότι δεν θα τη χρειαστεί από εδώ και πέρα. Στα μάτια των βρετανών επικριτών της ΕΕ η Γαλλία ελέγχει τα θεσμικά όργανα και η Γερμανία την οικονομία. Χώρος για βρετανική «ανεξαρτησία» και «κυριαρχία» δεν υπάρχει.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