Αδύναμα και γενικόλογα είναι τα μέτρα που αποφάσισαν οι «28» στην έκτακτη σύνοδο κορυφής για τη μετανάστευση αργά την Πέμπτη. Ειδικότερα για την Ελλάδα και την Ιταλία, που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του προβλήματος, τα μέτρα αυτά θα κάνουν ελάχιστη διαφορά.
Τα συμπεράσματα εντάσσονται σε τέσσερις ενότητες –αύξηση της ευρωπαϊκής παρουσίας στη θάλασσα, καταπολέμηση των διακινητών, πρόληψη μεταναστευτικών ροών και ενίσχυση της αλληλεγγύης μεταξύ των μελών –με τίτλους πολύ πιο φιλόδοξους από το περιεχόμενο. Ενδεικτικό είναι ακόμη και το λεξιλόγιο: αν και η πλειονότητα όσων προσπαθούν να εισέλθουν παρανόμως στην ΕΕ είναι πρόσφυγες, τα συμπεράσματα αναφέρονται κατά κόρον σε «μετανάστες», περιέχοντας μόνο μία φορά τη λέξη «πρόσφυγας».
Τριπλασιάζουν τη χρηματοδότηση


Κατ’ αρχάς η σύνοδος αποφάσισε να τριπλασιάσει τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων «Τρίτων» και «Ποσειδών» στην Κεντρική και στην Ανατολική Μεσόγειο. Αλλά ακόμη και έτσι, οι επιχειρήσεις αυτές θα υπολείπονται της «Mare Nostrum» (επιχείρηση που εφάρμοσε η Ιταλία στην Κεντρική Μεσόγειο ως τον Οκτώβριο του 2014).
Η έμφαση παραμένει στην προστασία των συνόρων της ΕΕ και όχι των ανθρώπων. Για παράδειγμα, τα συμπεράσματα της συνόδου δεν αποσαφηνίζουν αν στο πλαίσιο της επιχείρησης «Τρίτων» τα ευρωπαϊκά σκάφη θα μπορούν ή όχι να περιπολούν, όπως συνέβαινε με τη «Mare Nostrum», κοντά στις ακτές της Λιβύης όπου και τα περισσότερα ναυάγια. Η περιοχή δικαιοδοσίας της «Τρίτων» είναι πολύ πιο περιορισμένη από εκείνη της «Mare Nostrum». Επίσης, τα συμπεράσματα αναφέρουν ότι «θα ενισχυθούν οι δυνατότητες έρευνας και διάσωσης εντός της εντολής της Frontex» –μόνο που αποστολή της Frontex είναι η προστασία των συνόρων.
Χαρακτηριστικό είναι ότι ο επικεφαλής της Frontex Φαμπρίς Λεζερί δήλωσε λίγες ώρες πριν από τη σύνοδο: «Η «Τρίτων» δεν μπορεί να είναι μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης. Εννοώ ότι το επιχειρησιακό μας σχέδιο δεν μπορεί να περιέχει προβλέψεις για ενεργές δράσεις έρευνας και διάσωσης. Κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται στην εντολή της Frontex».
Στα μέτρα για την καταπολέμηση των δικτύων των δουλεμπόρων περιλαμβάνεται η σωστή αλλά ανεπαρκής απόφαση «να αφαιρούνται» οι διαφημίσεις των υπηρεσιών που προσφέρουν οι διακινητές από το Internet. Ανεπαρκής διότι οι πληροφορίες για διακινητές ανταλλάσσονται σε μεγάλο βαθμό από στόμα σε στόμα.
Στα μέτρα για την πρόληψη των μεταναστευτικών ροών αναφέρεται αόριστα «η ενίσχυση της συνεργασίας με την Τουρκία λόγω της κατάστασης στη Συρία και στο Ιράκ» αλλά ούτε κουβέντα π.χ. για επιστροφή στην Τουρκία όσων συλλαμβάνονται να έχουν μπει στην ΕΕ από τα τουρκικά παράλια ή για περιπολίες της Frontex στα τουρκικά παράλια.
