Την περασμένη εβδομάδα ο διεθνής οίκος Moody’s υποβάθμισε την αξιολόγηση της Βενεζουέλας από Caa1 σε Caa3 τοποθετώντας το πλούσιο σε πλουτοπαραγωγικές πηγές κράτος στο ίδιο επίπεδο με την εμπόλεμη Ουκρανία και την πάμπτωχη Τζαμάικα, η οποία έχει χρεοκοπήσει δύο φορές από το 2010. Αναλυτές εκτιμούν ότι η οικονομία της χώρας έχει ως και 90% πιθανότητες να «βαρέσει διάλυση» μέσα στα επόμενα χρόνια. Το τέλος της πετρελαιοκίνητης επανάστασης; Το βέβαιον είναι ότι η ελεύθερη πτώση της τιμής του πετρελαίου παγκοσμίως έδωσε τη χαριστική βολή σε ένα σύστημα τα θεμέλια του οποίου είχαν ήδη αρχίσει να τρίζουν μετά τον θάνατο του Ούγκο Τσάβες το 2013 και τη διαδοχή του από τον λιγότερο χαρισματικό Νικολάς Μαδούρο.
Εικόνες από τεράστιες ουρές καταναλωτών έξω από άδεια σουπερμάρκετ τα οποία φυλάει ο στρατός είναι συνήθεις στη Βενεζουέλα το τελευταίο διάστημα. Ελλείψεις σε βασικά καταναλωτικά αγαθά ταλανίζουν το κράτος της μπολιβαριανής επανάστασης εδώ και σχεδόν έναν χρόνο. Η κατάσταση της Βενεζουέλας είναι σοβαρή. Μπήκε ακόμη και στο προεκλογικό οπλοστάσιο των ελληνικών κομμάτων, έστω και αν οι παραλληλισμοί με την οικονομία της Ελλάδας είναι τουλάχιστον παρακινδυνευμένοι και αυθαίρετοι. Διότι, εκτός από τις τεράστιες ποσότητες σε σιδηρομεταλλεύματα, γαιάνθρακα, χρυσό και βωξίτη, η Βενεζουέλα διαθέτει πετρέλαιο. Πολύ πετρέλαιο. Είναι η χώρα με τα μεγαλύτερα γνωστά διαθέσιμα πετρελαίου παγκοσμίως –περισσότερα από 297 δισεκατομμύρια βαρέλια. Επομένως η τύχη της, αλλά και η χάραξη της πολιτικής της, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις παγκόσμιες διακυμάνσεις της τιμής του μαύρου χρυσού –«ευχή και κατάρα» μαζί.
Τη δεκαετία του 1970, όταν η τιμή του πετρελαίου εκτοξεύτηκε στα ύψη εξαιτίας του αραβοϊσραηλινού πολέμου, η μεσαία τάξη της Βενεζουέλας είδε το βιοτικό της επίπεδο να βελτιώνεται θεαματικά. Τότε ήταν που ευκατάστατοι Βενεζουελανοί ταξίδευαν ως το Μαϊάμι για να κάνουν τα ψώνια τους, όπου έμειναν γνωστοί ως «Dame dos!» («Δώσε μου δύο!»). Η πτώση της τιμής τη δεκαετία του 1980 και η λιτότητα πυροδότησαν αιματηρές κοινωνικές αναταραχές το 1989. Οι τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 και η επακόλουθη άνοδος της τιμής έδωσαν τη μεγάλη ευκαιρία στον Τσάβες, που εξελέγη το 1998: βελτίωσε το επίπεδο διαβίωσης εκατομμυρίων φτωχών κατοίκων της Βενεζουέλας παρέχοντάς τους στέγαση, υγεία και εκπαίδευση.
Στις αρχές του 2014 ο πρόεδρος Μαδούρο δεσμεύθηκε ότι, όσο και αν κατρακυλήσει η τιμή του πετρελαίου, η κυβέρνηση θα διασφάλιζε το βιοτικό επίπεδο των πολιτών της. Απέτυχε στην πράξη. Και η δημοτικότητά του βυθίζεται αντιστρόφως ανάλογα προς τον πληθωρισμό και τις ελλείψεις, που χτυπούν κόκκινο.

«Οι ελλείψεις στα τρόφιμα είναι αποτέλεσμα μιας καταστροφικής οικονομικής πολιτικής. Οταν η τιμή του πετρελαίου ήταν στα 100 δολάρια το βαρέλι, το περασμένο καλοκαίρι, η κυβέρνηση ξόδευε σαν η τιμή να ήταν στα 200 δολάρια και τύπωνε χρήμα για να καλύψει τη διαφορά»
είπε στο «Βήμα» ο οικονομολόγος Ρικάρντο Χάουσμαν, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και πρώην υπουργός Σχεδιασμού της Βενεζουέλας.
Και εξήγησε: «Για να αποφύγει τον πληθωρισμό η κυβέρνηση επέβαλε έλεγχο τιμών και συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αυτό, σε συνδυασμό με το δημοσιονομικό έλλειμμα (17% επί του ΑΕΠ), οδήγησε το τοπικό νόμισμα να πωλείται στην ελεύθερη αγορά λιγότερο από το 1/10 της επίσημης αξίας του. Τώρα, παρότι ο πληθωρισμός είναι ο υψηλότερος παγκοσμίως, η κυβέρνηση επιμένει στους ελέγχους των τιμών των αγαθών και των συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αν και η βενζίνη είναι τόσο επιδοτούμενη που έχει σχεδόν μηδαμινή αξία, η κυβέρνηση κάνει εισαγωγή βενζίνης. Το αποτέλεσμα; Υπερβολική ζήτηση για λίγα αγαθά σε ελεγχόμενες τιμές».
ΕΠΙΔΟΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΔΙΕΞΟΔΟ


