Πυρετός για το Κυπριακό υπό το βλέμμα των ΗΠΑ

Εντονότατο παρασκήνιο, υπό το άγρυπνο βλέμμα των Αμερικανών, διεξάγεται τα τελευταία 24ωρα στη Νέα Υόρκη για το Κυπριακό. Αυτό κορυφώνεται σήμερα με την τριμερή συνάντηση ανάμεσα στον Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών Μπαν Κι -Μουν, στον κύπριο πρόεδρο Νίκο Αναστασιάδη και στον τουρκοκύπριο ηγέτη Μουσταφά Ακιντζί. Από την έκβασή της και μία απόφαση για ενδεχόμενη επανάληψή της θα εξαρτηθεί αν θα ασκηθούν πιέσεις για ολοκλήρωση της διαδικασίας ως τον Μάρτιο του 2017 ώστε να ακολουθήσει η διεξαγωγή χωριστών δημοψηφισμάτων. Εφόσον η διαδικασία προχωρήσει γρήγορα, κρίσιμες αποφάσεις θα κληθεί να λάβει και η Αθήνα, σε μια περίοδο μάλιστα που η ατζέντα της είναι ήδη γεμάτη με δύσκολα ζητήματα.

Υπάρχει προσέγγιση, αλλά…

Προσέγγιση υπάρχει σε πολλά ζητήματα χάρη και στον πρόσφατο εντατικό γύρο των επτά συναντήσεων των κ.κ. Αναστασιάδη και Ακιντζί. Ωστόσο, πρέπει να καλυφθεί απόσταση σε κομβικής σημασίας θέματα όπως στη διακυβέρνηση (όπου η τουρκική πλευρά επιμένει σε εκ περιτροπής προεδρία), στο περιουσιακό, στο εδαφικό και φυσικά στην ασφάλεια/εγγυήσεις. Την ίδια στιγμή, αν και η επιδίωξη των Ηνωμένων Εθνών για πιθανή σύγκληση πολυμερούς διάσκεψης στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης δεν καρποφόρησε, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κατά κάποιον τρόπο έλαβε χώρα τις τελευταίες ημέρες μια «σπονδυλωτή πολυμερής». Ολοι συναντήθηκαν με όλους (Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Ελληνες, Τούρκοι, Βρετανοί) σε μια προσπάθεια να γεφυρωθούν διαφορές, αλλά και να υπάρξουν συγκλίσεις σε μείζονα ανοιχτά θέματα.

Παράλληλα, η Ουάσιγκτον, διά του αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν, εμφανίζεται επισπεύδουσα. Η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση αποχωρεί οριστικά στα τέλη του έτους, αλλά ουσιαστικά εντός του Νοεμβρίου, όταν και διεξάγονται οι προεδρικές εκλογές. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την εκλογή νέου Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ τον Οκτώβριο συνιστούν παραμέτρους που δεν πρέπει να υποτιμηθούν. «Η βιασύνη όμως μπορεί να οδηγήσει αθέλητα σε ατύχημα και πισωγύρισμα» σχολιάζει υψηλόβαθμος αξιωματούχος ενός εκ των εμπλεκομένων μερών. Ο ίδιος παράγοντας σχολίαζε επίσης τη «σιωπή» του Λονδίνου, που προφανώς είναι απορροφημένο από τη διαχείριση του Brexit.

Η εξίσωση της λύσης

Πέραν των τεχνικών λεπτομερειών των συνομιλιών, αξιωματούχοι από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές αντιλαμβάνονται και μεταφέρουν ότι τα βασικά σημεία για την επίτευξη λύσης είναι τρία: οι εγγυήσεις, η ενέργεια και το εδαφικό.

