Ηλιακή ενέργεια για τη φτωχή Μαύρη Ηπειρο

Οταν οι επιχειρηματίες και οι υπουργοί της κυβέρνησης υπέγραψαν μια συμφωνία για τη δημιουργία της πρώτης μεγάλης ηλιακής μονάδας παραγωγής ενέργειας στο Μπουρούντι, το μέλλον αυτού του ενεργειακά ανάπηρου έθνους φαινόταν γεμάτο υποσχέσεις. Μία ημέρα αργότερα, πυροβολισμοί κατέκλυσαν τους δρόμους και κτίρια πυρπολήθηκαν καθώς ένας στρατηγός έκανε απόπειρα πραξικοπήματος.

Τέτοιου είδους ιδιάζουσες προκλήσεις αντιμετωπίζουν όσοι ασχολούνται με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας σε μία από τις πιο ασταθείς γωνιές της Αφρικής. «Ημασταν τόσο ενθουσιασμένοι» θυμάται ο Λαζάρ Σεμπιτερέκο, διευθυντής προγράμματος στο Μπουρούντι για την εταιρεία ηλιακής και κοινωνικής ανάπτυξης Gigawatt Global. Η εταιρεία ειδικεύεται στην κατασκευή μονάδων ηλιακής ενέργειας σε φτωχές περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου. «Ηταν ενοχλητικό γιατί θέλαμε να προχωρήσουμε με το πρόγραμμά μας. Δεν σταμάτησε εντελώς η εφαρμογή του αλλά υλοποιείται αργά σε σχέση με αυτό που περιμέναμε».

Παρ’ όλα αυτά, ο Σεμπιτερέκο ελπίζει ότι οι εργασίες θα ξεκινήσουν πριν από το τέλος του 2015 σε ένα ηλιακό πάρκο ισχύος 7,5 μεγαβάτ (MW), το οποίο αναμένεται να αλλάξει τη ζωή σε μια μικρή χώρα που περιβάλλεται από ξηρά, όπου μόλις ένας στους 25 ανθρώπους διαθέτει κατοικία με ηλεκτρισμό. Θα επεκταθεί σε πάνω από 17 εκτάρια γης στο χωριό Μουμπούγκα, στην επαρχία Γκιτέγκα, περίπου 100 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Μπουζουμπούρα.

Η Gigawatt Global αντλεί διδάγματα από τη γειτονική Ρουάντα, όπου πέρυσι λειτούργησε το μεγαλύτερο ηλιακό πάρκο της Ανατολικής Αφρικής ισχύος 8,5 MW. Παρά τις ομοιότητες όμως των δύο περιοχών όσον αφορά το κλίμα, την τοπογραφία και τον πολιτισμό, το Μπουρούντι αποτελεί σήμερα μια πιο απρόβλεπτη και ριψοκίνδυνη πρόταση.

Ο Σεμπιτερέκο και ο Ζαν-Ζακ Νιενιμιγκάμπο, σύμβουλος του προέδρου του Μπουρούντι, επισκέφθηκαν το εν λόγω απομακρυσμένο εργοτάξιο τον Σεπτέμβριο ταξιδεύοντας ανάμεσα σε καταπράσινους λόφους και κοιλάδες εκπληκτικής ομορφιάς, όπου άνδρες πάνω σε ποδήλατα κρατιόνταν από το πίσω μέρος των φορτηγών για να περάσουν πιο εύκολα δρόμους με κλειστές στροφές. Η υποδοχή της αντιπροσωπείας έγινε από καλλιτέχνες ντυμένους με λευκά, κόκκινα και πράσινα φορέματα, χτυπώντας τύμπανα με ανάγλυφη την εθνική σημαία και χορεύοντας μέσα σε έναν κύκλο αποτελούμενο από τοπικούς χωρικούς, συμπεριλαμβανομένων τεσσάρων αγοριών που είχαν σκαρφαλώσει σε ένα δέντρο. Ενας αστυνομικός απαθανάτισε τη σκηνή για τις μελλοντικές γενιές με ένα iPad.

11 χιλιόμετρα μακριά από το ηλεκτρικό δίκτυο

Το Μουμπούγκα δεν είχε ποτέ ηλεκτρικό ρεύμα και απέχει 11 χιλιόμετρα μακριά από το ηλεκτρικό δίκτυο. Οι κάτοικοί του εξαρτώνταιαπό τα κεριά, τα φαναράκια, τα καυσόξυλα και το κάρβουνο από αμνημονεύτων χρόνων. Τα οικοδομικά υλικά χρειάζονται μέρες για να διανύσουν μια απόσταση 1.450 χιλιομέτρων από το λιμάνι του Νταρ ελ Σαλάμ της Τανζανίας ως εδώ.

