Η φωτογραφία μιας μουσουλμάνας σε παραλία της Γαλλίας που εξαναγκάζεται να βγάλει το επάνω μέρος των ρούχων της καθώς τέσσερις ένοπλοι δημοτικοί αστυνομικοί στέκονται όρθιοι από πάνω της και οι υπόλοιποι λουόμενοι παρακολουθούν, διαδόθηκε σαν αστραπή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης την περασμένη εβδομάδα.

Αυτόπτες μάρτυρες ανέφεραν ότι η γυναίκα δεν φορούσε μπουρκίνι –το οποίο έχει απαγορευτεί σε δεκάδες παραθαλάσσιες πόλεις της Γαλλίας –αλλά κολάν, μπλούζα και μαντίλα και ότι καθώς οι αστυνομικοί την υποχρέωναν να γδυθεί, κάποιοι από τον κόσμο τριγύρω φώναζαν ρατσιστικά συνθήματα εναντίον των μουσουλμάνων. Η ιστορία πίσω από το επίμαχο στιγμιότυπο υπογραμμίζει με τον πιο θλιβερό τρόπο ένα ζήτημα που διχάζει επί μακρόν τη γαλλική κοινωνία και έγινε ακόμη πιο περίπλοκο στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων από το «Σαρλί Εμπντό» και μετά.

Πόσες θεμελιώδεις ελευθερίες διατίθενται να απεμπολήσουν οι Γάλλοι προκειμένου να υπερασπίσουν την περίφημη laïcité (κοσμικότητά) τους; Και σε ποιον βαθμό αυτή εργαλειοποιείται για να υποδαυλίσει το μίσος ενάντια στη μουσουλμανική κοινότητα;
«Ο κόσμος τής φώναζε «Πήγαινε σπίτι σου!»»

«Καθόμουν στην παραλία με την οικογένειά μου. Φορούσα μια απλή μαντίλα και δεν είχα σκοπό να κολυμπήσω» δήλωσε η Σιάμ, η 34χρονη «πρωταγωνίστρια» της φωτογραφίας, σε παραλία κοντά στις Κάννες. Το πρόστιμο που καλείται να πληρώσει αναγράφει ότι η ενδυμασία της «δεν σέβεται τα χρηστά ήθη και την κοσμικότητα». Η Ματίλντ Κουζάν, αυτόπτης μάρτυρας, είπε: «Το πιο λυπηρό είναι ότι ο κόσμος της φώναζε «πήγαινε σπίτι σου!» και κάποιοι χειροκροτούσαν τους αστυνομικούς. Η κόρη της έκλαιγε».
Οι Κάννες και τουλάχιστον 25 άλλες πόλεις προχώρησαν στην απαγόρευση του μπουρκίνι, του μαγιό που φορούν ορισμένες μουσουλμάνες στην παραλία και καλύπτει ολόκληρο το σώμα, από το κεφάλι ως τους αστραγάλους, αφήνοντας ελεύθερο το πρόσωπο. Η απαγόρευσή του, η νομιμότητα της οποίας ήδη αμφισβητείται, ακολούθησε δύο ακόμη νόμους που αφορούν τον κώδικα ενδυμασίας στη Γαλλία: την απαγόρευση της μαντίλας στα δημόσια σχολεία το 2004 και την απαγόρευση των ενδυμάτων που καλύπτουν το πρόσωπο σε δημόσιους χώρους, το 2010.
«Φόρα ό,τι θες! Οχι στην ισλαμοφοβία»
Ωστόσο, μετά τη στοχοποίηση της Γαλλίας από τους τζιχαντιστές, με τρεις μεγάλες τρομοκρατικές επιθέσεις σε διάστημα 18 μηνών και εκατοντάδες θύματα, η ισλαμοφοβία τείνει να εξισωθεί με την υπεράσπιση της ελευθερίας. Η απαγόρευση του μπουρκίνι δικαιολογείται στη βάση της υπεράσπισης της κοσμικής φύσης του γαλλικού κράτους και στη βάση των κινδύνων που αυτό υποτίθεται ότι ενέχει για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. Πέρυσι, η Μαριόν Μαρεσάλ Λεπέν, το ανερχόμενο αστέρι του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου και εγγονή του Ζαν-Μαρί Λεπέν, έδωσε τη δική της ερμηνεία για τη γαλλική laïcité: «Αν οι γάλλοι μουσουλμάνοι θέλουν να εξασκούν τη θρησκεία τους, πρέπει να αποδεχθούν ότι το κάνουν σε έδαφος που πολιτισμικά είναι χριστιανικό. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορούν να τοποθετηθούν στο ίδιο επίπεδο με τη χριστιανική θρησκεία» είπε, αφού όμως πρώτα είχε φροντίσει να επιβεβαιώσει ότι το Εθνικό Μέτωπο είναι «κοσμικό».

