Μέση Ανατολή: Ποιος κερδίζει τον νέο Ψυχρό Πόλεμο;

Ενας νέος Ψυχρός Πόλεμος διεξάγεται σε έναν πολύ θερμό τόπο. Ενα σημαντικό στοιχείο της σεχταριστικής αντιπαράθεσης ανάμεσα στους σιίτες και στους σουνίτες μουσουλμάνους είναι γεωπολιτικό, με το Ιράν να συγκρούεται με τη Σαουδική Αραβία για την περιφερειακή κυριαρχία.

Οπως συνέβη και κατά τον Ψυχρό Πόλεμο μεταξύ Σοβιετικής Ενωσης και ΗΠΑ, η αντιπαράθεση δεν συνεπάγεται την άμεση στρατιωτική αντιπαράθεση ανάμεσα στους κύριους αντιπάλους. Ο πόλεμος διεξάγεται διπλωματικά, ιδεολογικά και οικονομικά –ειδικά στις πετρελαιαγορές –και μέσω πολέμων διά αντιπροσώπων, όπως οι συρράξεις στη Συρία και στην Υεμένη. Υπάρχουν ελάχιστα προβλήματα στην ευρύτερη Μέση Ανατολή που δεν έχουν τη ρίζα τους στην αντιπαράθεση για την εξουσία ανάμεσα στη Σαουδική Αραβία και στο Ιράν.

Προς το παρόν, φαίνεται πως οι Ιρανοί έχουν το πάνω χέρι. Επειτα από την απόφαση του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ να αποδεχτεί μια διεθνή συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, οι δυτικές κυρώσεις έχουν σχεδόν αρθεί. Τώρα που είναι και πάλι δυνατή η σύναψη επιχειρηματικών σχέσεων με το Ιράν, η ασθμαίνουσα οικονομία του αναμένεται να ανακάμψει. Την ίδια ώρα, η ντε φάκτο προσάρτηση τμημάτων του Ιράκ –και, μάλιστα, με την αποδοχή των Αμερικανών –συνεχίζεται επειδή κανένας πέρα από το αποκαλούμενο Ισλαμικό Κράτος δεν τολμά να αντισταθεί.

Το Ιράν έχει επίσης ένα συντριπτικό πλεονέκτημα όσον αφορά το ανθρώπινο δυναμικό, με πληθυσμό 77 εκατ. έναντι 28 εκατ. της Σαουδικής Αραβίας. Και ενώ ο στρατός του είναι κατά πολύ λιγότερο εξοπλισμένος σε σύγκριση με του αντιπάλου του, είναι πολύ μεγαλύτερος. Επιπλέον, ο κύριος σύμμαχος του Ιράν στον αραβικό κόσμο, ο πρόεδρος της Συρίας Μπασάρ αλ Ασαντ, πήρε παράταση επιβίωσης καθώς η σύρραξη στη χώρα του συνεχίζεται. Κατά συνέπεια οι Σαουδάραβες αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι και ευάλωτοι. Θεωρούν ότι ο μεγάλος παραδοσιακός σύμμαχός τους –οι ΗΠΑ –τους πρόδωσε καταλήγοντας σε συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Ταυτόχρονα, φοβούνται πως το χάος στο όμορο Ιράκ τούς εξέθεσε σε χρόνιους στρατηγικούς κινδύνους

Οι Σαουδάραβες δέχονται επίσης έναν καταιγισμό επικρίσεων όσον αφορά το δόγμα του ουαχαμπισμού που πρεσβεύουν και το οποίο κατηγορείται ευρέως για την προώθηση του εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας. Την ίδια ώρα, οι επιδόσεις της Σαουδικής Αραβίας όσον αφορά τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων βρίσκονται διαρκώς υπό εξέταση. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η Σαουδική Αραβία επιλέγει να αντεπιτεθεί. Ο Σαλμάν μπιν Αμπντουλαζίζ αλ Σαούντ είναι ο απρόσιτος κυβερνήτης της χώρας, αλλά και ο γιος του, πρίγκιπας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν αλ Σαούντ, ασκεί σήμερα μεγάλο μέρος της εξουσίας.