Ενθαρρυντικό είναι το μέτρο ότι θα πιεστούν οι τρίτες χώρες να δεχθούν πίσω τους πολίτες τους που συλλαμβάνονται ως παράτυποι οικονομικοί μετανάστες στην ΕΕ. Αν πιεστούν σωστά σε ευρωπαϊκό επίπεδο, χώρες όπως το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές μπορεί να αναγκαστούν να δεχθούν πίσω πολλούς πολίτες τους ενώ όταν τους πιέζει μεμονωμένα η Ελλάδα αρνούνται (επειδή προσβλέπουν στα εμβάσματα).
Εθελοντικός επαναπατρισμός


Ενθαρρυντική είναι και η απόφαση για ενίσχυση των προγραμμάτων για εθελοντικό επαναπατρισμό –μέτρο που αφορά κυρίως Ελλάδα και Ιταλία.
Τέλος, στην ενότητα για την αλληλεγγύη μεταξύ των «28», γίνεται μια γενική αναφορά στην «αύξηση της έκτακτης βοήθειας προς τις χώρες της πρώτης γραμμής» χωρίς καμία άλλη διευκρίνιση. Ακολουθεί όμως ένα μέτρο που μόνο αλληλεγγύη δεν δείχνει: οι «28» αποφάσισαν να στείλουν ευρωπαϊκές ομάδες στις χώρες της Νότιας Ευρώπης προκειμένου να «διεκπεραιώνουν από κοινού τις αιτήσεις για άσυλο, περιλαμβανομένης της καταγραφής και της λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων». Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι θα στείλουν «επιτηρητές» ώστε οι χώρες της Νότιας Ευρώπης να αναγκάζονται να καταγράφουν όλους τους πρόσφυγες, άρα ο Βορράς να μπορεί να μας τους γυρίζει όλους πίσω.


Το δρομολόγιο της ελπίδας και του θανάτου: από τη Συρία στην Ελλάδα και στα Σκόπια με προορισμό τη Βόρεια Ευρώπη
Πώς δρουν τα δίκτυα των δουλεμπόρων
«Είναι πανεύκολο για έναν σύρο πρόσφυγα να βρει έναν λαθρέμπορο στην Τουρκία για να τον περάσει στην Ελλάδα. Το Facebook είναι γεμάτο σελίδες που διαφημίζουν τις υπηρεσίες των λαθρεμπόρων» λέει στο «Βήμα» σύρος πρόσφυγας στην Αθήνα. Η δουλειά κλείνεται ως εξής: ο ενδιαφερόμενος αφήνει ένα μήνυμα στο Facebook και ο διακινητής τον παίρνει τηλέφωνο, «συνήθως μέσω Whats app ή Viber», και του εξηγεί τι προσφέρει –«πώς θα γίνει η μεταφορά, πόσοι άνθρωποι θα είναι μέσα στη βάρκα κ.τ.λ.».
Στη συνέχεια ο πρόσφυγας πηγαίνει σε ένα γραφείο-βιτρίνα όπου παραδίδει το ποσό το οποίο έχει συμφωνηθεί για το πέρασμα στην Ελλάδα. «Το πιο διάσημο τέτοιο γραφείο ήταν του Αλ Σαΐντ, ο οποίος πριν από τρεις μήνες εξαφανίστηκε με τα χρήματα 700 – 1.500 ατόμων που ήθελαν να περάσουν στην Ελλάδα». Τα γραφεία αυτά λειτουργούν σαν «άτυπες τράπεζες». Δίνουν στον ενδιαφερόμενο έναν κωδικό και αυτός, αφού φθάσει στην Ελλάδα, τηλεφωνεί, λέει τον κωδικό και μόνο τότε τα χρήματα πληρώνονται στον λαθρέμπορο.
Αφού παραδώσει το ποσό στο «τρίτο πρόσωπο», ο πρόσφυγας περιμένει το τηλεφώνημα του λαθρέμπορου. Αυτό έρχεται συνήθως μία ή δύο ημέρες πριν από την αναχώρηση. Ολοι οι επιβάτες μιας «καραβιάς» συγκεντρώνονται κάπου και ο διακινητής τούς πηγαίνει, κρυφά, ως την ακτή. «Τα περισσότερα προβλήματα ανακύπτουν στο σημείο εκκίνησης, όταν οι πρόσφυγες συνειδητοποιούν ότι, π.χ., η βάρκα είναι μικρή ή υπερβολικά φορτωμένη».
