Γιατί η Ευρώπη στηρίζει τον Ερντογάν στη βεντέτα του με τον Πούτιν

Συνεχίζεται η βεντέτα ανάμεσα στον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν και στον τούρκο ομόλογό του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όμως οι συνθήκες στην Ευρώπη ευνοούν καταφανώς τον δεύτερο. Ενώ τόσο ο Πούτιν όσο και ο Ερντογάν είναι απαραίτητοι για να παταχθεί το Ισλαμικό Κράτος και να βρεθεί μια λύση στη Συρία, ο τούρκος πρόεδρος έχει στη διάθεσή του ένα ανεκτίμητο «χαρτί»: τους 2,2 εκατομμύρια εξαθλιωμένους σύρους πρόσφυγες οι οποίοι βρίσκονται στην Τουρκία και θα μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να κατευθυνθούν προς την Ευρώπη.

Η Μόσχα και η Αγκυρα διαφωνούν πλήρως για το τι συνέβη στις 24 Νοεμβρίου, όταν η Τουρκία κατέρριψε ρωσικό βομβαρδιστικό. Ο Πούτιν θεωρεί ότι η Αγκυρα διέπραξε έγκλημα πολέμου καταρρίπτοντάς το στον συριακό εναέριο χώρο. Ο τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου άφησε να εννοηθεί ότι δεν ήταν «ηθικά» πρέπον να του επιτρέψει να παραβιάσει τον τουρκικό εναέριο χώρο προτού πάει να βομβαρδίσει τουρκμενικούς στόχους στη Συρία. Ως αντίποινα, η Μόσχα απαγόρευσε αρχικά τις εισαγωγές αγροτικών προϊόντων από την Τουρκία. Στη συνέχεια ματαίωσε την κατασκευή του αγωγού Turkish Stream που θα μετέφερε ρωσικό αέριο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Η Gazprom «ξέμεινε» με άχρηστους σωλήνες

Η κίνηση αυτή δεν ζημιώνει αναγκαστικά την Τουρκία. Ο ρωσικός ενεργειακός γίγαντας Gazprom «ξέμεινε» με σωλήνες αξίας 1,8 δισ. ευρώ που δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε άλλον αγωγό γιατί είναι σχεδιασμένοι αποκλειστικά για τη Μαύρη Θάλασσα. Παράλληλα το Μπακού ανακοίνωσε ότι θα ολοκληρώσει πριν από το 2018 τον αγωγό TANAP που θα μεταφέρει αζερικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Η Ρωσία ανέβασε τους τόνους την Τετάρτη, όταν το ρωσικό υπουργείο Αμυνας έδωσε στη δημοσιότητα εικόνες από δορυφόρο που δείχνουν κομβόι βυτιοφόρων να φορτώνουν στις πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και στο Ιράκ και μετά να περνούν στην Τουρκία. Κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι επωφελείται ευθέως από αυτή την «μπίζνα», καθώς ο γιος του είναι επικεφαλής κορυφαίας πετρελαϊκής εταιρείας ενώ ο γαμπρός του ορίστηκε υπουργός Ενέργειας. «Τι ωραία οικογενειακή επιχείρηση!» είπαν οι Ρώσοι ειρωνικά. «Προφανώς μόνον οι κοντινότεροι άνθρωποί του είναι αρκετά έμπιστοι για να ελέγχουν τέτοιες δοσοληψίες». Η Αγκυρα απέρριψε τις κατηγορίες ως «προπαγάνδα σοβιετικού τύπου».

Η Ευρώπη γνωρίζει πολύ καλά ότι τα 100 χλμ. των συνόρων που μοιράζεται η Τουρκία με το Ισλαμικό Κράτος είναι διάτρητα. Γνωρίζει επίσης ότι ο Ερντογάν καταπατάει κατάφωρα την ελευθερία του Τύπου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Επιλέγει όμως να κάνει τα στραβά μάτια γιατί την έχει ανάγκη, κυρίως στο Προσφυγικό. Αυτό έγινε εμφανές από το ότι οι 28 ηγέτες έσπευσαν την περασμένη Κυριακή να συναντηθούν με τον Ερντογάν στις Βρυξέλλες σε μία ακόμη απελπισμένη προσπάθεια να βρουν λύση. Ο Ερντογάν έκανε σκληρό παζάρι. Η ΕΕ θα του δώσει «αρχικά» 3 δισ. ευρώ για να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης των σύρων προσφύγων, με υποδομές, ανθρωπιστική βοήθεια και άλλες δράσεις, π.χ. ιδρύοντας αραβόφωνα σχολεία. Ταυτόχρονα θα ξεπαγώσουν οι ενταξιακές συνομιλίες.

Η προσφυγική κρίση υπενθύμισε στους ευρωπαίους ηγέτες τη σημασία της Τουρκίας ως αναχώματος ανάμεσα στην ΕΕ και στο χάος της Μέσης Ανατολής. Αν και πολλοί ήταν αντίθετοι στη σύσφιγξη των σχέσεων με την Αγκυρα, σήμερα έχουν κάνει στροφή 180 μοιρών.

Λάθος όλα τα αβγά στο «καλάθι» της Τουρκίας

«Η συμφωνία της περασμένης Κυριακής με την Τουρκία είναι ισορροπημένη» είπε στο «Βήμα» υψηλόβαθμο στέλεχος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ζητώντας να μιλήσει ανωνύμως. «Περιέχει στοιχεία επωφελή όχι μόνο για την Τουρκία αλλά και για την ΕΕ: πρώτον, θα βοηθήσει στον περιορισμό των προσφυγικών ροών και, δεύτερον, μπορεί να βάλει τάξη στις ροές αυτές».

«Η συμφωνία καθορίζει επίσης με σαφήνεια την αλληλουχία των ενεργειών», καθώς προβλέπει ότι τα χρήματα ή η κατάργηση της βίζας θα δοθούν στην Τουρκία τμηματικά και όταν εκπληρωθούν συγκεκριμένοι όροι.

Θα λυθεί λοιπόν το Προσφυγικό με τη βοήθεια της Τουρκίας; ρωτάει «Το Βήμα» την ίδια πηγή, η οποία απαντάει εκφράζοντας αμφιβολίες ακόμη και για «το αν θα μειωθούν οι ροές. Προς το παρόν αντιμετωπίζουμε το ζήτημα συνεταιρικά και δεν έχουμε κανέναν λόγο να αμφισβητήσουμε τις καλές προθέσεις της Τουρκίας». Στο τέλος όμως προσθέτει: «Οι Ευρωπαίοι δεν πρέπει ωστόσο να βάζουν όλα τα αβγά τους σε ένα καλάθι, στην Τουρκία. Πρέπει η ΕΕ να ελέγξει η ίδια τα σύνορά της».

Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας περιέχει αρκετούς σκοπέλους. Ολα θα εξαρτηθούν από την εφαρμογή της. Θα δεχθεί η Αγκυρα να παίρνει πίσω όσους παράτυπους μετανάστες πέρασαν στην ΕΕ μέσω Τουρκίας; Η παρόμοια διμερής συμφωνία με την Ελλάδα ευοδώθηκε για μόλις οκτώ άτομα από τις 9.000 αιτήσεις που κατέθεσε η Αθήνα το πρώτο εννεάμηνο του 2015.