ΝΑΤΟ: η συμμαχία των απρόθυμων

Το ΝΑΤΟ είναι σήμερα «ξεπερασμένο» και «δεν εξυπηρετεί» την Αμερική, δηλώνει σε κάθε ευκαιρία ο Ρεπουμπλικανός διεκδικητής του Λευκού Οίκου Ντόναλντ Τραμπ. Εχει δίκιο για το πρώτο, κάνει μεγάλο λάθος για το δεύτερο. Η Βορειοατλαντική Συμμαχία δημιουργήθηκε ακριβώς για να εξυπηρετήσει την Αμερική ώστε αυτή να αντιμετωπίσει κατά τρόπο «νόμιμο» και σε ευρύτερο πλαίσιο την τότε Σοβιετική Ενωση. Οταν η κομμουνιστική υπερδύναμη κατέρρευσε και, λογικά, δεν είχε πλέον λόγο ύπαρξης, η Συμμαχία στράφηκε στο να καλύπτει σχέδια και ενέργειες εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον όπου αυτά δεν μπορούσαν να «νομιμοποιηθούν» με αποφάσεις του ΟΗΕ, όπως π.χ. στην περίπτωση του Κοσόβου. Η Συμμαχία ήταν εκείνη που «παρακίνησε» και τους Ευρωπαίους «να υποστηρίξουν τις ΗΠΑ σε εκτός Ευρώπης πολέμους», όπως στο Ιράκ, γράφει ο πρώην αξιωματούχος της CIA Ντάνιελ Λάρισον σε πρόσφατη μελέτη του για το ΝΑΤΟ.

Εχουμε «πρόβλημα με το ΝΑΤΟ», παραδέχθηκε την περασμένη Κυριακή ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Τζον Κίρμπι απαντώντας σε σχετική ερώτηση δημοσιογράφου του τηλεοπτικού δικτύου της Fox. Και οι δύο είχαν υπ’ όψιν τους τη μελέτη του πολιτειακού Πανεπιστημίου της Μινεσότα, η οποία από τον περασμένο Ιούλιο –όπως αποκαλύπτεται τώρα –απασχολεί τρεις τουλάχιστον επιτροπές του Κογκρέσου και «εταίρους ορισμένων αξιόπιστων think tanks», μεταξύ των οποίων το γνωστό για τις μελέτες του σε θέματα ασφαλείας και άμυνας National Defense & Research Foundation της Καλιφόρνιας.

Ούτε λεφτά ούτε στρατιώτες

Δεν έχει δοθεί στη δημοσιότητα η μελέτη του Πανεπιστημίου, αλλά από όσα αναφέρονται σε αμερικανικά και ευρωπαϊκά έντυπα και όσα διέρρευσαν στον πολιτικό χώρο της Ουάσιγκτον και στις Βρυξέλλες μπορούμε να πάρουμε μια ιδέα για το τι εννοούν ως πρόβλημα του ΝΑΤΟ και πώς το βλέπουν στην Ουάσιγκτον και στην έδρα της Συμμαχίας. Σε γενικές γραμμές, είναι γεγονός ότι οι εταίροι απομακρύνονται σταδιακά από τις αποφάσεις που παίρνει το αρχηγείο ακόμη και σε θέματα ή και σε σχέδια τα οποία έχουν εγκρίνει οι υπουργοί των κρατών-μελών της Συμμαχίας.

Δύο περιπτώσεις είναι ενδεικτικές. Πρώτον, καμία χώρα δεν πειθάρχησε στο ζήτημα της αύξησης των στρατιωτικών δαπανών της –σε ποσοστό που είχε συμφωνηθεί ομόφωνα το 2014 –ούτε και δείχνει ότι θα τιμήσει την απόφασή της. Ούτε καν η Τουρκία, δήλωσε στην Αγκυρα, με εύλογο παράπονο, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ.