Παρά τις επικίνδυνες συνθήκες όμως, η συντριπτική πλειονότητα επιβιβάζεται. «Οι λόγοι είναι ψυχολογικοί. Δεν επιθυμούν να γυρίσουν πίσω. Γι’ αυτό επιβιβάζονται σε υπερφορτωμένες βάρκες» λέει ο Σύρος.
Τις βάρκες τις οδηγούν συνήθως πρόσφυγες. «Καμιά φορά, αν ένας Σύρος δεν έχει λεφτά, ο λαθρέμπορος του μαθαίνει επί μία-δύο ημέρες πώς να οδηγεί τη βάρκα και τον στέλνει τζάμπα στην Ελλάδα ως «καπετάνιο» του δουλεμπορικού. Αλλες φορές δείχνει προχείρως επί τόπου πριν από το ταξίδι σε έναν-δυο επιβάτες πώς να οδηγούν τη βάρκα».
Με το που θα φθάσουν στην Ελλάδα, οι Σύροι αμέσως αρχίζουν να αναζητούν τρόπους για να περάσουν στη Βορειοδυτική Ευρώπη. «Ο πιο δημοφιλής δρόμος είναι σήμερα μέσω Σκοπίων. Στη συνέχεια διασχίζουν τη Σερβία και την Ουγγαρία, για να καταλήξουν στην Αυστρία, απ’ όπου περνούν στη Γερμανία», τον δημοφιλέστερο τελικό τους προορισμό μαζί με τη Σουηδία.
Αφού πληροφορηθούν το τηλέφωνο ενός «φερέγγυου» διακινητή, επικοινωνούν μαζί του, διαπραγματεύονται την τιμή και τις επιλογές που έχουν για την αναχώρηση από τη χώρα. Οταν συμφωνήσουν, πηγαίνουν σε ένα γραφείο ή κατάστημα που λειτουργεί ως «άτυπη τράπεζα» όπου εμπιστεύονται το ποσό το οποίο θα πάει στα χέρια του λαθρέμπορου μόνο όταν ολοκληρωθεί επιτυχώς το ταξίδι. «Συνήθως είναι υποκαταστήματα της Western Union ή μαγαζιά με ρούχα».

«Οι ομάδες προσφύγων που περνούν περπατώντας τα σύνορα κυμαίνονται από 10 ως 150 ατόμων. Στις μικρότερες ομάδες χρεώνεται 4.000 ευρώ το κεφάλι, ενώ στις μεγαλύτερες 2.000 ευρώ».
Αν τους εντοπίσουν οι Σκοπιανοί, συχνότερα τους επαναπροωθούν παρανόμως στην Ελλάδα και στις λιγότερες περιπτώσεις τούς συλλαμβάνουν. Επειδή τελευταίως η αστυνομία της πΓΔΜ πολλαπλασίασε τις επιχειρήσεις και τις επαναπροωθήσεις στην Ελλάδα, οι λαθρέμποροι έσπευσαν να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα. «Το τελευταίο τρίμηνο οι διακινητές προσφέρουν στους πρόσφυγες την επιλογή της μεταφοράς με πλοίο στην Ιταλία. Αλλοι προσφέρουν μόνο τη διαδρομή από την Ελλάδα ως τα Σκόπια».
Οι «εγκέφαλοι», εκείνοι που κλείνουν τη συμφωνία, είναι Σύροι για τους σύρους πρόσφυγες, Κούρδοι για τους Κούρδους κ.ο.κ. Αλλά εκείνοι που αναλαμβάνουν να τους οδηγήσουν με τα πόδια ως τα Σκόπια είναι συνήθως Αφρικανοί, Αλγερινοί, Πακιστανοί ή Αφγανοί.
Στη διάρκεια της διαδρομής από την Ελλάδα ως την Αυστρία οι πρόσφυγες κοιμούνται στα βουνά. «Στις πρωτεύουσες, οι διακινητές προσφέρουν καμιά φορά ξενοδοχεία που δέχονται πελάτες χωρίς χαρτιά. Στην Αθήνα, στην οδό Αχαρνών και αλλού, βλέπεις όσους πρόκειται να φύγουν μέσω Σκοπίων να αγοράζουν σλίπινγκ μπαγκ, αδιάβροχα και ό,τι άλλο θα τους χρειαστεί στη διαδρομή».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