Μετά από τέσσερις θητείες στην εξουσία άλλοι ηγέτες θα έβλεπαν το άστρο τους να δύει, αν δεν είχαν αποχωρήσει προ πολλού, όχι ο Βλαντίμιρ Πούτιν. Αυτός κυριαρχεί απόλυτα, 16 χρόνια τώρα, χωρίς πολιτικό αντίπαλο εντός Ρωσίας. Το έδειξε πάλι καθαρά η επικράτηση στις βουλευτικές εκλογές της περασμένης Κυριακής.
Το κυβερνών κόμμα Ενωμένη Ρωσία δεν νίκησε απλώς. Σάρωσε με 54% και 30 μονάδες διαφορά από το επόμενο, τους παλαιολιθικούς κομμουνιστές. Ποια είναι λοιπόν τα μυστικά της επιτυχίας, καλύτερα της απόλυτης κυριαρχίας, του «τσάρου»;
Αν θέλουμε να συνοψίσουμε, φιλοδοξία του είναι η αποκατάσταση του «ρωσικού μεγαλείου», με συνταγή την ισχυρή οικονομία, που βασίστηκε για πολλά χρόνια στον ενεργειακό πλούτο και στο στήσιμο μιας δικής του ολιγαρχίας. Χειραγώγηση της αντιπολίτευσης, φίμωση των ΜΜΕ, προσωπολατρία και, πάνω απ’ όλα, πίστη στην ισχυρή πατρίδα, συμπληρώνουν την εικόνα.
Επί Πούτιν το λαμπρό εθνικό παρελθόν έχει μεταφραστεί σε νεο-αυτοκρατορικό όραμα, χτισμένο σε ένα φαντασιακό, ιδεολογικό κατασκεύασμα και στην κρυφή υπερηφάνεια που εμπνέει ακόμα σε πολύ κόσμο η δόξα της πάλαι ποτέ ΕΣΣΔ. Η χώρα έζησε τσαρισμό, μπολσεβικισμό, σταλινισμό, υπαρκτό σοσιαλισμό, περεστρόικα και βρήκε σύγχρονη «ιδεολογία» το 2000, όταν εφευρέθηκε ο «πουτινισμός», από το όνομα ενός ηγέτη που ανέστησε την ιδέα της μεγάλης και πανίσχυρης πατρίδας.
Στην αρχή, για να χτίσει προφίλ νικητή στα πεδία των μαχών ο Πούτιν θεμελίωσε την εξουσία του σε έναν «πατριωτικό πόλεμο» στην Τσετσενία. Συνεχίζει με την προσάρτηση της Κριμαίας και τη σκληρή εξωτερική πολιτική στη Συρία.
Αχίλλειος πτέρνα το πετρέλαιο


Στην οικονομία εκμεταλλεύθηκε τις υψηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου για να αυξήσει το βιοτικό επίπεδο των Ρώσων, πράγμα που αρχικά το κατάφερε. Αλλά για να διατηρηθεί αυτή η ανάπτυξη θα πρέπει η τιμή να παραμένει σταθερά άνω των 118 δολαρίων το βαρέλι, όνειρο απατηλό πια λόγω και παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Αυτή είναι η αχίλλειος πτέρνα του πουτινισμού.
Το 2015 ήταν έτος συντριβής για τις τιμές του πετρελαίου. Το κόστος του αργού υποχώρησε σε επίπεδα πρωτοφανή εδώ και 11 χρόνια –και μπορεί να κατρακυλήσει κι άλλο, ακόμα και στα 25 δολάρια το βαρέλι, με την τρέχουσα τιμή ήδη καταστροφική για τη Ρωσία, που βασίζει τον προϋπολογισμό της σε αυτά τα έσοδα.
Σε συνδυασμό με τις δυτικές κυρώσεις, η μείωση οδήγησε σε κατάρρευση το ρούβλι, που έχασε μέχρι και το μισό της αξίας του έναντι του δολαρίου. Αν δεν ανακάμψουν γρήγορα τα έσοδα, μπορεί να χρειαστούν δραστικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και μέτρα όπως το πάγωμα στην καταβολή συντάξεων προκαλώντας μαζική δυσαρέσκεια στον λαό. Γι’ αυτό το Κρεμλίνο χρησιμοποιεί συνεχώς εξωτερικούς εχθρούς και απειλές (ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, τρομοκρατία) για να πείσει ότι μόνη προστασία είναι η στιβαρή ηγεσία του Πούτιν. Και προς το παρόν τα έχει καταφέρει. Η δημοτικότητά του σπανίως πέφτει κάτω από 65%, ποσοστό που ηγέτες στη Δύση μόνο να ονειρευθούν μπορούν.

Τζόναθαν Αντελμαν, καθηγητής Ρωσικής Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, στις ΗΠΑ
«Ο Ομπάμα, η Ευρώπη και η Κίνα άνοιξαν παράθυρο ευκαιρίας στη Ρωσία»
«Η Ρωσία του Πούτιν θα μπορεί να προβάλει εικόνα υπερδύναμης το αργότερο ως το 2030. Μετά ο τροχός θα ξαναγυρίσει και θα χάσει μεγάλος μέρος της ισχύος της»
λέει στο «Βήμα» ο Τζόναθαν Αντελμαν, καθηγητής Ρωσικής Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Ντένβερ, στις ΗΠΑ.

