Ερείπια και μισαλλοδοξία στη Μέση Ανατολή

Είναι σκληρή ειρωνεία της Ιστορίας ότι μια περιοχή τόσο ευλογημένη με τους θησαυρούς των πρώτων μεγάλων πολιτισμών της ανθρωπότητας έχει γίνει σήμερα θέατρο τόσο σκληρών συγκρούσεων, με τη βία να έχει ήδη εξολοθρεύσει ανεκτίμητα μνημεία στη Μέση Ανατολή.

Τελευταίο θύμα της μισαλλοδοξίας των βάρβαρων τζιχαντιστών του ISIS είναι η Αψίδα του Θριάμβου, ηλικίας 2.000 ετών, που την έκαναν σκόνη στην Παλμύρα.

Οαση πολιτισμού στην έρημο της Συρίας, πολύτιμη παγκόσμια κληρονομιά σύμφωνα με την UNESCO, αυτή η πόλη στα βορειοανατολικά της Δαμασκού ήταν ένα από τα πιο σημαντικά κέντρα του αρχαίου κόσμου, στο σταυροδρόμι πολλών πολιτισμών τον 1ο και τον 2ο αιώνα. Τώρα έχει γίνει συνώνυμο του «τέλους του πολιτισμού», όπως το εκφράζουν οι φανατικοί ισλαμιστές του Ισλαμικού Κράτους. Εχουν ήδη ανατινάξει με εκρηκτικά τον Ναό του Βαάλ, ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα της ελληνορωμαϊκής Συρίας, και πολλοί φοβούνται ότι η καταστροφική μανία θα συνεχιστεί καθώς ο εμφύλιος στη Συρία γίνεται όλο και πιο άγριος.

Οι ανθρώπινες απώλειες είναι τεράστιες: οι νεκροί έχουν ξεπεράσει τους 250.000, οι εκτοπισμένοι και οι πρόσφυγες τα 8 εκατομμύρια από το 2011. Στις παράπλευρες πολιτισμικές απώλειες της βίας συγκαταλέγεται και η Ακρόπολη του Χαλεπίου. Φρούριο με ιστορία 4.000 ετών, από τις ημέρες του Μεγάλου Αλεξάνδρου ως τη ρωμαϊκή, των Μογγόλων, και της Τουρκοκρατίας, είχε αλλάξει ελάχιστα από τον 16ο αιώνα και ήταν ένα από τα πιο δημοφιλή μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς στη χώρα.

Αλλά τον Αύγουστο του 2012, στη διάρκεια της Μάχης του Χαλεπίου, η εξωτερική πύλη της ακρόπολης καταστράφηκε στις συγκρούσεις μεταξύ του Ελεύθερου Συριακού Στρατού και των κυβερνητικών δυνάμεων του Μπασάρ αλ Ασαντ.

Σημαντικές ζημιές έχει υποστεί και η Μπόσρα, που υπήρξε πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας της Αραβίας και αργότερα σημαντικός σταθμός στον δρόμο των καραβανιών προς τη Μέκκα. Εντός των τειχών της περιλαμβάνονται ένα εκπληκτικό θέατρο του 2ου αι. μ.Χ., αρκετά πρωτοχριστιανικά μνημεία αλλά και πολυάριθμα τζαμιά.

Πρόσφατα η UNESCO ανακοίνωσε ότι μεγάλες ζημιές έχουν προκληθεί στο φρούριο Κρακ των Ιπποτών. Χτισμένο τον 12ο αιώνα από τους Σταυροφόρους που πολεμούσαν τον Σαλαντίν, βρίσκεται σε έναν λόφο κοντά στην πεδιάδα Χομς, κατά μήκος του μοναδικού δρόμου από την Αντιόχεια προς τη Βηρυτό και τη Μεσόγειο.

Στο Ιράκ η μεγάλη απώλεια λέγεται Νιμρούντ. Από τον 9ο αι. π.Χ. ήταν η πρωτεύουσα της πρώτης πραγματικής αυτοκρατορίας στην παγκόσμια ιστορία, αυτής των Ασσυρίων. Τζιχαντιστές του ISIS έσπασαν με βαριοπούλες αγάλματα και όργωσαν με μπουλντόζες μέρη στον αρχαιολογικό χώρο της, στα βόρεια της χώρας.

Καταστροφές υπέστη και ο Τάφος του Ιωνά, στη Νινευή. Το μνημείο βρίσκεται μέσα στα ερείπια της πόλης, η οποία στο απόγειό της τον 7ο αιώνα π.Χ. κυριαρχούσε από τον Νείλο ως τα βουνά του Καυκάσου. Ο υποτιθέμενος τόπος ανάπαυσης του βιβλικού προφήτη είχε μεγάλη σημασία στη χριστιανική και στη μουσουλμανική θρησκεία. Ανατινάχθηκε εντελώς από το ISIS το 2014 ως μέρος της εκστρατείας εναντίον των «απίστων και των αποστατών».

Αλλά η καταστροφή της πολιτισμικής κληρονομιάς του Ιράκ δεν άρχισε το 2013, όταν το Ισλαμικό Κράτος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στα δυτικά ΜΜΕ.

Πολλοί λένε ότι ξεκίνησε το 2003 με την αμερικανική εισβολή. Αυτός ο παράνομος πόλεμος ήταν που δημιούργησε το «αποτυχημένο κράτος» του Ιράκ και η σημερινή τζιχαντιστική απειλή προέκυψε από τα ερείπιά του.
Αμερικανικά και αργότερα πολωνικά στρατεύματα προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στην αρχαία πόλη της Βαβυλώνας. Τότε η στρατιωτική βάση των ΗΠΑ εκεί ήταν γνωστή ως «οι κρεμαστοί κήποι της Halliburton», από τη διαβόητη αμερικανική αμυντική βιομηχανία.

Θύμα έπεσε και το Μεγάλο Τζαμί της Σαμάρα. Κάποτε το μεγαλύτερο μουσουλμανικό τέμενος στον κόσμο, χτίστηκε τον 9ο αιώνα στις όχθες του ποταμού Τίγρη, στα βόρεια της Βαγδάτης. Ο χώρος βομβαρδίστηκε το 2005 σε μια αντάρτικη επίθεση κατά των Νατοϊκών, με αποτέλεσμα την καταστροφή της κορυφής του μιναρέ και των γύρω τοίχων.

Οπως η εισβολή στο Ιράκ και ο πόλεµος στο Αφγανιστάν, φαίνεται ότι και η Αραβική Ανοιξη άνοιξε νέους δρόµους σε καταστροφές μνημείων και στο διεθνές λαθρεµπόριο αρχαιοτήτων.

Στο κύμα των διαδηλώσεων και των εξεγέρσεων που εκδηλώθηκαν από τον Δεκέμβριο του 2010 στη Μέση Ανατολή, πολύτιµα κοµµάτια εκλάπησαν, προφανώς κατά παραγγελία, από τη Λιβύη αλλά και την Αίγυπτο και φυγαδεύθηκαν στο εξωτερικό.

Την ώρα που ο λαός έκανε επανάσταση στους δρόµους και η αστυνοµία είχε καταρρεύσει, κάποιοι, ανώνυµοι και ασφαλείς, περίµεναν να παραλάβουν εκατοντάδες προϊόντα αρχαιοκαπηλίας.