Σύμφωνα με άριστα ενημερωμένες πηγές, θα πρέπει να θεωρείται λογικό ότι από τη στιγμή που η Λευκωσία επιθυμεί την κατάργηση του συστήματος των εγγυήσεων και οι Τουρκοκύπριοι (άρα, ουσιαστικά, η Αγκυρα που επιμένει να διεκδικεί ρόλο ενεργειακού κόμβου για το αέριο της Ανατολικής Μεσογείου) προσδίδουν μεγάλη σημασία στο ζήτημα του φυσικού αερίου, αυτά τα δύο ζητήματα θα ενταχθούν σε ένα απευθείας «πάρε-δώσε». Ας προστεθεί εδώ ότι εντός του 2017 εκκινεί νέος γύρος γεωτρήσεων εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Η επίλυση του Κυπριακού και η επίδραση που αυτή θα είχε στις ενεργειακές εξελίξεις της περιοχής παρακολουθείται στενά και από άλλους περιφερειακούς παίκτες όπως το Ισραήλ. Η επαναπροσέγγιση της Ιερουσαλήμ με την Αγκυρα προφανώς δεν θα αποκτήσει άμεσα το στρατηγικό βάθος παλαιότερων εποχών. Ωστόσο, καθώς η εμπορική εκμετάλλευση του φυσικού αερίου δεν μπορεί επί μακρόν να καθυστερήσει, η λύση του Κυπριακού «απελευθερώνει» την τουρκική οδό εξαγωγών.

Ο ρόλος της Αθήνας

Η Αθήνα εμφανίζεται πολύ «ομιλητική» στο ζήτημα των εγγυήσεων. Ο Νίκος Κοτζιάς, ο οποίος, όπως σημειώνουν έμπειροι παρατηρητές, εμφανίζεται συνήθως οπαδός της «σκιώδους διπλωματίας» σε τόσο ευαίσθητα ζητήματα, έχει εξαρχής σηκώσει (ρητορικά) τους τόνους στις εγγυήσεις. Ξένες διπλωματικές πηγές απορούσαν με την τακτική αυτή, διότι θα μπορούσε να προσφέρει άλλοθι στην Αγκυρα να επιμείνει περισσότερο σε μια σκληρή στάση στις εγγυήσεις –για διαπραγματευτικούς λόγους. Και τούτο παρά το γεγονός ότι ουδείς πλέον, με εξαίρεση ίσως την Αγκυρα, διαφωνεί ότι οι εγγυήσεις στρατιωτικού χαρακτήρα αποτελούν βαθιά αναχρονιστικό θεσμό για ένα κράτος-μέλος του ΟΗΕ και κυρίως της ΕΕ. Ωστόσο, από άλλες πηγές εκφράζεται η αισιοδοξία ότι η Τουρκία έχει πλέον «ξεκολλήσει» από τη θέση της εσαεί παραμονής στρατευμάτων της στο νησί.

Ενδεικτικό της κινητικότητας της Αθήνας είναι ότι το υπουργείο Εξωτερικών είχε διοργανώσει πριν από μερικούς μήνες στην Οξφόρδη κλειστή συνάντηση για το θέμα της ασφάλειας (είχε διοργανωθεί από πανεπιστημιακούς με τους οποίους ο κ. Κοτζιάς διατηρεί επαφή από την περίοδο που είχε λάβει υποτροφία σε ένα από τα ακαδημαϊκά κέντρα του βρετανικού πανεπιστημίου). Στη συνάντηση, μεταξύ άλλων, είχαν λάβει μέρος από το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών ο γενικός γραμματέας Δημήτρης Παρασκευόπουλος, ο καθηγητής Χρήστος Ροζάκης και ο πρώην βρετανός πρέσβης στην Αθήνα Ντέιβιντ Μάντεν. Σε ομιλία του δε στη Λευκωσία μετά τη συνάντηση της Οξφόρδης ο κ. Ροζάκης είχε παρουσιάσει μερικά από τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξαν οι συμμετέχοντες.

