Είναι η πρώην υπερδύναμη, με φιλοδοξίες για νέα παγκόσμια ισχύ, σε μια περίοδο που η οικονομία της δοκιμάζεται λόγω της πτώσης στις τιμές του πετρελαίου. Αυτό θα είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα για τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν το 2016. Και η λύση, λένε πολλοί αναλυτές, θα είναι να ρίξει λάδι στη φωτιά του εθνικισμού.
Ο «τσάρος» είναι αυταρχικός στο εσωτερικό και απρόβλεπτος στο εξωτερικό, με τολμηρές και ριψοκίνδυνες κινήσεις. Το έδειξε στην Ουκρανία, όπου ξανασχεδίασε τον μεταπολεμικό χάρτη, και πάλι τώρα με τους αιφνιδιαστικούς βομβαρδισμούς στη Συρία. Χάρη στη δυναμική στρατιωτική επέμβαση βγήκε de facto από την απομόνωση, ξεκαθαρίζοντας ότι η λύση για αυτή τη διεθνή κρίση περνάει από τη Μόσχα, ελπίζοντας βάσιμα σε άρση των δυτικών οικονομικών κυρώσεων σε αντάλλαγμα για τη συνεργασία του.
Με κάτι τέτοια ο Πούτιν διεκδικεί και κερδίζει μια θέση στο τραπέζι των ισχυρών. Στόχος του να διασώσει σφαίρες επιρροής σε όλον τον μετασοβιετικό χώρο από τη Βαλτική ως την Κασπία –και στη Μέση Ανατολή όπου η Συρία του συμμάχου Μπασάρ αλ Ασαντ είναι το τελευταίο προπύργιο για να προβάλει ισχύ στην Ανατολική Μεσόγειο. Ολα δείχνουν ότι πετυχαίνει, και θα συνεχίσει επιθετικά, το 2016.
«Αχίλλειος πτέρνα» η οικονομία


Εχοντας επικρατήσει στο εσωτερικό εδώ και μία δεκαπενταετία, με συνταγή επιτυχίας τον εθνικισμό, την πίστη στην ισχυρή πατρίδα και την αναβίωση του περασμένου μεγαλείου, φιμώνει την αντιπολίτευση, ελέγχει τα ΜΜΕ και καλλιεργεί την προσωπολατρία. «Αχίλλειος πτέρνα» του θεωρείται μόνο η οικονομία. Με τις τιμές του πετρελαίου στο χαμηλότερο της πενταετίας, οι δυτικές κυρώσεις «δαγκώνουν» και το ρούβλι χάνει την αξία του. Η Παγκόσμια Τράπεζα αναμένει ανάπτυξη μόλις 0,7% για το 2016. Η τρέχουσα τιμή του αργού, κοντά στα 40 δολάρια το βαρέλι, είναι καταστροφή για τον Πούτιν. Ο κρατικός προϋπολογισμός έχει καταρτιστεί βάσει διπλάσιας τιμής. Αν δεν ανακάμψουν γρήγορα τα έσοδα από την ενέργεια, μπορεί να χρειαστούν δραστικές περικοπές στις δημόσιες δαπάνες και μέτρα όπως το πάγωμα στην καταβολή συντάξεων.
Σύμφωνα με ένα σενάριο, που δεν είναι πάντως το πιο πιθανό, η συνεχιζόμενη ύφεση μπορεί να προκαλέσει βαθιά και μαζική δυσαρέσκεια στον λαό, η οποία θα πυροδοτήσει κοινωνικές ταραχές, διαβρώνοντας την παντοδυναμία του Πούτιν. Με πρώτο θύμα τη δημοτικότητά του, η οποία δεν πέφτει εύκολα κάτω από το 70%.
Πώς θα χειριστεί την οικονομική κρίση; Οι γνώμες διίστανται. Υπάρχουν αναλυτές που εκτιμούν ότι θα κλιμακώσει την αντιπαράθεση με τη Δύση, ποντάροντας στον ρωσικό πατριωτισμό –με άλλα λόγια, εθνικισμό. Ηδη στο Κρεμλίνο μιλάνε για «αμερικανικό δάκτυλο»: υποτίθεται ότι οι ΗΠΑ έβαλαν τη Σαουδική Αραβία να αυξήσει την παραγωγή ώστε να πέσει διεθνώς η τιμή του πετρελαίου, η οποία συμπαρασύρει την τιμή του φυσικού αερίου. Αλλοι λένε το αντίθετο: ότι η οικονομική αδυναμία θα τον οδηγήσει να αποκαταστήσει σταδιακά τις σχέσεις, ιδίως τώρα που ο πολυδιαφημισμένος άξονας Μόσχας – Πεκίνου δεν αποδίδει τα αναμενόμενα.
Ανταγωνισμός και εξάρτηση