Καθώς οι χωρικοί άκουγαν με προσήλωση, ο Νιενιμιγκάμπο, στην έδρα της εκλογικής του περιφέρειας, τους διαβεβαίωσε ότι θα αισθανθούν τον αντίκτυπο του εργοστασίου ηλιακής ενέργειας αξίας 22 εκατ. δολαρίων. «Δεν θα ήταν καλό να βλέπουμε τα καλώδια από το Μουμπούγκα να περνούν σε άλλα μέρη και να μην ευεργετούν εμάς» τόνισε. «Αλλά δείξτε μας εμπιστοσύνη, θα έχουμε ενέργεια που θα διοχετεύεται στο Μουμπούγκα. Οπου και αν πηγαίνει, εμείς θα είμαστε οι πρώτοι δικαιούχοι αυτής της ηλεκτρικής ενέργειας».

Το εργοστάσιο θα δημιουργήσει επίσης 300 θέσεις εργασίας στους τομείς της συντήρησης, κατασκευής και υποστήριξης, υποσχέθηκε ο Νιενιμιγκάμπο, και τουλάχιστον το 40% αυτών θα καταληφθεί από γυναίκες. «Οταν οι άνδρες εργάζονται, σπαταλούν τα χρήματα στο ποτό. Με τις γυναίκες ξέρουμε ότι τα χρήματα καταλήγουν στην οικογένεια» είπε.

Η διαθεσιμότητα της ενέργειας θα επιτρέψει στους ανθρώπους να ανοίξουν μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες θα δημιουργήσουν περαιτέρω ευκαιρίες για την αντιμετώπιση της ανεργίας των νέων, προέβλεψε. Λίγοι άνθρωποι στο χωριό γνώριζαν τι σημαίνει ηλιακή ενέργεια αλλά φαίνονταν ενθουσιασμένοι από τις δυνατότητές της. Η Τζανίν Νσενγκιγιούμα, 18 ετών, φοιτήτρια, είπε: «Θα μας βοηθήσει να έχουμε φως ώστε να μπορούμε να μελετάμε τη νύχτα. Τώρα δεν μπορούμε να μελετάμε άνετα, πρέπει να χρησιμοποιούμε δάδες ή φανάρια και κεριά».

Η Gigawatt Global θα διανείμει επίσης 100 ηλιακά πάνελ σε τοπικές κοινότητες. Το Μπουρούντι ωστόσο χρειάζεται περισσότερη ενέργεια. Η χώρα διαθέτει συνολικά 52 MW εγκατεστημένης ισχύος, συμπεριλαμβανομένων των 15,5 MW που παράγονται από το πετρέλαιο. Οι διακοπές ρεύματος αποτελούν τρόπο ζωής με μέσο όρο αδυναμίας πρόσβασης σε ηλεκτρική ενέργεια δύο ημέρες την εβδομάδα, περιορίζοντας σημαντικά τη λειτουργία ορισμένων κλάδων της βιομηχανίας όπως η εξόρυξη.

Μέρος της λύσης βρίσκεται σε μια εκ πρώτης όψεως χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον πλαγιά με άγρια χόρτα και βλάστηση που θα φιλοξενήσει τα κινεζικής κατασκευής φωτοβολταϊκά πάνελ αυξάνοντας την ικανότητα παραγωγής του Μπουρούντι κατά 15% και παράγοντας ηλεκτρική ενέργεια για 60.000 νοικοκυριά.

Ο Σεμπιτερέκο υποστηρίζει ότι το έργο, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Φινλανδία και την Αυστρία, θα προσφέρει επίσης στην κοινότητα ένα αίσθημα ιδιοκτησίας και θα υπάρξουν μακροπρόθεσμα οφέλη όσον αφορά την κατάρτιση και την απασχόληση. «Η σχέση μεταξύ του έργου και της εκπαίδευσης είναι ζωτικής σημασίας. Αύριο θα χρειαζόμαστε τεχνικούς^. δεν θέλουμε να στηριχθούμε σε εξωτερικούς συνεργάτες. Αύριο θα μπορούμε να λειτουργήσουμε μόνοι μας, θα μπορούμε να είμαστε μέρος του συστήματος» είπε.