Παράλληλα ο κ. Κοτζιάς επέδωσε 26σέλιδο έγγραφο με τις απόψεις του στον κύπριο ομόλογό του Ιωάννη Κασουλίδη. Το ίδιο έγγραφο φέρεται να έδωσε και στον Εσπερ Μπαρθ Αϊντε, ειδικό απεσταλμένο του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ . Στο κείμενο Κοτζιά περιλαμβάνεται και η ιδέα υπογραφής ενός Συμφώνου Φιλίας και Συνεργασίας Ελλάδας – Τουρκίας – Κύπρου.

Η πρόταση της Λευκωσίας

Η Λευκωσία κατέθεσε παράλληλα τη δική της πρόταση επί των εγγυήσεων στο πλαίσιο των συναντήσεων Αναστασιάδη – Ακιντζί. Αυτή συνιστά έναν συνδυασμό δικών της ιδεών, απόψεων της Αθήνας αλλά και αμερικανικών θέσεων. Η ελληνοκυπριακή πλευρά προτείνει τη σύσταση μιας πολυεθνικής αστυνομικής δύναμης με συμμετοχή κρατών-μελών της ΕΕ, αλλά χωρίς την παρουσία Ελλήνων, Βρετανών και Τούρκων. Η δύναμη θα εγκατασταθεί στο νησί μετά την εφαρμογή της συμφωνίας και εφόσον χρειάζεται θα επεμβαίνει για την αποκατάσταση της τάξης, αν οι δύο συνιστώσες πολιτείες δεν το έχουν καταφέρει. Μέχρι να ολοκληρωθεί η εφαρμογή της λύσης, κάτι που συνδέεται με την πλήρη αποχώρηση των τουρκικών στρατευμάτων, την ασφάλεια θα εγγυάται μια μετεξελιγμένη UNFICYP. Στην κυπριακή πρόταση δεν γίνεται αναφορά σε συγκεκριμένες χρονικές περιόδους. Ζητείται όμως η άμεση αποχώρηση του μεγαλύτερου όγκου του τουρκικού στρατού από το νησί την επομένη της λύσης.

Η ιδέα για μια πολυεθνική Διεθνή Χωροφυλακή έχει και «αμερικανικά αποτυπώματα». Φέρεται μάλιστα να την έχει κυκλοφορήσει προς τις εμπλεκόμενες πλευρές η αμερικανίδα υφυπουργός Εξωτερικών για θέματα Ευρώπης Βικτόρια Νούλαντ κατά τις πρόσφατες επισκέψεις της στην Κύπρο. Η ιδέα αυτή θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο σε διάφορες ιδέες που έχουν κατά καιρούς «πέσει στο τραπέζι» από τουρκικής πλευράς, όπως η δημιουργία μιας βάσης ώστε οι Τουρκοκύπριοι να νιώθουν ασφαλείς. Η Λευκωσία θέλει επίσης η λύση να τεθεί υπό την εγγύηση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και του Κεφαλαίου 7 του Χάρτη του Οργανισμού που αφορά τη χρήση βίας –χωρίς όμως να μπορούν τα μόνιμα μέλη να ασκήσουν βέτο.

ΕΠΙΠΛΟΚΗ
Η διαφαινόμενη άρνηση της τουρκικής πλευράς να επιστραφεί η Μόρφου στους Ελληνοκυπρίους στο πλαίσιο της διευθέτησης του εδαφικού συνιστά επιπλοκή. Υπενθυμίζεται ότι η περιοχή θα επιστρεφόταν με βάση το απορριφθέν Σχέδιο Αναν το 2004. Πλέον έχουν διαμορφωθεί νέα δεδομένα στην περιοχή, η οποία έχει οικοδομηθεί σε μεγάλο βαθμό και οι συνομιλίες στο ζήτημα αυτό έχουν παραπεμφθεί για το τέλος της διαδικασίας, όταν οι χάρτες θα μπουν στο τραπέζι.