Ο Ερντογάν κτίζει το σουλτανάτο του

Η πρόθεση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να παρατείνει την εξουσία του ως και το 2029 μετατρέποντας –και επίσημα –το πολίτευμα της χώρας σε προεδρικό επιβεβαιώνει τους φόβους για επισφράγιση της αυταρχικής πορείας της τουρκικής κυβέρνησης. Οι προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις, όπως παρουσιάζονται στο νομοσχέδιο που κατατέθηκε πρόσφατα στην τουρκική Εθνοσυνέλευση, όχι μόνο θα επισημοποιήσουν το καθεστώς της συγκεντρωτικής εκτελεστικής εξουσίας που επιδιώκει ο Ερντογάν αλλά θα περιορίσουν τις αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου σε βαθμό που δεν θα μπορεί να ασκεί κανέναν έλεγχο στις αποφάσεις του προέδρου. Ετσι, πριν από τα «σύνορα της καρδιάς μας» όπως χαρακτήρισε τον νεοοθωμανικό του επεκτατισμό, ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να κάνει πράξη το «σουλτανάτο» της καρδιάς του, αν είναι θέλημα του Αλλάχ.

Πρόκειται για μία από τις πλέον ριζικές προσπάθειες αλλαγής του τουρκικού πολιτεύματος μετά τη μετατροπή του κράτους σε κοσμική δημοκρατία πριν από περίπου έναν αιώνα. Την ίδια στιγμή, οι διώξεις ενάντια στους «εχθρούς» της κυβέρνησης συνεχίζονται, με συλλήψεις πανεπιστημιακών, δημοσιογράφων και δικαστικών που κατηγορούνται για σχέσεις με το δίκτυο Γκιουλέν, αλλά και εκατοντάδων υπόπτων για διασυνδέσεις με το PKK.

«Οι προτεινόμενες συνταγματικές αλλαγές στοχεύουν στη θεσμοθέτηση της de facto θέσης του Ερντογάν ως της πλέον ισχυρής μορφής της τουρκικής πολιτικής. Ως τώρα, αυτή η θέση διατηρούνταν εξαιτίας της χαρισματικότητας και των εκλογικών επιτυχιών του Ερντογάν. Οι συνταγματικές εξουσίες του προέδρου, ωστόσο, συνεχίζουν να είναι περιορισμένες. Πιο σημαντικό, το Σύνταγμα αξιώνει από τον πρόεδρο να είναι αμερόληπτος και να μην ανήκει σε κάποιο κόμμα, να συμπεριφέρεται ως αρχηγός του κράτους και όχι της κυβέρνησης. Η εξουσία και η ευθύνη της κατάρτισης νόμων ανήκει στο Κοινοβούλιο και η ευθύνη της εφαρμογής τους στην κυβέρνηση» είπε στο «Βήμα» ο Καραμπεκίρ Ακογιουνλού, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκρατς στην Αυστρία και ειδικός στη σύγχρονη τουρκική πολιτική.

Ο Ερντογάν είναι ο πρώτος πρόεδρος που εξελέγη με λαϊκή εντολή το 2014, έχοντας προηγουμένως διατελέσει τρεις φορές πρωθυπουργός της χώρας. Αν όπως αναμένεται το νομοσχέδιο για τη συνταγματική μεταρρύθμιση ψηφιστεί από το Κοινοβούλιο με την υποστήριξη του Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), οι μεταρρυθμίσεις θα τεθούν σε δημοψήφισμα την άνοιξη ή το καλοκαίρι του 2017. Σύμφωνα με ειδικούς, αν ο Ερντογάν –του οποίου τα ποσοστά δημοτικότητας κυμαίνονται μεταξύ 50% και 55% –καταφέρει να φθάσει μέχρι το δημοψήφισμα θα εξασφαλίσει, εκτός απροόπτου, μια άνετη νίκη.

«Από τη στιγμή που εξελέγη πρόεδρος το 2014, ο Ερντογάν προσπαθεί να επεκτείνει τα όρια του αξιώματός του –και παραβιάζει τα όρια του αξιώματός του συστηματικά. Οι συνταγματικές αλλαγές έχουν ως στόχο να προσαρμοστεί το σύστημα στις επιθυμίες του Ερντογάν και όχι το αντίστροφο. Αν τα σχέδιά του επιτύχουν, κάτι που είναι πολύ πιθανό, ο πρόεδρος δεν θα αποκτήσει μόνο εκτελεστικές εξουσίες χωρίς προηγούμενο αλλά θα περιοριστεί η ικανότητα του Κοινοβουλίου και του δικαστικού συστήματος να τον ελέγχουν. Στην ουσία, ο μοναδικός πραγματικός έλεγχος που θα ασκείται στον πρόεδρο θα είναι οι εκλογές. Αυτό θα διαβρώσει σημαντικά τα δημοκρατικά θεσμικά αντίβαρα και θα προσωποποιήσει την εξουσία, κάτι που σημαίνει ότι η Τουρκία θα βρεθεί ακόμη πιο κοντά στον αυταρχισμό» λέει ο καθηγητής Ακογιουνλού.