Αυτό περιλαμβάνει συνεργασία με το Πολυτεχνείο της Γκιτέγκα για την εγκατάσταση του εργοταξίου και τη συλλογή μετεωρολογικών δεδομένων. Ο Σεμπιτερέκο συνέχισε: «Στην Αφρική τα έργα γίνονται συνήθως από ειδικούς από τη Δύση και το 80% πηγαίνει στους μισθούς τους. Μετά την υλοποίησή τους οι ειδικοί φεύγουν και, αν η συντήρηση δεν πραγματοποιηθεί από το τοπικό ανθρώπινο δυναμικό, το πρόγραμμα θα αποτύχει. Οι ντόπιοι δεν έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και προνόμια, οπότε εργάζονται δίχως κίνητρο».

Πολιτική αστάθεια ενάντια στην πρόοδο

Ωστόσο αυτό το μεγάλο όραμα τέθηκε σε κίνδυνο λόγω της αναταραχής στην Μπουζουμπούρα εφέτος. Διαδηλώσεις ξέσπασαν από τον Απρίλιο εναντίον της απόφασης του προέδρου Πιερ Νκουρουνζίζα να θέσει για τρίτη φορά υποψηφιότητα για το προεδρικό αξίωμα, γεγονός το οποίο αποδοκιμάστηκε ευρέως ως αντισυνταγματικό. Η αστυνομία κατηγορείται για βίαιη καταστολή, ανοίγοντας πυρ εναντίον άοπλων διαδηλωτών καθώς οι τελευταίοι τρέπονταν σε φυγή. Τουλάχιστον 100 άνθρωποι πιστεύεται ότι έχασαν τη ζωή τους στις ταραχές, ενώ 200.000 κατέφυγαν σε γειτονικές χώρες. Η πρωτεύουσα παραμένει πυριτιδαποθήκη.

Τον Μάιο ο υποστράτηγος Γκοντφρουά Νιγιομπαρέ, πρώην επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών, δήλωσε ότι ο Νκουρουνζίζα είχε εκδιωχθεί, ενώ ο τελευταίος βρισκόταν έξω από τη χώρα. Οι δημόσιοι εορτασμοί όμως αποδείχθηκαν πρόωροι καθώς ανεξάρτητοι τηλεοπτικοί φορείς χτυπήθηκαν από ρουκέτες και χειροβομβίδες και ο πρόεδρος επανέκτησε τον έλεγχο. Το αποτυχημένο πραξικόπημα πραγματοποιήθηκε μία ημέρα μετά την υπογραφή της σύμβασης για το ηλιακό εργοστάσιο παρουσία του ολλανδού πρεσβευτή.

Ο Γιόζεφ Αμπράμοβιτς, πρόεδρος της Gigawatt Global, δήλωσε: «Ανησυχούμε πολύ για τη φτώχεια του λαού του Μπουρούντι. Ελπίζουμε μόνο να είμαστε σε θέση να δώσουμε ζωή στο έργο ώστε να βοηθήσουμε την κοινότητα».

Η Gigawatt Global σχεδιάζει ως το 2020 να κατασκευάσει στην Αφρική εργοστάσια παραγωγής ηλιακής ενέργειας 1.000 MW παρέχοντας ηλεκτρικό ρεύμα σε εκατομμύρια νοικοκυριά και ιδρύματα. «Πιστεύω ότι η ηλιακή ενέργεια είναι η κινητήρια δύναμη της μεταμόρφωσης στην Αφρική. Μπορεί να αναπτυχθεί τόσο γρήγορα ώστε να οδηγήσει σε μείωση της φτώχειας και οικονομική ανάπτυξη όπως καμία άλλη τεχνολογία. Πρόκειται να απογειωθεί τόσο γρήγορα τώρα. Από τη στιγμή που παρουσιάζεται το οικονομικό μοντέλο η δυνατότητα ταχείας αναβάθμισης υπάρχει. Θα δούμε γιγαβάτ ηλιακής ενέργειας εντός των επόμενων πέντε ετών. Ενα μεγάλο μέρος της οικονομικής ανάπτυξης θα προέλθει από την Αφρική» προσέθεσε ο Αμπράμοβιτς.

Το άρθρο δημοσιεύεται στο πλαίσιο της συμμετοχής του «Βήματος» στο διεθνές δίκτυο Climate Publishers Network, μια συνεργασία εφημερίδων από όλον τον κόσμο για την προώθηση θεμάτων που αφορούν το κλίμα του πλανήτη.