Τη διάλυση του Κοινοβουλίου και την έναρξη της διαδικασίας για πρόωρες εκλογές ζήτησε ο πρωθυπουργός της Ισλανδίας, μετά τις αντιδράσεις που προκάλεσαν οι αποκαλύψεις των Panama Papers για offshore εταιρεία που είχε ιδρύσει η σύζυγός του.
Ο πρόεδρος της χώρας λέει ότι θα έχει διαβουλεύσεις με τους αρχηγούς των άλλων κομμάτων πριν αποφασίσει.
Οι Ισλανδοί κατέβηκαν στους δρόμους ζητώντας την παραίτηση του πρωθυπουργού Σίγκμουντουρ Ντάβιντ Γκουνλάουγκσον, ενώ η αντιπολίτευση κατέθεσε πρόταση μομφής.
Αντιμέτωπος με την ασφυκτική πίεση, ο ισλανδός πρωθυπουργός, ο οποίος αρχικά αρνείτο να παραιτηθεί, αποφάσισε τελικά να ζητήσει τη διάλυση της Βουλής από τον πρόεδρο Όλαφουρ Ράγκναρ Γκρίμσον, ο οποίος είπε ότι θέλει πρώτα να έχει συνομιλίες με τους αρχηγούς των άλλων κομμάτων.
Αρχικά ο πρωθυπουργός είχε αρνηθεί να παραιτηθεί, επιμένοντας πως και ο ίδιος και η σύζυγός του έχουν πληρώσει «κάθε φόρο» που τους αναλογεί.
Η αντιπολίτευση κατηγορεί τον Γκουνλάουγκσον ότι είχε αποκρύψει τις σχέσεις του με την offshore εταιρεία.
Υπενθυμίζεται ότι οι Ισλανδοί είχαν βγει στους δρόμους το 2008 για τη ζημιά που είχαν υποστεί εξαιτίας των τότε «σκιωδών» πρακτικών του ισλανδικού χρηματοπιστωτικού τομέα. Η εκκαθάριση του τοπίου είχε γίνει το επίκεντρο της πολιτικής σκηνής τα αμέσως επόμενα χρόνια.
Στους δρόμους οι Ισλανδοί, ζητούν την παραίτηση του Γκουνλάουγκσον
Πάμπολλα πολιτικά στελέχη – ακόμα και ανώτατα – εμπλέκονται στο άνευ προηγουμένου σκάνδαλο φοροδιαφυγής και ξεπλύματος χρήματος μέσω της παναμέζικης δικηγορικής εταιρείας Mossack Fonseca. Μπορεί όμως οι ηγέτες της Ρωσίας, της Κίνας, της Ουκρανίας και της Σαουδικής Αραβίας να μην ανησυχούν και τόσο για τη μακροημέρευσή, καθώς τους προστατεύει ο περισσότερο ή λιγότερο αυταρχικός τρόπος άσκησης της εξουσίας που ασκούν. Είναι χαρακτηριστικό το λεπτομερές «φιλτράρισμα» των πληροφοριών αναφορικά με τα περιβόητα, πλέον, Panama Papers, που ήδη επιβάλλει η κυβέρνηση του Πεκίνου.
Δεν συμβαίνει, ωστόσο, το ίδιο με ύπατους πολιτικούς άρχοντες δημοκρατικών χωρών, που εμπλέκονται στο μέγα σκάνδαλο. Η μόλις τεσσάρων μηνών προεδρία του αργεντινού Μαουρίτσιο Μάκρι, για παράδειγμα, είναι βέβαιο ότι δέχθηκε μέγα πλήγμα – ασχέτως αν στη λίστα των κατόχων εταιρειών offshore βρίσκεται και στενή συνεργάτιδα και σύμβουλος των πρώην προέδρων της χώρας, Κριστίνα Φερνάντες και Νέστορ Κίρσνερ. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον, επίσης, είναι βέβαιο ότι θα κληθεί να ξεκαθαρίσει με πειστικότητα τις υπεράκτιες επιχειρηματικές δραστηριότητες του τεθνεώτος πατέρα του.