Ως υπουργός Αμυνας, ο Μοχάμεντ συνέχισε, σε συνεννόηση με την Τουρκία, να στηρίζει τους αντάρτες που μάχονται κατά του Ασαντ στη Συρία, ενώ ξεκίνησε και έναν πόλεμο κατά φιλο-ιρανικών φυλών στην Υεμένη. Στήριξε την αύξηση της εγχώριας καταστολής και εξαπέλυσε μια οικονομική επίθεση κατά του Ιράν –οι συνέπειες της οποίας έγιναν αντιληπτές μέσω της σημαντικής πτώσης που σημείωσαν οι τιμές του πετρελαίου ανά τον κόσμο.

Στις αρχές Μαΐου, ο επί σειρά ετών υπουργός Πετρελαίου της Σαουδικής Αραβίας Αλί αλ Ναΐμι αντικαταστάθηκε από τον Χαλίντ αλ Φαλίχ, έναν σύμμαχο του Μοχάμεντ. Η αλλαγή αυτή αποτελεί ένδειξη της αποφασιστικότητας του Μοχάμεντ να χρησιμοποιήσει τις τιμές του πετρελαίου ως όπλο εναντίον του Ιράν και του συμμάχου του, δηλαδή της Ρωσίας. Εχοντας τεράστια αποθέματα πετρελαίου, η Σαουδική Αραβία μπορεί κατά βούληση είτε να πλημμυρίσει είτε να στεγνώσει την αγορά.

Και προς το παρόν, οι Σαουδάραβες έχουν πλημμυρίσει την αγορά. Επιδιώκουν να περιορίσουν το Ιράν και τη Ρωσία που χρειάζονται υψηλότερες τιμές για να σημειώσουν οικονομική ανάπτυξη. Και ελπίζουν πως θα οδηγήσουν σε χρεοκοπία τους αμερικανούς παραγωγούς πετρελαίου από σχιστόλιθο οι οποίοι μείωσαν τον βαθμό εξάρτησης των ΗΠΑ από το πετρέλαιο της Μέσης Ανατολής. Οπως δήλωσε πρόσφατα ο Μοχάμεντ, η Σαουδική Αραβία δεν νοιάζεται για τις τιμές του πετρελαίου: «30 δολάρια ή 70 δολάρια, για μας είναι το ίδιο». Αντιθέτως, για το Ιράν και τη Ρωσία είναι απαραίτητο το ένα βαρέλι πετρελαίου να κοστίζει τουλάχιστον 70 δολάρια.

Η έκβαση αυτού του Ψυχρού Πολέμου δεν είναι δύσκολο να προβλεφθεί. Το Ιράν και η Ρωσία δεν πρόκειται να είναι ποτέ κάτι παραπάνω από περιφερειακές δυνάμεις στον αραβικό κόσμο. Οι σιίτες ενδέχεται να καταφέρουν να διατηρήσουν την επιρροή τους στο Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο (μέσω της Χεζμπολάχ) αλλά δεν θα μπορέσουν να διεκδικήσουν περισσότερα. Περίπου το 90% των μουσουλμάνων είναι σουνίτες και, κατ’ επέκταση, εν δυνάμει σύμμαχοι της Σαουδικής Αραβίας.

Οι Σαουδάραβες μπορούν να ωριμάσουν και να είναι λιγότερο καχύποπτοι από ό,τι υπήρξαν κατά το παρελθόν. Οι ΗΠΑ πρέπει να λάβουν τα κατάλληλα μέτρα ώστε να τους καθησυχάσουν, συνεχίζοντας ταυτόχρονα τις πιέσεις για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την εφαρμογή πολιτικών και οικονομικών μεταρρυθμίσεων.