«Τον τελευταίο καιρό έχει αναδειχθεί σε σημαντική δύναμη στη διεθνή σκηνή. Η προσάρτηση της Κριμαίας, η συνεπής στήριξη του Ιράν και του καθεστώτος Ασαντ στη Συρία έχουν φέρει νίκες στη Μόσχα. Ο Πούτιν έχει γίνει πράγματι μεγάλος παίκτης και φαίνεται σαν η Ρωσία να έχει επιστρέψει ως υπερδύναμη. Αλλά η ιστορία της δίνει την αίσθηση του déjà vu, έχει περάσει από κύκλο υπερδύναμης αρκετές φορές. Προηγούμενες ενσαρκώσεις, τσαρική Ρωσία και Σοβιετική Ενωση καταστράφηκαν από την Επανάσταση του 1917 και την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, που δημιούργησε 15 νέες χώρες. Η τρέχουσα εμφάνιση μεγάλης δύναμης εξαρτάται εν πολλοίς από την τύχη της οικονομίας της και των αντιπάλων της. Η απροθυμία του Μπαράκ Ομπάμα να ασκήσει στρατιωτική βία στη Μέση Ανατολή, η εσωστρέφεια της Ευρώπης στην Ουκρανία λόγω της κρίσης χρέους και τα σημαντικά εσωτερικά προβλήματα της Λαϊκής Κίνας έχουν ανοίξει παράθυρο ευκαιρίας στη Ρωσία»
εξηγεί ο Αντελμαν.
Και τονίζει: «Μακροπρόθεσμα τα βαθιά προβλήματά της, κυρίως στην οικονομία που εξαρτάται σχεδόν αποκλειστικά από την ενέργεια, θα της απαγορεύσουν να παίξει ισχυρό διεθνή ρόλο. Η ρωσική οικονομία των 2 τρισ. δολαρίων είναι ελάχιστα μεγαλύτερη από του Καναδά –λιγότερο από 3% του παγκοσμίου ΑΕΠ και μόνο 14% του μεγέθους της αμερικανικής. Ο γεωργικός τομέας είναι απαρχαιωμένος και το εμπόριο, που κυριαρχείται από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, έχει προφίλ μιας χώρας του Τρίτου, όχι του Πρώτου κόσμου. Η Παγκόσμια Τράπεζα κατατάσσει την Ρωσία 112η στον κόσμο, μετά την Αίγυπτο και το Πακιστάν, στην ευκολία του επιχειρείν. Ως προς τη διαφθορά βρίσκεται στην 133η θέση, λίγο πιο πάνω από τη Νιγηρία (139η). Δεν διαθέτει Σίλικον Βάλεϊ ούτε διείσδυση «ήπιας ισχύος» στη σύγχρονη παγκόσμια κουλτούρα. Σε πολιτικό επίπεδο, είναι μια ημι-δημοκρατία, με καλπάζουσα διαφθορά. Με λίγα λόγια, η Ρωσία μπορεί να απολαύσει πραγματική ισχύ στις λίγες, πρώτες δεκαετίες του 21ου αιώνα ώσπου ο τροχός να ξαναγυρίσει και να χάσει μεγάλο μέρος της δύναμής της».

Η ΝΕΑ ΡΩΣΙΑ

Πόλεμος και εξαγωγές
Οπως δείχνουν η κρίση στην Ουκρανία και η εμπλοκή στη Συρία, η Μόσχα θεωρεί την ΕΕ γεωπολιτικό αντίπαλο, σύμμαχο των ΗΠΑ στη σφαίρα της πρώην ΕΣΣΔ στην Ανατολική Ευρώπη. Και αυτά την ώρα που η Ευρώπη είναι η μεγαλύτερη αγορά για ρωσικές εξαγωγές, ύψους 200 δισ. ευρώ τον χρόνο.

Στρατός και πυρηνικά
Αύξηση του ετήσιου αμυντικού προϋπολογισμού σε 65 δισ. δολάρια και «εκσυγχρονισμό του στρατιωτικο-βιομηχανικού συμπλέγματος» με 770 δισ. δολάρια σε βάθος δεκαετίας έχει εξαγγείλει ο Πούτιν. Η κρατική Rosatom πουλάει πυρηνική τεχνολογία και αντιδραστήρες σε Ιράν, Κίνα, Ινδία και Τουρκία.

Αυταρχισμός και διαφθορά
Οποιος τολμάει να κάνει αντιπολίτευση, από πολιτικούς μέχρι πρώην ολιγάρχες και ακτιβιστές, μπαίνει φυλακή. Ο φιλελεύθερος αντιφρονών Μπορίς Νεμτσόφ δολοφονήθηκε μυστηριωδώς πέρυσι. Χαμηλοί μισθοί, έλλειψη υποδομών και διαφθορά είναι τα πιο καυτά εσωτερικά προβλήματα.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