Όσο για τον πρωθυπουργό της Ισλανδίας Σιγκμούντουρ Νταβίντ Γκουνλάουγκσον, πολλοί θεωρούν ότι μετά τις αποκαλύψεις για την εταιρεία με έδρα τις Παρθένες Νήσους που ίδρυσε το 2007 με τη σύζυγό του (με την αρωγή της Mossack Fonseca φυσικά) το πολιτικό του μέλλον τίθεται σοβαρά εν αμφιβόλω. Από τη Δευτέρα ήδη, και παρά τις επανειλημμένες διαβεβαιώσεις του ότι δεν υπάρχει περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων, χιλιάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους του Ρέικιαβικ ζητώντας την παραίτησή του.
Ο Γκουνλάουγκσον, ηγέτης του κεντροδεξιού Προοδευτικού Κόμματος της Ισλανδίας, εξελέγη το 2013 υποσχόμενος τον τερματισμό των capital controls που είχαν επιβληθεί στη χώρα το Νοέμβριο του 2008 μετά την κατάρρευση των τριών μεγαλύτερων τραπεζών υπό το βάρος συνολικών χρεών 85 δισ. δολαρίων που είχαν συσσωρεύσει. «Τα controls και η απόφαση του Ρέικιαβικ να μην σώσει η κυβέρνηση τις τράπεζες, ίσως έσωσε την Ισλανδία», γράφει ο Λεονίντ Μπερσίντσκι στο Bloomberg.
Ισλανδικό success story
«Το νησί των 300.000 κατοίκων κατόρθωσε να ξεπεράσει την οικονομική καταστροφή και οι πολίτες της δεν θα τα έβγαζαν πέρα με την υποτίμηση του νομίσματός τους αν δεν είχε μπλοκαριστεί η έξοδος των κεφαλαίων. Το 2013, ωστόσο, οι Ισλανδοί είχαν κουραστεί από τις θυσίες. Η οικονομία της χώρας είχε ήδη ανακάμψει, η οικονομία της αναπτυσσόταν με τους ταχύτερους ρυθμούς στην Ευρώπη, η ανεργία είχε πέσει στο 2,9%, αλλά το εκλογικό Σώμα καταψήφισε τη Σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση της Τζοάννα Σιγκουρνταρτοτίρ εκλέγοντας τους κεντροδεξιούς του Γκουνλάουγκσον», εξηγεί ο Μπερσίντσκι.
Το δύσκολο που απέμενε ήταν να υπογράψει η Κεντρική Κυβέρνηση και η κυβέρνηση της Ισλανδίας μια συμφωνία με τους ξένους πιστωτές των τριών τραπεζών που κατέρρευσαν. Αυτό η κυβέρνηση του Γκουνλάουγκσον το πέτυχε. «Η εμπιστοσύνη προς τη χώρα αποκαταστάθηκε και οι ξένες επενδύσεις επέστρεψαν. Ο Γκουνλάουγκσον συνήθιζε να αποκαλεί ‘αρπακτικά’ τους πιστωτές, αλλά εν τέλει λίγα απομένουν να γίνουν», σημειώνει ο αμερικανός αρθρογράφος.
Κρυφές υπεράκτιες επενδύσεις
Έρχεται, όμως, τώρα το σκάνδαλο να συνταράξει τη διακυβέρνηση Γκουνλάουγκσον. Διότι, όπως αποκάλυψαν τα έγγραφα που έφερε στο φως η Διεθνής Κοινοπραξία Ερευνητών Δημοσιογράφων, ο πρωθυπουργός και η σύζυγός του, κληρονόμος μιας περιουσίας που δημιουργήθηκε από εμπορία αυτοκινήτων, Άννα Σίγκουρλαουγκ Παλσντοτίρ, αποφάσισαν να μεταφέρουν τα κεφάλαια σε μια υπεράκτια εταιρεία υπό την επωνυμία Wintris με έδρα τις Παρθένες Νήσους.