Η δεύτερη περίπτωση είναι ακόμη πιο ενοχλητική για την Αμερική. Πέντε μόνο ευρωπαϊκές χώρες –από τις έντεκα που αρχικά είχαν δεχθεί –θα λάβουν μέρος στη συγκρότηση της Δύναμης Ταχείας Ανάπτυξης, η οποία «θα περιφρουρεί την ασφάλεια (ευρωπαϊκών) συμμαχικών χωρών» από τις «απροσδιόριστες επιθετικές ενέργειες» της Ρωσίας, αναφέρει ο διοικητής των αμερικανικών δυνάμεων στην Ευρώπη στρατηγός Φίλιπ Μπρίνλοβ. Τέσσερις από τις χώρες που θα μετέχουν –Πολωνία, Εσθονία, Λετονία και Ουγγαρία –είναι εκείνες την «ασφάλεια» των οποίων «θα περιφρουρεί» η νεοσύστατη στρατιωτική Δύναμη του ΝΑΤΟ. Η σχετική απόφαση είχε ληφθεί στη διάσκεψη κορυφής του ΝΑΤΟ το 2011 (Ουαλία) αλλά «από την επομένη (της διάσκεψης) η μία μετά την άλλη ευρωπαϊκή χώρα και ο Καναδάς έδειξαν απροθυμία», γράφει η «Washington Post». Στα σχέδια η Δύναμη θα έχει 4.500 άνδρες αλλά επί του παρόντος υπηρετούν 1.750. Η συμμετοχή του Βελγίου, της Ολλανδίας και της Γερμανίας περιορίζεται στην προσφορά του εδάφους τους για την αποθήκευση του στρατιωτικού υλικού.

Ηγεμονικές φιλοδοξίες της Πολωνίας

Η αλήθεια είναι πως η Ουάσιγκτον και ιδιαίτερα το Κογκρέσο, από ό,τι φανερώνει η σχετική αρθρογραφία, δεν δείχνουν μεγάλο ενθουσιασμό για την υλοποίηση της Δύναμης. Τη βλέπουν με το πρίσμα μιας προσπάθειας που, όπως πιστεύουν, κάνει η Πολωνία να κρατήσει κάποιες αποστάσεις από την αμερικανική πολιτική στην Ευρώπη και ταυτόχρονα «να ηγεμονεύσει (to command) στην περιοχή της Ανατολικής Ευρώπης», γράφει ο Τζορτζ Μπιουκάναν στο «American Conservative». Ολο και συχνότερα στην Ουάσιγκτον, ιδιαίτερα στους κύκλους του Κογκρέσου, ακούγονται «ανησυχίες» οι οποίες δίνουν μια εικόνα απροσδόκητη: Την (εθνικιστική) Πολωνία να συγκεντρώνει γύρω της τις τρεις Βαλτικές χώρες και την Ουγγαρία να της προσφέρει «πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη». Πολωνοί πολιτικοί «σύμβουλοι συνεργάζονται με εντόπια στελέχη» στην Εσθονία, έγραψε το «Politico» την περασμένη εβδομάδα και το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel», προχωρώντας περισσότερο, έγραφε στην ιστοσελίδα του ότι η νέα (υπερσυντηρητική) κυβέρνηση της Πολωνίας «τροφοδοτεί την κρατική υποδομή των βαλτικών γειτόνων της (…) με σοφούς τεχνοκράτες, στρατιωτικούς και τραπεζικούς».

Αυτή η «τροφοδοσία», όπως και άλλες χειρονομίες της Πολωνίας στους γείτονές της, φαίνεται ότι ενοχλεί και τη Γερμανία. Η εφημερίδα «Bild» προκάλεσε την αντίδραση της πολωνικής κυβέρνησης όταν έγραψε στις αρχές Φεβρουαρίου πως το Βερολίνο έστειλε μήνυμα στη Βαρσοβία ότι βρίσκει υπερβολικές τις φραστικές αντιρωσικές εκδηλώσεις και ότι δεν βλέπει να απειλείται η Πολωνία από τη Ρωσία. Το πολωνικό υπουργείο Εξωτερικών διαμαρτυρήθηκε, έκανε λόγο για έλλειψη κατανόησης των ρωσικών σχεδίων από τους Γερμανούς, αλλά το Βερολίνο σιώπησε, παρ’ όλο που στη Βαρσοβία θεωρούν ότι η καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ ασπάζεται τα δημοσιεύματα της «Bild». Ισως δεν έχουν άδικο οι Πολωνοί. Η Γερμανία σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να σχηματιστεί ένα «υβρίδιο ΝΑΤΟ» στην Ανατολική Ευρώπη, όπως πιστεύει ότι αυτό προωθεί η Βαρσοβία. Η κυρία Μέρκελ έδειξε αρκετά εύγλωττα τις γερμανικές απόψεις στη διάσκεψη των χωρών της περιοχής στη Βίλνα το 2013.