«Η ιδέα ότι το μπουρκίνι μπορεί να συνδέεται με την τρομοκρατία και επομένως η απαγόρευσή του είναι δικαιολογημένη μοιάζει αστεία, αλλά σε αυτό το σημείο έχουμε φτάσει. Η ακραία αστυνόμευση των ενδυμάτων των μουσουλμάνων γυναικών συνιστά κατά κάποιον τρόπο ένα αποδεκτό μέτρο ενάντια στον εξτρεμισμό» έγραψε χαρακτηριστικά η μουσουλμάνα μπλόγκερ Σουχάιμα Μανζούρ Καν.
Την περασμένη Πέμπτη δεκάδες Βρετανίδες, μουσουλμάνες και μη, συγκεντρώθηκαν έξω από τη γαλλική πρεσβεία στο Λονδίνο. Η εκδήλωση είχε θέμα «Φόρα Ο,τι Θέλεις –Beach Party». Με μπουρκίνι και μπικίνι, σορτς και μαντίλες, κουβαδάκια, μπάλες, ξαπλώστρες και πανό που έγραφαν «Οχι στην ισλαμοβοφία –Ναι στο μπουρκίνι» το συγκεντρωμένο πλήθος έδειξε την αντίθεσή του στην απόφαση των γαλλικών Αρχών. Παράλληλα, ο Καναδάς και η Σκωτία ανακοίνωσαν ότι επιτρέπεται σε όσες γυναίκες αστυνομικούς επιθυμούν να φορούν μαντίλα σε ώρα υπηρεσίας.
Δρ Μίριαμ Χάντερ-Χένιν: «Η απαγόρευση προσπαθεί να επιβάλει κοινές αξίες»

Τι ακριβώς είναι η γαλλική laïcité και γιατί οι Γάλλοι είναι τόσο πρόθυμοι να την υπερασπιστούν ακόμη και σε βάρος θεμελιωδών ελευθεριών; ρωτήσαμε τη Μίριαμ Χάντερ-Χένιν, λέκτορα Δικαίου στο University College London (UCL). Η δρ Χάντερ-Χένιν ασχολείται με τις επιπτώσεις της laïcité στο συγκριτικό Δίκαιο και στα ανθρώπινα δικαιώματα. «Η γαλλική laïcité μπορεί να περιγραφεί ως ένα σύστημα στο οποίο υφίσταται ο διαχωρισμός μεταξύ της θρησκείας και του κράτους. Για χάρη της μπορεί να περιορίζονται θεμελιώδεις ελευθερίες, όπως το δικαίωμα των δημοσίων υπαλλήλων ή των μαθητών να εκφράζουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Τουλάχιστον σε εννοιολογικό επίπεδο, η laïcité συνυπάρχει με την αρχή της ελευθερίας της συνείδησης, την οποία οι θρησκευτικά ουδέτεροι δημόσιοι θεσμοί επιδιώκουν να διατηρήσουν» μας απάντησε η δρ Χάντερ-Χένιν.


«Οπως συμβαίνει με άλλες πρόσφατες απαγορεύσεις στις θρησκευτικές ελευθερίες, για παράδειγμα την απαγόρευση της κάλυψης ολόκληρου του προσώπου με νόμο το 2010 και τους περιορισμούς των θρησκευτικών συμβόλων στον ιδιωτικό τομέα, η απαγόρευση του μπουρκίνι δεν έχει πια σκοπό την προστασία της ουδετερότητας των δημόσιων υπηρεσιών και συνεπώς την ελευθερία της συνείδησης όσων εξυπηρετούνται από αυτές, αλλά την επιβολή κοινών αξιών. Φυσικά, η γαλλική laïcité αφορά τις κοινές αξίες: διαχειρίζεται την ποικιλομορφία των θρησκευτικών πεποιθήσεων με το να ανάγει τις διαφορές στις κοινές αξίες των «Liberté, égalité, fraternité» (σ.σ.: Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη)» προσθέτει.

«Βούτυρο στο ψωμί των εξτρεμιστών»
Ωστόσο, όπως συνεχίζει η δρ Χάντερ-Χένιν, αυτές οι κοινές αξίες «δεν επιτρέπεται να επισκιάζουν τα ατομικά δικαιώματα, εκτός αν πρόκειται για ανθρώπους ή μέρη, όπως οι δημόσιοι υπάλληλοι και τα δημόσια σχολεία, που έχουν ειδική σχέση με το κράτος». Αυτό όμως δεν πρέπει να ισχύει για τη δημόσια σφαίρα στο σύνολό της, μας είπε η δρ Χάντερ-Χένιν.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι απαγορεύσεις του μπουρκίνι και της μπούρκας δεν μπορούν και στην πραγματικότητα δεν βασίζονται στη laïcité. «Αντίθετα, βασίζονται σε μια αόριστη αντίληψη του «vivre ensemble» (σ.σ.: της συνύπαρξης) ή της διατήρησης της δημόσιας τάξης, κάτι που είναι καταστροφικό για τις ατομικές ελευθερίες επειδή στο τέλος μπορεί να νομιμοποιηθεί η απαγόρευση όλων των πρακτικών που μοιάζουν κοινωνικά σοκαριστικές. Στοχοποιώντας τη μουσουλμανική ενδυμασία, η απαγόρευση αποξενώνει περαιτέρω τη μουσουλμανική κοινότητα και ενθαρρύνει μια διαιρετική πορεία που βασίζεται στο «εμείς ενάντια στους άλλους» και είναι βούτυρο στο ψωμί των εξτρεμιστών. Η τρομοκρατική απειλή είναι πραγματική αλλά δεν προέρχεται από τις γυναίκες που φορούν μπουρκίνι» καταλήγει η δρ Χάντερ-Χένιν.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