Το πρωθυπουργικό ζεύγος διατείνεται ότι δεν υπάρχει τίποτε το νομικά επιλήψιμο στην επένδυση αυτή, ότι τα χρήματα δηλώθηκαν στις ισλανδικές αρχές και ότι καταβλήθηκαν φόροι. Η Παλσντοτίρ ανάρτησε στο λογαριασμό της στο Facebook εξηγήσεις για την Wintris λίγο μετά την κατάθεση που είχε κληθεί να κάνει γι’ αυτή, τον περασμένο μήνα, στις ισλανδικές αρχές που είχαν πληροφορηθεί για τη διαρροή από τον Παναμά. Ο Γκουνλάουγκσον δεν εκλήθη να δώσει εξηγήσεις, παρά το ότι, σύμφωνα με τα έγγραφα που διέρρευσαν, αρχικά διέθετε μερίδιο στην εταιρεία.
Έπειτα από τρία χρόνια διακυβέρνησης, το Προοδευτικό Κόμμα έχει χάσει πολλή από τη δημοτικότητά του. Και, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το Κόμμα των Πειρατών (ένα αντισυστημικό κόμμα που μάχεται το κατεστημένο και έχει προτείνει μεταξύ άλλων τη χορήγηση ισλανδικής ιθαγένειας στον γνωστό για τις διαρροές κρατικών εγγράφων πρώην πράκτορα της NSA και της CIA Έντουαρντ Σνόουντεν) θα κέρδιζε αν διεξάγονταν τώρα εκλογές στη χώρα.
Οι ηγέτες του Κόμματος των Πειρατών έχουν ήδη καταθέσει πρόταση δυσπιστίας κατά της κυβέρνησης του Γκουνλάουγκσον. Η συζήτηση και η ψηφοφορία στο ισλανδικό Κοινοβούλιο θα διεξαχθούν την τρέχουσα εβδομάδα. Το ζήτημα, ωστόσο, πέρα από τη νομική του πλευρά έχει και μια διόλου αμελητέα ηθική πλευρά – οι σχέσεις νόμιμου και ηθικού έχουν υπεραναλυθεί και παρ’ημίν.
«Οι Γκουνλάουγκσον διατυμπανίζουν ότι τα πάντα είναι σύννομα. Αλλά, αν οι αποκαλύψεις ευσταθούν, ο εθνικιστής πολιτικός, που έχει επανειλημμένα διακηρύξει την απέχθειά του για το τραπεζικό σύστημα της χώρας που κατέρρευσε και για τους ξένους πιστωτές, θα πρέπει να εξηγήσει γιατί παντρεύτηκε το σύστημα που κατακρίνει, γιατί συνεργάζεται σε προσωπικό επίπεδο με τα ‘αρπακτικά’», σημειώνει ο αρθρογράφος του Bloomberg.
Πέρα από τους ριζοσπάστες της αντιπολίτευσης (το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα κρατά μια μετριοπαθέστερη στάση), πιέσεις στον Γκουνλάουγκσον για να παραιτηθεί φέρονταν να ασκούν και οι κεφαλαιούχοι της Ισλανδίας, μέτοχοι των τραπεζών και τραπεζίτες, που αισθάνονται προδομένοι από τον κεντροδεξιό πολιτικό. Εξάλλου η Ισλανδία διαθέτει ένα από τα λιγότερο διαπλεκόμενα πολιτικά συστήματα και μια από τις διαφανέστερες επιχειρηματικές κουλτούρες στον πλανήτη.
«Στον κατάλογο της Transparency International η Ισλανδία βρίσκεται στη 13η θέση μεταξύ 167 χωρών. Αντιλαμβάνεται κανείς ότι και η παραμικρή υποψία για σύγκρουση συμφερόντων δεν περνά δίχως να προκαλέσει θόρυβο στη χώρα αυτή», καταλήγει το ρεπορτάζ του Bloomberg.
