Ο Μάο, η Πολιτιστική Επανάσταση και η σιωπή του Πεκίνου

Εκκωφαντική σιωπή στα ΜΜΕ. Καμία επίσημη εκδήλωση, καμία δημόσια συζήτηση, απόπειρα ερμηνείας ή αποτίμησης. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας προσπέρασε την 50ή επέτειο ενός από τα πιο καταστροφικά και καθοριστικά γεγονότα του 20ού αιώνα για τη χώρα τηρώντας απόλυτη σιγή.

Η Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση του προέδρου Μάο –μια ματωμένη δεκαετία πολιτικής και κοινωνικής αναταραχής –ξεκίνησε ακριβώς πριν από 50 χρόνια. Στις 16 Μαΐου 1966 το ΚΚΚ εξαπέλυσε την ολέθρια κινητοποίηση προειδοποιώντας ότι αντεπαναστάτες συνωμοτούσαν για να αντικαταστήσουν το κόμμα με μια «δικτατορία της αστικής τάξης».

Σύντομα αρχίζουν άγριοι εξευτελισμοί, βασανιστήρια, εξορίες, εκτελέσεις και δολοφονίες αναρίθμητων ανθρώπων, μαζί με ανελέητες καταστροφές έργων τέχνης και διανόησης.

Στα 73 του ο Μάο είχε παραγκωνιστεί από τους «ανανεωτικούς» στα υψηλά κλιμάκια του κόμματος, οι οποίοι θεωρούσαν ξοφλημένες τις ιδέες του και ολέθρια την οικονομική πολιτική του «Μεγάλου Αλματος προς τα Εμπρός».

Ο «Μεγάλος Τιμονιέρης» πέρασε στην αντεπίθεση κάνοντας την τελευταία επανάστασή του: έβγαλε προς τα έξω, στην κοινωνία, τη σύγκρουση εξουσίας για να επανακτήσει την κυριαρχία μέσα στο ΚΚΚ.

Κάπως έτσι κήρυξε, την άνοιξη του 1966, τη Μεγάλη Προλεταριακή Πολιτιστική Επανάσταση. Πρώτη κίνηση, να κλείσουν σχολεία και πανεπιστήμια για να μπορέσει η νεολαία των φανατικών Ερυθροφρουρών να σώσει τον λαό από τον «εσωτερικό εχθρό»: διανοουμένους, καλλιτέχνες και αντεπαναστάτες του ΚΚΚ.

Σήμερα «το ΚΚΚ θεωρεί ότι, αν εκθέσει τη σκοτεινή πλευρά της Πολιτιστικής Επανάστασης, ο κόσμος θα αρχίσει να αμφιβάλλει για το πολιτικό σύστημα» λέει o Γουάνγκ Γιουκίν, συγγραφέας των «Θυμάτων της Πολιτιστικής Επανάστασης», μιας έρευνας τριών δεκαετιών για τις δολοφονίες των Ερυθροφρουρών.

Φαίνεται ότι ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ ανησυχεί μη χρησιμοποιηθεί η επέτειος για να έρθουν στην επιφάνεια «άβολα» γεγονότα για το παρελθόν του κόμματος. Θέλει κυρίως να αποφύγει τον όποιον προβληματισμό σχετικά με τον κεντρικό ρόλο του Μάο στην ενορχήστρωση του μακελειού που συγκλόνισε την Κίνα από το 1966 και μετά και εκτιμάται ότι στοίχισε τη ζωή σε δύο εκατομμύρια ανθρώπους.

Μισό αιώνα μετά την έκρηξη της Πολιτιστικής Επανάστασης ξένοι ιστορικοί και αναλυτές συζητούν ακόμη τον αντίκτυπο της περιόδου. Λένε ότι μια συνέπεια είναι η εμμονή που έχουν αναπτύξει οι κινέζοι κομμουνιστές ηγέτες για την πολιτική σταθερότητα.

«Νομίζω ότι η πιο τρομερή πτυχή της Πολιτιστικής Επανάστασης δεν ήταν μόνο ότι ο πρόεδρος Μάο έριξε όλη τη χώρα στο χάος. Ηταν ότι εξαπολύθηκε ένα κύμα σκληρής εμφύλιας βίας στο οποίο Κινέζοι αλληλεξοντώθηκαν με τρομερή αγριότητα» τονίζει ο Γουάνγκ.

Θύματα βάρβαρων εκκαθαρίσεων έπεσαν αναρίθμητα κομματικά στελέχη που ακολουθούσαν τον «δρόμο προς τον καπιταλισμό». Οι πράξεις βίας άρχισαν να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα, ιδίως στην επαρχία, σε ξεκαθαρίσματα λογαριασμών που ελάχιστα σχετίζονταν με αντικομματικές δραστηριότητες.

Η κατάσταση είχε ξεφύγει με δυνάμεις που συγκρούονταν αχαλίνωτα καθώς διάφορες αντίπαλες ομάδες πολεμούσαν αδίστακτα μεταξύ τους. Στην πραγματικότητα, είχε δημιουργηθεί ένας φαντασιακός εχθρός που υπήρχε παντού δίνοντας το πρόσχημα για κάθε μορφής βία.

Κάποια στιγμή τρόμαξε και ο Μάο. Με την κατάσταση εκτός ελέγχου, διέταξε τελικά τον στρατό να πατάξει την αναρχία. Αμέτοχος θεατής ως τότε, παίρνει τον έλεγχο με σκληρή καταστολή στις επαρχίες. Πέντε εκατομμύρια νεαροί Ερυθροφρουροί έγιναν αγρότες διά της βίας.

Αλλά οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν για χρόνια και τελείωσαν μόνο με τον θάνατο του Μάο το 1976. Ο δρόμος ήταν πλέον ανοιχτός για τους μεταρρυθμιστές. Την εξουσία αναλαμβάνει ο Ντενγκ Χσιαοπίνγκ, ο οποίος επιστρέφει από στρατόπεδο αναμόρφωσης, μειώνει τον κρατικό έλεγχο στην παραγωγή και οδηγεί τη Λαϊκή Κίνα προς τον «σοσιαλισμό της αγοράς».

Αυτόν που έβαλε μπρος τον «κόκκινο καπιταλισμό», με ιλιγγιώδεις ρυθμούς ανάπτυξης που έφτασαν ως και το 10% στα τέλη του 20ού αιώνα.

Αλλά χωρίς δημοκρατία ως σήμερα, με θηριώδεις ανισότητες και απίστευτη διαφθορά, οι εντάσεις συνεχίζονται σε κοινωνικό, πολιτικό και ιδεολογικό επίπεδο. Με αποκορύφωμα την εξέγερση για ελευθερία στην πλατεία Τιανανμέν και τη βίαιη καταστολή της από το καθεστώς την άνοιξη του 1989.

Αλλο ένα γεγονός που, όπως και η επέτειος της Πολιτιστικής Επανάστασης, λογοκρίνεται σκληρά από το καθεστώς και απουσιάζει εντελώς από τη δημόσια συζήτηση στη Λαϊκή Κίνα του 2016.