Βενζίνη: 0,04 λεπτά του ευρώ το λίτρο!
Στη Βενεζουέλα η βενζίνη είναι τόσο επιδοτούμενη που έχει σχεδόν μηδαμινή αξία: το 2013 έφτανε στον καταναλωτή στην απίστευτη τιμή των 0,04 λεπτών του ευρώ το λίτρο στη μαύρη αγορά! Δηλαδή, ουσιαστικά δωρεάν. Παρ’ όλα αυτά, σήμερα η κυβέρνηση αναγκάζεται να κάνει εισαγωγή βενζίνης γιατί οι εξαγωγές είναι μεγάλες, τα έσοδα ελάχιστα και τα αποθέματα για εσωτερική κατανάλωση δεν επαρκούν.

«Μονοκαλλιέργεια» πετρελαίου
Το πετρέλαιο αναλογεί στο 95% των εξαγωγών της χώρας. Η εγχώρια παραγωγή πετρελαίου έχει μειωθεί στα 2,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα, δηλαδή στα δύο τρίτα της παραγωγής, από τότε που ο Τσάβες ανήλθε στην εξουσία. Μεγάλες ποσότητες πωλούνται σε εξευτελιστικές τιμές στην Κούβα και σε άλλα κράτη της Καραϊβικής εξαιτίας των συμφωνιών που είχε συνάψει ο Τσάβες.

Παράδεισος των λαθρεμπόρων
Εκτιμάται ότι περίπου το 40% των αγαθών που επιδοτεί η Βενεζουέλα για την εγχώρια αγορά της περνάει στα χέρια λαθρεμπόρων. Κατόπιν διοχετεύεται στη γειτονική Κολομβία, όπου πωλείται πολύ ακριβότερα.

Κυκεώνας στο συνάλλαγμα
Βενεζουέλα διαθέτει ένα εξαιρετικά περίπλοκο σύστημα επίσημων και ανεπίσημων συναλλαγματικών ισοτιμιών, κληρονομιά των 14 χρόνων διακυβέρνησης του Ούγκο Τσάβες, που ευθύνεται μεταξύ άλλων για την έλλειψη σε δολάρια και τα άδεια ράφια στα σουπερμάρκετ.

Ντέιβιντ Σμάιλντι: «Εχουν χρήματα να ξοδέψουν, δεν βρίσκουν αγαθά»

«Ακόμη και με την τιμή του πετρελαίου στα 40 δολάρια το βαρέλι, η Βενεζουέλα διαθέτει σημαντικούς πόρους, φθάνει να μπορέσει να βάλει σε τάξη το σύστημα συναλλαγματικών ισοτιμιών της» είπε στο «Βήμα» ο Ντέιβιντ Σμάιλντι, καθηγητής Κοινωνιολογίας με ειδίκευση στη Βενεζουέλα στο Πανεπιστήμιο Τουλέιν στη Νέα Ορλεάνη.

Πόσο δύσκολη είναι η κατάσταση για τους καθημερινούς ανθρώπους;
«Είναι πολύ δύσκολη για τον μέσο κάτοικο της Βενεζουέλας που πρέπει να περιμένει σε μεγάλες ουρές για να αγοράσει βασικά καταναλωτικά αγαθά, όπως γάλα, αλεύρι, απορρυπαντικά, μαγειρικό λάδι ή πάνες. Εχουν χρήματα να ξοδέψουν αλλά δεν μπορούν να βρουν τα βασικά αγαθά που χρειάζονται. Ο τεράστιος πληθωρισμός, που αγγίζει το 70%, και οι ελλείψεις προκαλούν τον μεγαλύτερο προβληματισμό στους πολίτες».
Μπορεί ο Νικολάς Μαδούρο να αποτρέψει την κατάρρευση;
«Η Βενεζουέλα αντιμετώπιζε μεγάλες ελλείψεις ακόμη και όταν η τιμή του βαρελιού κυμαινόταν στα 100 δολάρια. Η πτώση της τιμής περιπλέκει την κατάσταση. Με οικονομικούς όρους, η κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε υποτίμηση του νομίσματος, να αυξήσει την πολύ χαμηλή τιμή της βενζίνης και να χαλαρώσει τους περιορισμούς στον ιδιωτικό τομέα. Ακόμη και στα 40 δολάρια το βαρέλι, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας διαθέτει αξιοσημείωτους πόρους και μία διαρκή εισροή ξένου νομίσματος. Αν βάλουν σε τάξη το σύστημα συναλλαγματικής ισοτιμίας, θα έχουν διανύσει μεγάλο δρόμο προς την οικονομική σταθεροποίηση. Ωστόσο, το κόστος από μία υποτίμηση θα είναι υψηλό για τον Μαδούρο, του οποίου η δημοτικότητα τώρα είναι κάτω από 25%».
Και για το άμεσο μέλλον;
«Πιθανώς να προχωρήσουν σε κάποιες μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις και να συνεχίσουν με τη ρητορική ότι εξαπολύεται ένας οικονομικός πόλεμος κατά της κυβέρνησης, ελπίζοντας να επιβιώσουν μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου 2015».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