Οι περισσότεροι προβλέπουν ότι θα συνεχιστεί και το 2016 ο παγκόσμιος ανταγωνισμός ΗΠΑ – Ρωσίας, από την Ευρώπη ως την Κίνα και τον Ειρηνικό. Διάλογος Ουάσιγκτον – Μόσχας με ένα ελάχιστο συνεννόησης μπορεί να υπάρξει στην καταπολέμηση της ισλαμιστικής τρομοκρατίας, στη μη διάδοση όπλων μαζικής καταστροφής και στη στήριξη της συμφωνίας για τα πυρηνικά του Ιράν. Αλλά ως εκεί.
Στη Συρία και σχεδόν παντού αλλού τα συμφέροντα συγκρούονται. Στην Ευρώπη η αντιπαράθεση λέγεται Ουκρανία και η γενική διείσδυση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ προς Ανατολάς, με πυραύλους στην Πολωνία και στη Βαλτική, μια ανάσα από τα σύνορα της Ρωσίας. Αυτό που δεν πρόκειται να αλλάξει στο εγγύς μέλλον είναι η εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια. Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: Γερμανία, Γαλλία, Ολλανδία και Ιταλία, μεταξύ άλλων, εισάγουν από τη Ρωσία το 25%-45% του φυσικού αερίου που καταναλώνουν. Η Ρωσία είναι επίσης η μεγαλύτερη αγορά για τις εξαγωγές της Γερμανίας, με όγκο συναλλαγών 37 δισ. ευρώ το 2015.


Αντρέας Ούμλαντ
«Η πιο φωτισμένη ελίτ βλέπει τις ένοπλες περιπέτειες στο εξωτερικό με αμφιθυμία»
«Το 2016 θα δοκιμάσει την αντοχή του καθεστώτος Πούτιν και την αποτελεσματικότητα της εξωτερικής πολιτικής του» λέει μιλώντας στο «Βήμα» ο δρ Αντρέας Ούμλαντ, διευθυντής της εκδοτικής σειράς «Μετασοβιετική Πολιτική και Κοινωνία», στη Στουτγάρδη.

«Είναι βέβαιο ότι η εσωτερική κοινή γνώμη θα συνεχίσει να χειραγωγείται δεόντως από τα ελεγχόμενα ΜΜΕ. Η ρωσική κυβέρνηση θα εξακολουθήσει να ενισχύει την ήδη ευρέως διαδεδομένη νοοτροπία του «πολιορκούμενου φρουρίου» στους απλούς ρώσους πολίτες. Αλλά πολιτικοί, διανοούμενοι, επικεφαλής επιχειρήσεων, η πιο νηφάλια πλειονότητα της αστικής ανώτερης μεσαίας τάξης και η μορφωμένη νεολαία της Ρωσίας έχουν αρχίσει να αξιολογούν κριτικά την αυξανόμενη αντιπαράθεση της Μόσχας με τη Δύση. Βεβαίως, ο Πούτιν δεν απειλείται, καθώς η βαθιά εθνικιστική, αντιδυτική θέρμη έχει συνεπάρει το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Αλλά υποψιάζομαι ότι η πιο φωτισμένη ρωσική ελίτ βλέπει τις ένοπλες περιπέτειες στο εξωτερικό με αμφιθυμία. Εχουν ήδη αρνητικά συναισθήματα για τη στρατιωτική σύγκρουση με τις κυβερνήσεις της Γεωργίας, της Ουκρανίας και με τη συριακή αντιπολίτευση. Ωστόσο οι πρόσφατοι εχθροί της Ρωσίας είναι αδύναμοι –ούτε αυτοί απειλούν με άμεσο τρόπο τον Πούτιν» εκτιμά ο Ούμλαντ.
Πλήγμα η σύγκρουση με τους Τούρκους

«Η Λαϊκή Κίνα έχει προβληθεί και επαινεθεί στα μέσα μαζικής ενημέρωσης του Κρεμλίνου ως κρίσιμος μελλοντικός εταίρος. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων μηνών φάνηκε όμως ότι το ενδιαφέρον της Κίνας για στρατηγική οικονομική συνεργασία με τη Ρωσία έχει περιοριστεί. Αλλο ένα πλήγμα στις σχέσεις Ρωσίας – Δύσης είναι η σύγκρουση με τους Τούρκους. Το θερμό επεισόδιο με ένα σημαντικό μέλος του ΝΑΤΟ μειώνει περαιτέρω την εμπιστοσύνη στη Ρωσία και ενισχύει την παρατήρηση της Ανγκελα Μέρκελ ότι «ο Πούτιν ζει σε έναν παράλληλο κόσμο»» λέει ο συνομιλητής μας.
Και καταλήγει: «Η Ρωσία εμπλέκεται με πάρα πολύ αμφιλεγόμενο τρόπο σε πάρα πολλές χώρες –κατά μήκος των ακτών της Μαύρης Θάλασσας, στις δημοκρατίες της Βαλτικής, στην Ανατολική Ουκρανία, στη Συρία και τώρα στα σύνορα Συρίας – Τουρκίας. Η αυξανόμενη δυσπιστία του έξω κόσμου έχει συμβάλει στην απομόνωση του Πούτιν. Ο νέος χρόνος θα δείξει αν θα κλιμακωθεί η αντιπαράθεση ή αν θα εξομαλυνθούν οι σχέσεις με τη Δύση, κυρίως λόγω οικονομικών συμφερόντων».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